ترك هاي تخريب بر پيشاني كهن بازار تاريخي اراك

به گزارش ايرنا، قدمت اين مجموعه ارزشمند به عنوان نخستين سنگ بناي شهر اراك و يادگار دوران قاجار و در سال 1228 هجري قمري توسط يوسف خان گرجي بنا گذاشته شد و ديري نگذشت كه به مهمترين مركز تجاري اين منطقه تبديل شد.
اين بازار داراي دو محور عمود برهم است كه محور شمالي - جنوبي آن بطول 720 متر و دو ورودي يكي در شمال و يكي در جنوب و محور شرقي غربي به طول 200 متر و داراي هشت گذر و ورودي شرقي غربي است كه عمود برهم قرار گرفته است.
مجموعه تاريخي بازار اراك تمامي نيازهاي شهرنشيني از جمله حمام، مسجد، مدرسه، آب انبارها، گذرها و كاراوانسراها را در خود جاي داده و در كنار كسب و كار و رسته هاي پررونق شغلي با ساير تاسيسات كاربريهاي متعددي داشته است.
اين بازار در بافت مركزي سلطان آباد (نام قديم اراك) به عنوان كانون تجارت فرش مركز و غرب كشور مطرح بوده و يكي از دلايل ساخت آن، وجود اقتصاد قوي در اطراف شهر سلطان آباد، مرغوبيت محصولات كشاورزي در منطقه عراق (اراك) و نيز شهرت جهاني فرش ساروق عنوان شده است.
بازار تاريخي اراك به عنوان آخرين نمونه معماري و شهرسازي اسلامي مجموعه اي 55 هكتاري است با بدنه و بافت شطرنجي به طول يك كيلومتر و با احتساب راسته ها 250 متر عرض دارد.
اين بنا مشتمل بر يك راسته اصلي شمالي جنوبي به طول 880 متر و يك راسته شرقي غربي به طول 600 متر است كه محل تقاطع آن، چهارسوق زيبايي را در وسط مجموعه ايجاد كرده است.
علاوه بر 2 راسته اصلي در مجموعه بازار اراك حدود 20 سرا و تيمچه در آن وجود دارد كه فعاليت هاي مختلفي در آن ها در جريان است، 18 واحد از اين بناها در قسمت جنوبي بازار قرارگرفته كه از مهمترين آن سراي نوذري، سراي كتاب فروش ها و سراي كاشاني است.
500 باب مغازه در بخش هاي مختلف اين بازار وجود دارد كه همه در راسته اصلي بازار قرار گرفته و علاوه بر آن مكان هاي ديگر مانند بازارچه هاي اختصاصي و باراندازها و انبارها و كارگاه هاي توليدي در 20 سرا و تيمچه به عنوان بخش هاي پشتيبان بازار عمل مي كرده است.
سراي نوذري كه زيباترين سراي بازار اراك به شمار مي آيد به فرش فروشان اختصاص دارد و بناي آن در 2 طبقه و سراي كتابفروش ها نيز از وسعت و معماري جالب توجهي برخوردار است از يك تيمچه و سراي 2 طبقه تشكيل شده است.
كم توجهي كسبه در مرمت و مراقبت هاي مستمر و اصولي سبب شده كه اين روزها حال اين مجموعه تاريخي اصلا خوب نباشد و در پي بارش هاي مستمر زمستاني بخشي از سقف يكي از سراها فرو ريخت و به گفته كارشناسان چندين قسمت ديگر نيز با خطر جدي ريزش مواجه است.
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي گفت: طرح جامع مرمت و ايمن سازي بازار اراك سال 93 تدوين شده است كه براي اجراي آن 220 ميليارد ريال به منظور مرمت، استحكام بخشي و رفع خطر در نظر گرفته شد.
سيدمحمد حسيني افزود: برخي از دستگاهي متولي در مجموعه بازار با ميراث فرهنگي همكاري ثمربخشي نداشته و اين طرح با كمترين پيشرفت باقي مانده است.
وي اظهار كرد: ميراث فرهنگي با صرف 150 ميليارد ريال ظرف سه سال اخير تا حدودي از خطرات احتمالي در بازار اراك پيشگيري كرده است.
وي گفت: ميراث فرهنگي استان براي رفع خطر و جلوگيري از ريزش برخي طاق هاي بازار و مرمت مجموعه بازار چهار ميليارد ريال به پيمانكاران بدهكار است.
وي افزود: ازمحل اعتبارات سفر رياست جمهوري 30 ميليارد ريال براي بناهاي تاريخي استان در نظر گرفته شده كه 20 ميليارد ريال آن براي بازار اراك مدون و تاكنون پنج ميليارد آن تخصيص داده شده است.
مديركل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي گفت: اعتبار اختصاص يافته ناكافي است و با اين مبلغ فقط امكان مرمت، استحكام بخشي و رفع خطر پنج درصد بازارممكن است.
حسيني افزود: وضعيت بازار اراك مطلوب نيست و گستردگي خطر در اين مجموعه نيازمند مشاركت فوري دستگاه هاي متولي است تا از بروز حادثه وخيم به علت تردد مردم با حجم بالا جلوگيري شود.
وي اظهار كرد: با همكاري معاونت عمراني نشست هاي متعدد برگزار و وظايف هريك از دستگاه ها براي مرمت و رفع خطر بازار اعلام شده و در 12 نقطه بازار داربست براي جلوگيري از ريزش سقف ايجاد شده است.
وي گفت: مرمت، استحكام بخشي و رفع خطر در مجموعه تاريخي اراك به 350 ميليارد ريال اعتبار نياز دارد.
وي افزود: شركت توزيع برق اراك با صرف پنج ميليارد ريال اعتبار ساماندهي سيستم برق كشي بازار را تا پايان سال 96 به اتمام مي رساند.
نماينده هيات امناي بازار اراك گفت: تخريب برخي مغازه ها در بازار اراك ناشي از سهل انگاري كسبه و تخصيص نيافتن اعتبارات است.
علي رضا عسگري افزود: فقدان توجه كلان به مجموعه بازار تاريخي اراك باعث شده تا شاهد آسيب به آن باشيم كه در صورت كم توجهي متوليان امر، خسارت قابل جبران نخواهد بود.
وي اظهار كرد: ميراث فرهنگي به عنوان ارگان و نهاد اصلي متولي بايد بيش از گذشته به مرمت و ايمن سازي مجموعه بازار اهتمام داشته داشته باشد درغير اين صورت با دلسردي كسبه و بي توجهي در اين زمينه مواجه خواهيم شد.
وي گفت: بودجه مربوط به بازار اراك در سفرهاي رياست جمهوري، رئيس سازمان ميراث فرهنگي و معاون مسكن و شهرسازي به استان در نظر گرفته شد كه تخصيص اعتبار مورد نظر نيازمند پيگيري مسئولان است.
وي اظهار كرد: اقداماتي كه اداره برق در جمع آوري و سامان دهي كابل برق در بازار انجام داده قابل تقدير است و انتقال شبكه برق هوايي به كانال كف بازار مورد رضايت كسبه است.
عسگري افزود: شركت توزيع برق با ساماندهي كابل ها در حفظ زيبايي و ايمن سازي بازار فعاليت مطلوبي انجام داده و كسبه از مجموعه ميراث فرهنگي استان اقدامات شايسته براي ايمن سازي مجموعه بازار را خواستار هستند.
نماينده هيات امناي بازار اراك گفت: ميراث فرهنگي براي مهار ريزش برخي سقف ها در گذر دوم و سوم از تخته و الوار استفاده كرده كه تا بعد از ايام عيد نوروز به شكل جدي ايمن سازي انجام شود.
وي اظهار كرد: در حالي كه كسبه عوارض و ماليات پرداخت مي كنند انتظار دارند خدمات شهرداري را دريافت كنند و فقدان همكاري زمينه نارضايتي كسبه را از متوليان امر به همراه دارد.
وي گفت: برخي بخش هاي بازار اراك بايد توسط ميراث فرهنگي مرمت و ايمن سازي شود و كسبه براي ايمن سازي توان كافي را ندارند و لازم است حفظ و نجات بازار تاريخي اراك در اولويت كاري مسئولان قرار گيرد.
معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي گفت: 10 طاق ناايمن در بازار اراك با صرف چهار ميليارد ريال ايمن سازي شده است.
صغري نيك پور، اندود درگاه، غلطك بام، اصلاح ناودان و مجاري خروج آب باران از مجموعه اقداماتي است كه ميراث فرهنگي در ايمن سازي بافت تاريخي بازار اراك انجام داده است.
وي اظهار كرد: فرسودگي بنا همكاري كسبه را ضروري كرده است و مالكان بازار مي بايست نسبت به برفروبي و وارسي ناودون ها در فصل بارش ها بيش از گذشته اهتمام داشته باشند.
وي گفت: مالكان مغازه هاي بازار با پراكنده كردن اقلام غيرضروري در بام و بي توجهي به بارش ها راه خروجي باران را مسدود و موجب انباشت آب در بام و نفوذ به كاهگل سقف و در نتيجه ريزش را سبب شده اند.
معاون ميراث فرهنگي اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري استان مركزي گفت: پيمانكاران براي مرمت، ايمن سازي و بازسازي بازار اراك چهار ميليارد ريال از ميراث فرهنگي طلب دارند.
نيك پور افزود: استحكام بخشي و مناسب سازي جرزهاي بازار اراك به اعتبار و همكاري كسبه نياز دارد تا شاهد ريزش و آسيب جدي به اين مجموعه تاريخي نباشيم.
مدير بافت فرسوده اداره كل راه و شهرسازي استان مركزي گفت: اعتبار عمراني پنج ميليارد ريالي به صورت اسناد خزانه براي بازار تاريخي در نظر گرفته شده اما تاكنون اختصاص نيافته است.
علي اسدي افزود: براي تخصيص اين ميران اعتبار بايد امور اداري اوليه و مناقصه و قرارداد انجام شود كه اين اقدامات هنوز به انجام نرسيده است.
وي توضيح داد: راه و شهرسازي در كنار، ميراث فرهنگي و شهرداري به ايمن سازي و مرمت بافت تاريخي بازار اراك كمك مي كند.
وي گفت: كسبه بازار به عنوان افراد ذينفع در مجموعه بازار بايد براي ايمن سازي و رفع خطر اين اثر تاريخي همكاري و مشاركت جدي داشته باشند و اعتبارات دولتي به تنهايي جوابگو نيست.
مديركل اوقاف و امور خيريه استان مركزي گفت: 20 مغازه در راسته بازار تحت مالكيت اوقاف است كه كف سازي و مرمت بخشي از آن ها انجام شده است.
حجت الاسلام سيد باقر حسيني افزود: مغازه هاي بازار اراك موقوفه هستند و بخش زيادي از اين مغازه ها سرقفلي ندارند و امكان اقدام حقوقي براي برخي كسبه وجود ندارد و سراي هاي موقوفه مشكل عمده به شمار مي رود.
وي افزود: اوقاف و امور خيريه استان مركزي از پذيرش همكاري با ميراث فرهنگي شانه خالي نمي كند اما درآمد موقوفات را نمي توان در جاي ديگر هزينه كرد.
مديركل اوقاف و امور خيريه استان مركزي گفت: بخش زيادي از مغازه هاي اوقافي بازار اراك، بدون سرقفلي هستند و حق كسب و پيشه دارند كه به لحاظ اداري و حقوقي تنگناهايي براي اداره كل اوقاف و امور خيريه ايجاد شده است.
بيش از 2 هزار جاذبه گردشگري در استان مركزي شناسايي شده كه 850 اثر تاكنون در فهرست آثار ملي كشور به ثبت رسيده است.
6991/3075/ خبرنگار : معصومه ابراهيمي*** انتشاردهنده: حسين مهدي زاده