مناظره تلویزیونی، فرصت ها و تهدیدها

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا ، مناظره انتخاباتی برای معرفی كاندیداها رویه ای مرسومی است كه به شیوه های گوناگون در روزهای منتهی به انتخابات ها در كشورهای مختلف دنبال می شود. این شیوه از تبلیغات برای درك بهتر شهروندان از برنامه های نامزدهای انتخاباتی به ویژه در انتخابات های ریاست جمهوری به كار گرفته می شود.
ارایه برنامه و دفاع از آن در رقابت با رقیب به شیوه مناظره از انتخابات سال 1388 در كشور رایج و در انتخابات خرداد 92 نیز به شكل متفاوت تری ادامه داشت. در این روش كاندیدا با ارایه برنامه و شعارهای انتخاباتی از رسانه ملی، به صورت فراگیر با تمامی شهروندان جامعه در ارتباط هستند.

** چرایی اهمیت مناظره تلویزیونی
نگاهی به شیوه های سنتی تبلیغات انتخاباتی در دنیای كنونی نشان از آن دارد كه دیگر مانند گذشته تبلیغات انتخاباتی را به شعار نویسی، تبلیغات دیواری یا سخنرانی یك نامزد انتخاباتی در بین شماری از هواداران خلاصه كنیم زیرا تبلیغات دیواری افزون بر آنكه موجب خراب شد سیمای شهر می شود هزینه های فراوانی نیز برای كاندیدای انتخاباتی دارد.
سخنرانی در بین هواداران نیز در دنیای كنونی تنها به شمار كمی از طرفداران ختم می شود و ممكن است سخن یك نامزد انتخاباتی با تحریف های فراوانی به گوش دیگر شهروندان برسد.
مناظره به عنوان شیوه ای از تبلیغات كه نامزدهای انتخاباتی تمامی برنامه خود را به شهروندان ارایه می كنند كاركرد های فراوانی دارد. یكی از مهمترین كاركردهای مناظره نقد و روشنگری است.
روشنگری در زمینه برنامه های انتخاباتی یك نامزد و معرفی كاستی های رقیب یكی از مهمترین كاركردهای مناظره های تلویزیونی است زیرا در مناظره نقد عملكرد سیستم حاكم یا برنامه كاندید مورد نظر بدون برخی از سانسورهای رایج انجام می شد.
دومین و شاید مهمترین كاركرد مناظره های انتخاباتی بحث افزایش مشاركت سیاسی و برگزاری انتخابات پرشور است. تجربه دو انتخابات دهم و یازدهم ریاست جمهوری به خوبی حكایت از آن دارد كه مناظره های انتخاباتی افزون بر آنكه موجب شناخت بیشتر مردم از كاندیدا شد یك دو قطبی بین هواداران نامزدهای انتخاباتی ایجاد می كند كه موجب مشاركت بیش از 85 درصد از واجدین رای در انتخابات ها شد.
همچنین مناظره ها موجب ایجاد هیجان انتخاباتی می شوند. البته هیجان انتخاباتی كه توسط مناظره ایجاد می شود نباید زمینه را برای فراموشی اهداف انتخابات فراهم كند. اگر حاشیه مناظره های انتخاباتی جای متن اصلی را بگیرد به یقین قبیله گرایی سیاسی ایجاد می شود و هدف از ایجاد هیجان دو قطبی كردن سیاسی است كه می تواند نقشی مخرب در آینده یك دولت ایجاد كند.
اما حضور نامزدهای انتخاباتی در رسانه می تواند نقشی تعیین كننده در جهت گیری افكار رای دهندگان داشته باشد. زیرا اگر مناظره به شیوه مستقیم از صداوسیما پخش شود می توان بدون واسطه به تمامی رفتار و گفتار یك كاندیدا انتخاباتی ارتباط داشت.
یكی دیگر از مهمترین دلایل وجود مناظره جهت گیری رفتار انسان ها از طریق گفت و گو است. یكی از قالب‌ها و روش‌های صریح و تاثیرگذار گفتگو، شیوه مناظره است كه بزرگان دین از آن بهره برده‌اند.
شناخت میزان توانمندی فرد در مدت زمان طولانی و قدرت چانه زنی وی از دیگر كاركردهایی است كه مناظره را به عنوان یكی از پرطرفدارترین شیوه های تبلیغاتی تبدیل كرده است. در این شیوه اگر فردی در زمینه های مختلف تسلط نسبی بر موضوع داشته باشد می تواند به خوبی برتری خود را به رخ حریفان در آوردگاه میز مناظره بكشد. مخاطبان نیز با بررسی حالت كاندیدای انتخاباتی در زمان مناظره و میزان اطلاعات وی از اوضاع كنونی كشور می توانند بهترین فرد را انتخاب كنند.

**آسیب های مناظره
تجربه مناظره های انتخاباتی دوره های پچیشین حكایت از آن دارد كه مناظره های انتخاباتی همچنان كه كاركردهای مثبت فراوانی در جهت روشنگری و انتخاب اصلح دارند در پاره ای از مواقع دچار كژكاركردی می شوند و حاشیه ها بر متن این مناظرات غالب می شود.
نخستین عامل در به حاشیه بردن مناظره های انتخاباتی شخصیت كاندیدا است. اگر یك كاندیدا به جای برنامه تخریب و سیاه نمایی را در دستور كار قرار دهند به یقین حاشیه بر متن مناظره ها چیره خواهد شد و این كار موجب می شود ذهن مخاطب از برنامه محوری به سوی دو قطبی برود.
دومین آسیب مناظره سیاه و سفید دیدن تمامی موضوع ها است. منتقدان با چشم بستن بر روی تمامی دستاورد یا برنامه های طرف مقابل با سیاه نمایی سعی دارند كه از هر روشی برای تخریب برنامه های طرف مقابل استفاده كنند. مغلطه، سفسطه و مناقشه مهمترین ابرازهایی است كه كاندیدای انتخاباتی سعی دارند با استفاده از آن طرف مقابل را تخریب كنند.
در زمینه سیاه نمایی برنامه رقیبان تنها كاندیدای انتخاباتی مقصر نیستند بلكه رسانه ملی و دست اندركاران برنامه نیز هیچ گونه برنامه ای برای ارزیابی برنامه های نامزدها ندارند. این رسانه به جای استفاده از كارشناس برای ارزیابی وعده های یك كاندید، نامزدهای را مسوول این ارزیابی می كند.
تخریب شخصیتی و وارد شدن به حریم های خصوصی از دیگر مشكلاتی است كه ممكن در طول مناظره انتخاباتی به عنوان یك تاكتیك برای برتری بر حریف مورد استفاده قرار گیرد. این روش كه در مناظره های انتخاباتی خرداد 88 مورد استفاده قرار گرفت كه موجب ایجاد شبهات زیادی درباره بسیاری از شخصیت های بزرگ نظام شد.
اگر بخواهیم برخی ضعف ها و آسیب های مناظره را بررسی كنیم نباید به راحتی از مجریان این مناظره ها چشم پوشی كنیم. مجریان مناظره در انتخابات ریاست جمهوری باید افرادی فراجناحی بوده و تعصب سیاسی در كار آنها اختلال ایجاد نكند. نقش مجری در مناظره باید از پرسشگر و تنظیم كننده وقت كاندیدا باید به یك كنترل گر حرفه ای تغییر پیدا كند. اگر نقش كنترل گر مجری در مناظره به خوبی پیاده شود می توان شاهد جمع كردن بسیاری از حاشیه ها بود.
نبود نمایندگانی از قشرهای مختلف جامعه كه بتواند دغدغه های شهروندان را در مناظره مطرح كند از دیگر كاستی هایی بود كه مناظره ها 2 انتخابات پیشین داشتند. البته حضور افرادی از اقشار مختلف جامعه معنای حمایت یا تخریب شخص خاصی نیست بلكه این افراد با رعایت چارچوب های برنامه سازی در صحنه حاضر می شوند و دغدغه های اقشار مختلف جامعه را به صورت مستقیم با كاندیدای انتخاباتی در میان می گذارند.
**پژوهشم**2052 **1601**خبرنگار: غفار میرزایی** انتشاردهنده : شهناز حسنی