بوی عید، رقص حاجی فیروز و بغض سنگین زیر نقاب

روزهای پایانی سال نیز آیین خاص خود را دارد كه یكی از این آیین ها پیدا شدن سر و كله انواع و اقسام حاجی فیروزها در لباس قرمز با صورت سیاه در گوشه و كنار شهر از پیاده روها حتی سر چهارراه ها و بین ماشین ها است.
حاجی فیروز یا خواجه پیروز، یك چهره افسانه‌ای در فولكلورِ(فرهنگ و باور عامیانه) ایرانیان است كه در واپسین روزهای سال بین مردم می آید تا خبر از آمدن نوروز دهد.
او در اسطوره ها یك مرد لاغراندام است هرچند كه امروز حاجی فیروزهای چاق هم كم نداریم.
این حاجی فیروزها، سیاه‌ رخ، با كلاه دوكی، گیوه‌های نوك‌تیز و جامه سرخ، همراه با دایره‌زنگی و دنبك، به خیابان ها می‌آیند و به رقص، شیرین‌كاری و خواندن آوازِ كوبه‌ای می‌پردازند.
'حاجی فیروزه، سالی یه روزه،
همه می‌دونن، منم می‌دونم،
عید نوروزه، سالی یه روزه'
صورت آنها سیاه است چون گفته می شود آنان از دنیای مردگان بازگشته اند و در اسطوره ها آمده است كه لباس سرخ آنان نیز نماد خون سرخ سیاوش و شادی آنان، شادی زایش دوباره طبیعت است كه با خود رویش و بركت می‌آورند.
حاجی فیروز در حقیقت نماد نو شدگی زمین است و تقریبا همه مردم با دیدن چهره آنان شاد می شوند.
لباس قرمز آنان از دور زیبا است و برق می زند اما نزدیك كه می شوی برخلاف گذشته ها، لباس فاخری بر تن ندارند.
این روزها شرایط به گونه ای تغییر كرده كه جوانان بیكار، كودكان كار یا حتی گاهی متكدیان، لباس حاجی فیروز را به تن می كنند تا از مردم مژدگانی فرارسیدن سال نو را بگیرند.
هرچند واژگان بیكاری، كودك كار و خیابان و متكدی، ناخوشایند است و چهره بصری شهر را بر هم می زند اما لباس قرمز حاجی فیروز قادر است حتی تمام بار منفی این واژگان را بگیرد و رنگ و بویی تازه به چهره خاكستری شهر ببخشد.
دو كودك سر چهارراهی بین ماشین ها در لباس حاجی فیروز، می رقصند و می خوانند و وقتی چراغ سبز می شود برخی رانندگان كه محو تماشای این دو كودك شده اند، حركت نمی كنند و صدای كركننده بوق ماشین ها آنان را به خود می آورد.
با این وجود، زور پیام شادی آنان به ترافیك های مقطعی و آلودگی صوتی ناشی از بوق ماشین ها می چربد.
كمی آن سو تر دو مردی كه برخلاف همه حاجی فیروزهای دیگر، خیلی چاق هستند، هراسان داخل مغازه ای می دوند و پول های جمع آوری شده خود را به صاحب مغازه به امانت می سپارند تا پولشان همراه دیگر دستفروش ها گرفته نشود.

**حاجی فیروز شدن، تخصص می خواهد
رئیس انجمن مددكاران اجتماعی ایران می گوید: جشن ملی نوروز، دو مرحله قبل و بعد از نوروز دارد؛ قبل از نوروز آیین های خاصی مانند چهارشنبه سوری، نوروزخوانی و تكم خوانی برگزار می شود.
سیدحسن موسوی چلك در گفت و گو با خبرنگار ایرنا می افزاید: یكی دیگر از آیین های قبل از نوروز نیز 'اعلام عمومی آمدن نوروز از طریق حاجی فیروز' است كه شعرهای ویژه ای برای این زمان دارند اما به تدریج گاهی خودشان شعرهای دیگری نیز اضافه می كنند.
وی خاطرنشان می كند: افرادی كه به ایفای نقش «حاجی فیروز» می پردازند، دست كم باید ضرب، رقص و ترانه را بدانند تا بتوانند خبر نوروز را به مردم بدهند و مردم نیز چون خبر شادی می شنوند به آنان مژدگانی می دهند.
وی تصریح می كند: در گذشته افرادی كه به ایفای نقش حاجی فیروز می پرداختند، چهره های شناخته شده ای بودند اما امروز شرایط تغییر كرده و حتی افرادی كه از شخصیت حاجی فیروز چیزی نمی دانند، نقش او را ایفا می كنند و پولی می گیرند كه البته این مساله در كشورهای دیگر درباره «پاپانوئل» نیز اتفاق افتاده است.

**حاجی فیروز نقش تكدی گری را از بین می برد
رئیس انجمن مددكاران اجتماعی ایران تصریح می كند: فردی كه تا دیروز متكدی و كودك كار بود امروز در لباس حاجی فیروز به ایفای نقش می پردازد و مهم این است كه دیگر او نقش تكدی گری را ایفا نمی كند.
موسوی چلك می افزاید: نقش حاجی فیروز، نقشی است كه ما به رسمیت می شناسیم و كسی حاجی فیروز را دستگیر نمی كند؛ البته نباید با حاجی فیروز برخورد كرد.
وی در پاسخ به این سئوال كه آیا متكدیان و كودكان كار برای ایفای نقش حاجی فیروز نیازی به ساماندهی دارند یا نه، می گوید: حاجی فیروزها بطور قطع نیازی به ساماندهی ندارند؛ مداخلات نابجای دولتی می تواند وضعیت را بدتر كند؛ حاجی فیروز جزو آیین ایرانی بوده و اولین پیام آن، شادی است؛ حاجی فیروز آسیب اجتماعی نیست.
وی یادآور می شود: ویژگی حاجی فیروز این است كه اگر یك ماه قبل یا بعد از عید نوروز بیاید كسی او را نمی پذیرد؛ اجازه دهیم كه حاجی فیروزها با صدای بلند و با موسیقی و آواز، آمدن بهار را به مردم اعلام كنند.

**ارباب خودم، سامبولی بلیكم!
حاجی فیروزهای سرگردان این روزها زیادند، آنقدر زیاد كه تقریبا هرجا بروی این آواز را می شنوی كه:
ارباب خودم، «سامبولی بلیكم» !
ارباب خودم، سرِتو بالا كن!
ارباب خودم، لطفی به ما كن،
ارباب خودم، به من نیگا كن!
ارباب خودم، بزبز قندی،
ارباب خودم، چرا نمی‌خندی؟
آنان شعرها را خوب حفظ می كنند و پیام شادی به ما می دهند و اتفاقا بسیار هم زیبا است اما در كنار آن اگر گوشه چشمی به آن بغض سنگین ناشی از بیكاری یا فقر زیر نقاب آنان نیز توجه داشته باشیم، آسیب هایی را خواهیم دید كه با حل آن آسیب ها، می توان حاجی فیروزهای واقعا شاد داشت نه ظاهرا شاد.
اجتمام**9185**9105**1021
گزارشگران: سادات حسینی خواه و آرزو نیكنام**انتشار: حسین نوروزیان

*آگاهی از آخرین اخبار اجتماعی و حوادث ایران و جهان در كانال تلگرام گروه اجتماعی ایرنا:
@irnaej
https://t.me/irnaej