میزگرد ایرنا/ نقش و كاركرد احزاب در انتخابات

انتخابات از عرصه هایی است كه در چارچوب حقوق مردم طبقه بندی می شود و افراد جامعه با انتخاب حاكمان می توانند در سرنوشت خود ایفای نقش كنند كه وجود حزب می تواند در این زمینه راهنمای مردم باشد.
در این مورد، احزاب و تشكل ها از یك طرف نقش راهنما برای مردم دارند و از طرف دیگر حق نظارت مردم بر حاكمان را محقق می سازند و افراد جامعه می توانند از رهگذر حزب، پاسخگویی حاكمان را خواستار شوند.
احزاب ضمن رونق بخشی به انتخابات، كار ویژه دیگری از جمله جهت دهی انتخابات به سمت انتخاب فرد مورد حمایت خود و تحقق مشاركت آگاهانه و حداكثری مردم در پای صندوق های رای را ایفا می كنند.
اما اینكه احزاب كشور تا چه میزان توانسته اند در این زمینه موفق عمل كنند نیازمند آسیب شناسی و كارشناسی است.
برای پاسخ به این پرسش، میزگردی در دفتر ایرنای مركز شهركرد با حضور كارشناسان و نمایندگانی از احزاب سیاسی اعتدال و توسعه، حزب اعتماد ملی و اتحاد ملت ایران برگزار شد.
نمایند گان این احزاب سیاسی در چهارمحال و بختیاری معتقدند: احزاب نماینده سلایق مختلف و پاسخگوی مطالبات سیاسی مردم هستند، دولت ها باید فضای لازم را برای فعالیت حزبی فراهم كنند، اصلاح درونی در احزاب ضروری است، تعدد احزاب بیانگر این است كه كاركردهای حقیقی خود را نتوانسته اند بروز دهند و حزب را عاملی برای پیشرفت نظام دموكراتیك می دانند.
نمایندگان این تشكل های سیاسی عنوان كردند: زیرساخت ها برای توسعه فعالیت های حزبی فراهم نیست، مردم خاطره تلخی از حزب گرایی در كشور دارند و تمایلی برای قرار گرفتن در لیست احزاب ندارند، حزب به معنای واقعی در كشور شكل نگرفته، قومیت ها مانع از شكل گیری سیستم حزبی نظام مند است، جایگاه احزاب در قانون تعریف نشده، نظام حزبی و نظام انتخاباتی در قانون اساسی تعریف نشده و فهم جامعه از دموكراسی ناقص است.

** نمایندگی سلایق و پاسخگویی به مردم، كاركردهای اصلی احزاب در انتخابات
دبیر حزب اعتدال و توسعه چهارمحال و بختیاری با تاكید بر نقش كلیدی احزاب و تشكل های سیاسی در تحقق مشاركت حداكثری مردم در انتخابات اظهار كرد: در جامعه سلایق و دیدگاه های مختلفی وجود دارد كه پیگیری این دیدگاه ها بویژه در عرصه انتخابات را احزاب نمایندگی می كنند.
سید نعیم امامی ادامه داد: به عبارتی می توان گفت از آنجا كه نمی توان به خواست و دیدگاه تك تك افراد بصورت فردی پاسخ داد،احزاب می توانند با نمایندگی تفكر هر قشری از جامعه برای تحقق این دیدگاه ها تلاش كنند و از این رو در عرصه انتخابات زمانی كه مردم بدانند احزاب پیگیر خواسته های آنها هستند تمایل بیشتری برای شركت در انتخابات پیدا می كنند.
وی، پاسخگویی احزاب درباره عملكرد فرد مورد حمایت خود را از دیگر ویژگی های احزاب دانست و عنوان كرد: پاسخگویی احزاب در برابر مردم نیز دلیل دیگری بر تحقق مشاركت حداكثری مردم در انتخابات است.
دبیر حزب اعتدال و توسعه چهارمحال و بختیاری گفت: البته با توجه به اینكه زیرساخت های لازم برای توسعه فعالیت های حزبی در كشور فراهم نشده است، نمی توان گفت این رسالت از سوی احزاب كشور تاكنون به طور كامل محقق شده است، اما با این وجود احزاب همچنان اهمیت و جایگاه خود را دارند و باید در تقویت این نهادها گام های بیشتری برداشته شود.
امامی با تاكید بر این موضوع كه مردم ایران حافظه تاریخی تلخی از تحزب دارند، با توجه به برخوردهای شدیدی كه در تاریخ سیاسی كشور بویژه در سالهای قبل از پیروزی انقلاب اسلامی با احزاب انجام گرفته، افراد تمایل ندارند برچسب حزب خاصی به آنها زده شود و همین امر سبب دور شدن مردم از حزب گرایی در كشور شده است.
وی بیان كرد: رفع این معضل می طلبد تا هم دولت ها فضای لازم را برای فعالیت های حزبی فراهم كنند و از برخوردهای سلبی بپرهیزند و هم خود احزاب با تلاش لازم و انجام اصلاحات درونی، نمونه های موفقی از فعالیت های جمعی و حزبی را به مردم ارائه دهند.

** حزب به معنای واقعی و كامل آن در ایران شكل نگرفته است
عضو شورای سیاستگذاری اصلاح طلبان چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد خبری با بیان اینكه احزاب نقش مهمی در عرصه انتخابات دارند، گفت:در ایران حزب به معنای واقعی و كامل آن شكل نگرفته و نمی توان انتظار داشت تشكل هایی كه هم اكنون با عنوان حزب در عرصه سیاسی كشور فعالیت می كنند، بتوانند كاركردهای حزبی احزاب كشورهای توسعه یافته را ایفا كنند.
تیمور نظری فرد با طرح این سئوال كه احزاب در ایران در برهه های مختلف تا چه میزان در عرصه سیاسی كشور اثرگذار بوده اند؟ گفت: واقعیت این است كه به جز مقطعی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و آن هم بطور نسبی، معدود دولت هایی بوده اند كه خود را پایبند به تقویت نهادهای مدنی بعنوان یك ركن از اركان قدرت دانسته اند و به مردم بعنوان سرمایه های اجتماعی كشور نقش داده اند.
وی بیان كرد: هرچند به لحاظ كمی در حدود 300 حزب سازمان یافته رسمی در كشور وجود دارد اما این تعدد احزاب خود بیانگر این است كه احزاب نتوانسته اند كاركردهای حقیقی خود را انجام دهند.

** نبود جایگاه برای فعالیت های حزبی
این فعال سیاسی با بیان اینكه زمینه فعالیت های حزبی در كشور وجود ندارد افزود: همین عامل سبب شده تا نمایندگان مجلس و روسای جمهوری به محض اینكه صاحب منصب می شوند به صراحت اعلام می كنند كه به حزب و جناح خاصی تعلق ندارند، چرا كه در سیستم سیاسی كشور تعلق به یك حزب برای افراد هزینه آفرین است.
نظری فرد گفت : برهمین اساس كسانی كه می توانند مولود عملكرد حزبی باشند و آن را تقویت كنند با مستقل نشان دادن خود در مسیر تكامل فعالیت های حزبی كشور مانع تراشی می كنند.

** قومیت های متعدد و سیستم حزبی
رئیس ستاد انتخاباتی حسن روحانی در چهارمحال و بختیاری نیز در این میزگرد خبری اظهار كرد: انتظار می رود احزاب ایران بسیار موثرتر در عرصه انتخابات حاضر شوند و بتوانند در مسائل سیاسی كشور نقش كلیدی ایفا كنند.
سید رحمت الله حسینی دهكردی، دیرزیستی نهادهای مدنی و وجود قومیت های متعدد را از موانع فعالیت های حزبی در كشور دانست و گفت: وجود قومیت ها و اقوام مختلف در كشور در كنار سایر عوامل، حركت به سوی فعالیت های مدنی و جمعی را تضعیف كرده است.
وی بحران مشروعیت را سبب تعدد احزاب و تشكل های سیاسی شكل گرفته در كشور دانست و افزود: با اینكه 2 جریان سیاسی در كشور وجود دارد اما به سبب بحران مشروعیت دائم در حال شاخه شاخه شدن هستند كه این مساله از آفت های اصلی تحزب در كشور است.
حسینی دهكردی با بیان اینكه دموكراسی به شكل امروزی و تشكیل نهادهای مدنی در ایران پدیده جدیدی است افزود:نباید ناامید بود بلكه باید به تمرین دموكراسی ادامه داد چراكه تحقق دموكراسی یك روند طولانی مدت است.

** جایگاه احزاب در قانون اساسی
دبیرحزب اعتماد ملی چهارمحال و بختیاری به جایگاه تعریف شده احزاب در قانون اساسی كشور اشاره كرد و گفت: موانع و محدودیت های موجود سبب شده تا جایگاه احزاب در كشور نهادینه نشود.
حسن كریمیان ادامه داد: این واقعیت سبب شده تا احزاب قدرتمندی در كشور شكل نگیرد تا با یك برنامه مشخص نامزد مورد حمایت خود را معرفی كنند و چنانچه این فرد به قدرت رسید در برابر عملكرد وی به مردم پاسخگو باشند.
وی تاثیر افراد صاحب نفوذ بر افكار (كاریزما) در عرصه سیاسی را از دیگر عوامل تضعیف نقش احزاب در كشور دانست و افزود: در جامعه ما نقش یك فرد كاریزما در جهت دهی به افكار مردم می تواند بسیار بیشتر از احزاب و تشكل های سیاسی باشد.
كریمیان اضافه كرد: با توجه به همه موانعی كه وجود دارد برخی از احزاب كشور می توانند نقش تعیین كننده ای ایفا كنند.
دبیر حزب اعتماد ملی چهار محال و بختیاری بیان كرد: امید است وضعیت به شكلی پیش برود تا ضمن اینكه حاكمیت پذیرای احزاب قوی باشد بلكه مردم هم به باور جایگاه و نقش مهم احزاب در توسعه سیاسی كشور برسند.

** حكمرانی حزبی در ایران تعریف نشده است
عضو حزب اتحاد ملت ایران اسلامی نیز با اشاره به موانع ساختاری تقویت احزاب در ایران اظهار كرد: باید بین حزب و حكمرانی حزبی تفاوت قائل شد كه بر اساس این تفكیك باید گفت هرچند در ایران حزب وجود دارد اما حكمرانی حزبی شكل نگرفته است.
مجتبی شهریاری به چرایی این موضوع پرداخت و گفت: در اسناد بالادستی كشور به این موضوع كه باید كشور از مجرای احزاب سیاسی اداره شود، پرداخته نشده از همین رو با وجود 300 حزب رسمی در كشور همچنان حكمرانی حزبی وجود ندارد.
وی ادامه داد: همچنین در قانون انتخابات كشور بین نظام حزبی و نظام انتخاباتی ارتباطی برقرار نشده است.
شهریاری با بیان اینكه اداره كشور نیاز به سازمان بزرگی دارد اظهار كرد: این در حالی است كه در ساختار اداره كشور سیستمی طراحی نشده كه بر اساس آن بتوان از ظرفیت احزاب بهره گرفت.
عضو حزب اتحاد ملت ایران اسلامی بیان كرد: در عین حال كه احزاب همانند هر نهاد مدرنی كه وارد یك جامعه می شود در ابتدا به صورت شكلی ظهور كردند اما باید گفت جامعه ایران در حال گذار به سمت دموكراسی و در مسیر حزب گرایی قرار دارد كه باید برای سرعت بخشی به این حركت، ساختارهای موجود را اصلاح كرد.

** نیازمند اصلاح و بازنگری در فرهنگ سیاسی شكل گرفته در كشور هستیم
یك دانش آموخته دكترای علوم سیاسی نیز در این میزگرد خبری، فرهنگ سیاسی شكل گرفته در جامعه ایران را مانعی بر سر تقویت احزاب قدرتمند دانست و گفت: در فرهنگ و ادبیات جامعه ایرانی نگاه خوشبینانه ای نسبت به قدرت و قدرت طلبی وجود ندارد و از آن با عنوان امری مذموم یاد می شود.
فرزاد نعمتی بیان كرد: این در حالی است كه در جوامع مدرن نسبت به قدرت نگاه مثبتی وجود دارد و اساسا دموكراسی در این كشور بر اساس دست یابی به قدرت مشروع شكل می گیرد.
وی ادامه داد: نگاه مثبت به حزب سبب می شود حزب به عنوان ارگانی شناخته شود كه در پی كسب مشروع قدرت و تحقق دموكراسی است.

** فهم ما از دموكراسی ناقص است
این كارشناس مسائل سیاسی با بیان اینكه در دنیای مدرن نگاه به دموكراسی، كثرت گرایانه است اظهار كرد: فهم ما از دموكراسی در كشور، وحدت گرایانه است به این شكل كه به طور مثال در عرصه انتخابات همه نامزدها بر یك راه حل برای رفع مشكلات كشور تاكید دارند در صورتی كه در جوامع مدرن برای یك مشكل خاص راه حل های متعددی ارائه می شود.
نعمتی افزود: تا زمانی كه چنین دیدگاه هایی در كشور غالب باشد نمی توان انتظار نقش تعیین كنندگی بالای احزاب در مناسبات و رویدادهای سیاسی كشور را داشته باشیم.
نتیجه گیری از میزگرد: حزب عاملی برای پیشرفت و ترقی نظام های دموكراتیك است و نبود احزاب قوی و فعال روند توسعه سیاسی نظام ها را به تاخیر می اندازد.
با این وجود احزاب، در طول تاریخ سیاسی كشور از ابتدای شكل گیری تاكنون دوران پرفراز و نشیبی را سپری كرده اند كه با پیروزی انقلاب اسلامی و شكل گیری نظام جمهوری اسلامی به عنوان یك نظام مردم سالار دینی كه با رای و انتخاب مردم روی كار آمده اهمیت حزب و تشكل های سیاسی، اجتماعی بیش از پیش نمایان شده اما در این سالها نگاه های متفاوتی به فعالیت های حزبی را شاهد بودیم به نحوی كه در مقطعی در ابتدای پیروزی انقلاب ضمن فراهم شدن فضای لازم برای فعالیت احزاب قوی و فعال، در مقاطع دیگر فعالیت های حزبی بسیار كمرنگ بوده است.
با وجود كاستی های موجود، كارشناسان همچنان اعتقاد دارند كه احزاب نقش خود را در عرصه انتخابات اگرچه بطور نسبی ایفا می كنند اما رفته رفته با توسعه فرهنگ سیاسی كشور جایگاه احزاب بیش از پیش در جامعه نهادینه می شود.
تنظیم از: خاطره حسین زاده ** انتشار : جهانبخش صفری
7363/6021