گيله قصه، تلاشي براي پاسداشت زبان گيلكي

به گزارش ايرنا 14 ماه از آغاز فعاليت گيله قصه مي گذرد، كانالي كه با تلاش پرويز فكر آزاد و تني چند از اصحاب فرهنگ و هنر ديار باران براي حفظ و كمك به زنده ماني زبان گيلكي ايجاد شد.
فكر آزاد براي حفظ زبان گيلكي بعنوان بخش مهمي از ميراث فرهنگي آستين بالا زد و از دانش روز و فناوري اينترنت و تلگرام براي بردن داستان هاي گيلكي بين مردم استفاده كرد، راهي كه شيون فومني با ضبط و نشر اشعارش بر روي كاست در حوزه شعر به انجام رساند.
او در اين راه نويسندگان و قصه گويان گيلك زبان را به همياري خواند و بسياري را با خود همراه كرد. اكنون نه تنها نويسندگان گيلك زبان بلكه برخي كه با وجود گيلاني بودن گيلكي سخن نمي گفتند آغاز به گيلكي نوشتن و خواندن كرده اند .
تلاش ارزشمند او و قصه ها و گروه ديگري از فرهيختگان اين ديار سبز و داستان هاي زيبايي كه به زبان مادري روايت مي شد بسياري را به خود جلب كرد به نحوي كه اكنون شمار اعضاي اين پايگاه ادبيات داستاني گيلكي به سه هزار و 700 نفر رسيده است.
در اين مدت 200 قصه و داستان با گويش هاي مختلف زبان گليكي توسط خود نويسندگان يا گويندگان ، روايت شده و به گوش دوستداران داستان و زبان گيلكي رسيده و يكصد قصه ديگر نيز در صندوقچه داستان آنها در انتظار خوانش هستند .
محمد بشرا، ناصر وحدتي، نادر زكي پور، رحيم چراغي، غلامحسن عظيمي، علي اكبرمراديان گروسي، سيامك يحيي زاده، ابوالقاسم جليل پور، مژگان عطرچيان، فاطمه رهبر، مريم ساحلي، مژگان شادي، فرنود صالح و مسعود پورهادي از جمله نويسندگاني هستند كه در گيل قصه اجرا داشته اند.
كانال گيله قصه اكنون نه تنها در گيلان بلكه در سراسر جهان مخاطباني دارد كه عاشق زبان گيلكي هستند و شنيدن داستان هاي گيلكي از طريق اين كانال برايشان يادآور خاطرات سرزمين مادري است .

*زبان گيلكي ميراث فرهنگي ما است
پرويز فكر آزاد خالق كانال گيله قصه گفتگوي خود با ايرنا را اين گونه آغاز مي كند كه ما به لحاظ كتاب و كتابخواني دچار بحرانيم و تيراژ چاپ كتاب بويژه داستان در كشورمان نسبت به مقياس جهاني بسيار اندك است و با افسوس مي افزايد: چاپ كتاب حداكثر به 500 جلد رسيده و بخشي از هزينه آن را نيز نويسنده بايد از جيب بدهد .
وي خاطرنشان مي كند كه بخصوص در زمينه گيلكي مشكل بيشتر است چون ما نويسنده گيلك زبان كم داريم و تعداد كتاب هاي داستاني گيلكي شايد در نهايت به حدود 12 عنوان برسد و از اين رو صداي داستان گيلكي به گوش نمي رسيد.
اين نويسنده ياداور مي شود كه زنده ياد شيون فومني شعر گيلكي را از طريق نوار كاست به گوش مردم رساند و دوام شعر گيلكي كه اكنون در حال تجربه شيوه هاي جديدتر مثل هسا شعر است را تا حد زيادي بايد مديون تلاش هاي شيون دانست .
فكر آزاد با بيان اين كه در حوزه داستان گيلكي چنين چيزي نداشتيم و عمر ادبيات داستاني گيلكي حدود 22 سال است، مي افزايد: شرايط موجود مرا بر آن داشت تا صداي داستان گيلكي را به گوش مردم برسانم .
اين پژوهشگر افزود: داستان گيلكي به شيوه مدرن از سال 74 با داستان راب ( حلزون) زنده ياد محمود اسلام پرست با چاپ در مجله گيله وا پا به عرصه وجود گذاشت .
وي با بيان اين كه گيله قصه شب هاي زوج داستان هاي جديدش را به گوش دوستداران مي رساند، مي افزايد : 27 دي ماه 200 اُمين قصه را پخش خواهيم كرد و به همين مناسبت برنامه جديدي را ترتيب داده ايم به اين صورت كه يك متن داستاني را براي اولين بار در گيلان 18 نويسنده نوشته و با يكديگر اجرا كرده اند.
اين دوستدار فرهنگ با ابراز تاسف از اين كه نثر گيلكي بسيار كم است، مي افزايد : ما در گيله قصه هدفمان اين بود كه نه تنها صداي داستان و قصه گيلكي را به مخاطب برسانيم بلكه متون نوشته شده به زبان گيلكي را افزايش دهيم، خوشبختانه گيل قصه انگيزه اي شد كه توليد متن شود و حتي دوستان فارسي نويس نيز با تقاضاي من شروع به نوشتن داستان هاي گيلكي كردند.
فكر آزاد با بيان دلبستگي اش به زبان مادري و لزوم حفظ آن مي افزايد : زبان موجودي زنده است، يك روز به دنيا مي آيد و ممكن است يك روز نيز از ميان برود اما طول عمر و ماندگاري آن اهميت دارد.
فكر آزاد مي افزايد : چه بسيار زبان ها كه از بين رفتند اما زبان گيلكي اين ظرفيت را دارد كه مانند درخت سرو كهنسال هرزويل، ساليان سال ماندگار شود و طول زندگي اش بيش از اين باشد.
وي ياداور مي شود: وقتي تصميم به شروع اين كار گرفتم، اول از مجموعه داستان هاي خودم به نام ساغرزاني آغاز به خواندن و ضبط با موبايل كردم، بعد از دوستان شرق گيلان اردشير لرد، نويسنده و فيلمساز خوب رودسري كه اكنون از مديران كانال هستند، همكاري خواستم و ايشان نيز شروع كردند به جمع اوري داستان و از همه نويسندگان گيلكي نويس خواستيم كه بنويسند و بسياري به اين نداي ما پاسخ مثبت دادند.
فكر آزاد مي افزايد : در ادامه راه دوستان ديگر هم به ما پيوستند مثل كيا حدايقي، جواد اصغري ، فرشيد آقام علي پارسي و عليمحمد اقبالدار كه در كار ويرايش و اداره كانال همكاري مي كنند .
وي تصريح مي كند: غير از داستان نويسان مهمترين كمك را حوزه هنري با در اختيار قرار دادن استوديو انجام داد و تنها نهاد دولتي بود كه همكاري كرد و اكنون نيز اين همكاري ادامه دارد .
فكرآزاد مي افزايد: تقريبا همه نويسندگان گيلكي نويس و چند نويسنده فارسي نويس با گيله قصه همكاري كردند كه اسامي انها در كانال است و اگر كسي را مي شناسيد كه همكاري نكرده ، معرفي كنيد .
وي تصريح مي كند كه داستان ها حتما نبايد مدرن باشند ، بلكه مي تواند نقل ، ضرب المثل و قصه هاي قديمي باشد .
وي با اشاره به اين كه كار ما با اينترنت است و نويسندگان اغلب از طريق موبايل داستانهايشان را ضبط مي كنند و بعد گروه ما ديچين واچين مي كند، متذكر مي شود: همه گروه با عشق و علاقه و بدون داشتن درامد كار مي كنند و درخواست مادي از هيچكس نداريم اما چه خوب مي شد اگر راديو و تلويزيون گيلان بخش هايي را به گيله قصه اختصاص مي داد .
فكر آزاد با بيان اينكه ما نويسندگان و قصه گوهاي خوبي داريم، مي افزايد: مديران شبكه باران مي توانند در برنامه هاي معمول خود بخشي را نيز به گيله قصه اختصاص دهند تا نويسندگان ما قصه هايشان را بخوانند و چهره و صداي آنها ضبط شود.
اين هنرمند گيلاني مي گويد: ما براي همكاري با صدا و سيما اعلام آمادگي مي كنيم و فكر مي كنيم چنين برنامه اي با استقبال خوبي نيز مواجه شود .

**زبان گيلكي ميراث ارزشمند معنوي
خالق كانال گيله قصه تاكيد مي كند: زبان، يك موجود زنده و نيازمند مراقبت و يك ميراث معنوي بسيار برجسته است كه از پيشينيان به ما رسيده و ارزشي بيش از بسياري اثار تاريخي مادي به جا مانده دارد .
فكر آزاد در خصوص اهميت حفظ زبان هاي اقوام مختلف ايران مي افزايد: زبان هاي مادري به غناي زبان فارسي كمك مي كنند و مي توان براي جايگزين كردن كلمات غربي در فارسي، از زبان هاي مادري موجود وام گرفت و از اين رو خرده فرهنگ ها و زبان هاي اقوام كشورمان، مي توانند به زبان اصلي و ملي ما كمك شاياني كنند.

**شباهت فروان ساختارهاي زبان گيلكي به زبان پهلوي
مسعود پورهادي كه تاكنون سه جلد كتاب در مورد گيلكي نوشته و چهارمين كتاب او نيز در باب اين زبان به زودي منتشر خواهد شد، به خبرنگار ايرنا مي گويد : از منظر زبانشناسي زبان گيلكي يكي از زبان هاي نوي ايراني است و در گروه زبان هاي شمال غربي ايراني جاي دارد ، تمام زبان هاي ايراني نو، ادامه زبان هاي ميانه و باستاني ايراني هستند كه قدمت آنها به پيش از ميلاد مسيح مي رسد.
اين پژوهشگر گيلاني مي افزايد: ما اسنادي در خصوص قدمت زبان گيلكي نداريم ولي نشانه هايي از زبان كنوني گيلكي در قرون سوم و چهارم هجري در نوشته هاي تاريخ نويسان ، جغرافي دان ها و سفرنامه نويسان ثبت شده و مي توان گفت كه زبان گيلكي در ادامه زبان هاي باستاني مانند زبان پهلوي است .
وي يادآور مي شود : گيلكي تا يكصد سال پيش كاركرد اجتماعي داشت و در مناسبات اجتماعي - اقتصادي و انساني مردم اين منطقه به كار گرفته مي شد و گرچه در 50 سال اخير تحت تاثير رسانه فارسي قرار گرفته، دست خوش تغييراتي شده ولي هنوز ويژگي هاي اساسي خود را به عنوان يك زبان متفاوت از فارسي و ساير زبانهاي ايراني حفظ كرده است.

**فراموشي زبان به مثابه از دست دادن هويت
مريم ساحلي داستان نويسي كه با كانال گيله قصه نيز همكاري دارد، با تاسف مي گويد كه حال زبان مادري مان خوب نيست و مهجور واقع شده است .
وي ياداور مي شود : از دو، سه دهه پيش بر اساس پندارهاي نادرست، بسياري از والدين گيلاني به ويژه در شهرها بر آن شدند تا با فرزندانشان، فارسي صحبت كنند و حاصل اين روزهاست كه به ندرت مي شنويم، نسل امروز گيلكي صحبت كند.
اين مدرس داستان نويسي مي افزايد: بدين ترتيب واژه ها، ضرب المثل ها و نقل هاي گيلكي به دست فراموشي سپرده شده اند و گيلانيان بخشي مهم از هويت و شناسنامه خويش را از دست داده اند، حال اين كه اگر همت كنيم با توجه به گستردگي امكانات ارتباطي امروز مي توان گام هاي موثري به منظور احياء و حفظ داشته هاي فرهنگي خويش برداريم.
اين مدرس داستان نويسي هر اقدامي در راستاي حفظ فرهنگ و هويت اصيل ملت ها را ارزشمند دانست و مي گويد: اين رويداد كه تني چند از اهالي فرهنگ و هنر گيلان زمين، پا پيش نهاده و گيل قصه را به مردمان اين سرزمين هديه داده اند، بسيارمبارك است.
وي خاطرنشان كرد: من هم شايد به واسطه اينكه در پايتخت متولد شدم، گيلكي صحبت نمي كنم اما به نظر من براي نگارش قصه به گيلكي بايد به گيلكي فكر كرد و به تماشاي جهان اطراف نشست، بايد واگويه هاي لحظات خلوت آدم به گيلكي باشد كه متاسفانه من اين گونه نيستم اما وقتي به دعوت و تشويق آقاي فكرآزاد قرار شد براي گيله قصه، قصه بخوانم؛ يكي از داستان هايم را به گيلكي بازنويسي كردم و خواندم؛ اظهار رضايت آقاي فكرآزاد بر آنم داشت تا در اين مسير بيشتر تلاش كنم.
ساحلي در خاتمه ابراز اميدواري مي كند كه روزي فرا رسد كه نوجوان و جوانان گيلاني پاسدار هويت خويش باشند و عاشقانه ها، دلواپسي ها، حسرت ها و شاديهاشان را در دل ترانه ها، اشعار و قصه ها، گيلكي روايت كنند.
سال 2014 يكي از مقالات علمي دانشگاه هاروارد به اهميت داستان گويي پرداخته بود. نتيجه اين تحقيق نشان داد كه در عصر كنوني انفجار اطلاعات ، مهارت خوب قصه گفتن مي تواند در همه عرصه ها بسيار به كار آيد.
اهميت قصه ها تا اندازه اي است كه علم روانشناسي امروز از آن به عنوان ابزاري براي درمان بهره مي برد.
به گفته روانشناسان با توجه به تاثير قصه بر روان انسان ها ، مي توان از آن به عنوان وسيله اي براي آموزش غيرمستقيم استفاده كرد و اين اهميت گيله قصه و لزوم فراگير شدن آن از رسانه اي مانند راديو و تلويزيون را بيشتر مي كند.
بي شك گيله قصه به تنهايي نمي تواند بار زبان گيلكي را به دوش بكشد و شايسته است بخش هاي رسمي و غير رسمي براي پاسداشت زبان گيلكي، گامي به پيش نهاده و از گيله قصه و زبان مادري گيلان حمايت كنند .
خبرنگار: گيتي بابايي ** انتشاردهنده: كبيري
6030/2007