تكرار و تقلید؛ آفت سریال های طنز

به گزارش خبرنگار فرهنگی ایرنا، جذابیت مجموعه های طنز برای جذب مخاطب موجب شده شبكه های تلویزیونی همواره بدنبال تولید این نوع از سریال ها با محوریت تیپ های كمدی باشند كه معمولا شماره قسمت های آن نیز در حد یك یا دو فصل نمی ماند و در صورت موفقیت بیشتر تولید و پخش می شوند.
ژانرهای مختلف كمدی از جمله «كمدی موقعیت»(سیت كام/sitcom) یا كمدی موقعیت با مجموعه ای مشخص از شخصیت ها از دل همین مجموعه سازی های پرشمار برآمده است.
اما داستان سریال های كمدی در تلویزیون ایران به صورت جدی در دهه 70 با ورود عده ای از جوانان مستعد بازیگری آغاز شد. هر چند قبل از آن مجموعه هایی كه از آیتم های طنز برای جذاب شدن مجموعه استفاده می كردند مانند برنامه «سیمای اقتصاد ما» یا تله تئاترهایی كمدی وجود داشت؛ جوانانی كه در این برهه وارد تلویزیون شدند تعریف جدیدتری از كمدی ارائه كردند.
این نوع از كمدی اواسط دهه 70 به اوج رسید و در دهه 80 با رفتن تلویزیون به سمت ساخت مجموعه های طنز 90 شبی با شخصیت های معین، شكل دیگری یافت.
روند ساخت مجموعه های كمدی از آثار آیتمی گرفته تا طنزهای 90 شبی و حتی مجموعه های تركیبی متشكل از آیتم و پلاتوی مجری موجب شد عده ای بازیگر، نویسنده و كارگردان طنز به تلویزیون و سینمای ایران معرفی شوند كه متاسفانه تعداد آنها طی 25 سال گذشته ثابت بوده و جوان ها با وجود استعدادهای فراوان كمتر توانسته اند وارد این گردونه شوند.
با آمدن محمد سرافراز به صدا وسیما در آبان 93 ساخت بسیاری از مجموعه های تلویزیونی از سریال های الف ویژه گرفته تا طنزهای 90 شبی و ... متوقف شد. اما این روند بعد از رفتن او و بر صدر نشستن گروه جدید با افكاری نزدیك به عزت الله ضرغامی رییس اسبق این سازمان، بار دیگر اوج گرفت.
مرتضی میرباقری معاونت سیمای سازمان صدا وسیما حوالی شهریور ماه به خبرنگار ایرنا گفت: طنزهای هر شبه از زمستان و با پایان ماه صفر روی آنتن می رود، در ایام دهه فجر نیز سریال مناسبتی داریم.
این قول معاونت سیما با پخش سه سریال طنز «شهرك جیم» ساخته علی شب خیز، «لیسانسه ها» از سروش صحت و «همسایه ها» ساخته مهران غفوریان محقق شد و شب های طولانی زمستان را تلویزیون با پخش این سریال های طنز برای خانواده ها تدارك دیده است.
اما سوال این است كه آیا سریال های طنز تلویزیون اواسط دهه 90 نیز مانند دو دهه قبل موفق هستند؟
عضو انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی در مورد ضرورت پخش سریال های طنز از تلویزیون معتقد است، مخاطب تلویزیون مردم عادی هستند و طبیعی است كه جذب سریال های كمدی شوند. مردم بیشتر به اینگونه سریال ها نیاز دارند تا بحث های خیلی جدی.
طهماسب صلح جو با تاكید بر اینكه تلویزیون می تواند با پخش این سریال ها به ارتباط بیشتر خانواده ها كمك كند، افزود: در زمانه ای كه رسانه ها فراوان هستند، اگر تلویزیون بتواند جذابیت ایجاد كند، قدم اصلی را برای تحقق اهداف خود برداشته است.
شهرام خرازی ها دیگر منتقد و نویسنده سینما در مورد سریال ها و مجموعه های طنز تلویزیون گفت: این سریال ها به همان شیوه گذشته تولید و پخش می شوند. تلاش هایی برای نوآوری صورت می گیرد اما بیشتر كپی برداری از نمونه های خارجی است و كمتر خلاقیتی در آن دیده می شود.
وی افزود: كمدین های خلاق كم داریم و قاعده همین است. افرادی كه اكنون كمدی باارزش، قابل دفاع و مخاطب پسند بسازند كه اندیشه ورز هم باشد و مخاطب را به فكر وادارد، معدود هستند.
صلح جو نیز گفت: به نظر می رسد این سریال ها به نوعی تكراری و كلیشه ای شده اند و به همین دلیل جذابیت قبل را برای مردم ندارند.
وی دلیل این امر را تكراری شدن تیپ های كمدی دانست و افزود: فقط موضوع و شكل داستانی تكراری نیست، بلكه نوع كمدی نیز تكراری شده است. نوآوری در هر دوره ای در كارهای كمدی تلویزیون و سینما ضروری است، اگر به تكرار برسد بیننده استقبال نمی كند.
خرازی ها نیز دلیل این امر را فقدان آموزش های لازم در دانشگاه ها بیان كرد و گفت: به دانشجویان رشته های مرتبط از جمله ادبیات نمایشی و فیلمنامه نویسی، مبحث كمدی به خوبی آموزش داده نمی شود. در آموزش های تئوری و عملی باید بیشتر كار و بصورت گرایش های تخصصی رشته ها و واحدهای دانشگاهی كمدی نویسی تدریس شود.
اما صلح جو مهمترین عنصر در كمدی را «تیپ» دانست و افزود: تیپ كمدی متشكل از نوع گفتار، بیان، صدا و لحن بازیگر است و تیپ های كمدی در تلویزیون ما تكراری شده اند.

** دشواری خنداندن مخاطب در روزهای تكثر رسانه
غیر از عوامل یادشده نباید از یاد برد كه در عصر تكثر رسانه ها، از شبكه های ماهواره ای گرفته تا شبكه های مجازی و برنامه های مختلفی كه برای شبكه های اینترنتی تولید می شوند دیگر نمی توان مخاطب را با همان سادگی دو دهه قبل خنداند.
از یك طرف دغدغه های فكری و ذهنی بیشتری دارد و از طرف دیگر وقت برای همراه شدن بینندگان با برنامه های تلویزیونی كمتر از قبل است.
غیر از اینها موضوع خط قرمزها آنهم در رسانه ای مانند تلویزیون به عنوان تنها رسانه دیداری و سراسری مطرح است.
چنانكه پیش از این بعضی از مجموعه های طنز مانند «در حاشیه» ساخته مهران مدیری با انتقادهای شدید از سوی صنوف مختلف روبرو شده اند.
خرازی ها در این مورد گفت: اینكه انتظار داشته باشیم هر تازه وارد و نوقلمی كمدی بنویسید انتظار درستی نیست؛ بارها شاهد بودیم در برخی سریال های كمدی مسائل حساس پیش كشیده شده است اما می شود با سعه صدر و دقت بیشتر افراد را گلچین و انتخاب كرد و این اتفاق به صورت كمرنگ افتاده است.
فراهنگ ** 9157 ** 1071 ** خبرنگار: منصوره شوشتری ** انتشار دهنده: امید غیاثوند