خطر پسماندهای بیمارستانی بیخ گوش شهر

براساس آمارهای جهانی بین 10 تا 25 درصد زباله‌های بیمارستانی عفونی است، زباله‌هایی كه حتی پس از بازیافت نیز می‌تواند باعث انتقال بیماری‌های واگیردار شوند، بیماری‌هایی مانند هپاتیت ب و سی و حتی ایدز. در ایران نیز روزانه 7500 تن زباله تنها در شهر تهران جمع آوری می شود كه نزدیك به 150 تن آن پسماند بیمارستانی هستند. پسماندهایی كه بر طبق قانون مدیریت آنها برعهده تولید كنندگان است. تولیدكنندگانی كه به غیر از چندین بیمارستان سایر مراكز درمانی فاقد مدیریت این نوع از پسماندهاست. به گفته متصدی، مدیر كل محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست هیچ كدام از مطب‌های شخصی و درمانگاه‌های كشور مدیریتی در مورد پسماند بیمارستانی خود ندارند.

*چرا پسماندهای بیمارستای خطرناكند؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید به تعریف پسماندهای پزشكی پرداخت. طبق قانون مدیریت پسماندها، پسماندهای بیمارستانی به كلیه پسماندهای عفونی و زیان‌آور ناشی از بیمارستان‌ها، مراكز بهداشتی درمانی، آزمایشگاه‌های تشخیص طبی، و سایر مراكز مشابه گفته می‌شود كه به دلیل بالابودن حداقل یكی از خواص خطرناك از قبیل سمیّت، بیماری‌زایی، قابلیت انفجار یا اشتعال، خورندگی و مشابه آن كه به ‌مراقبت ویژه (مدیریت خاص) نیاز دارند. پسماند پزشكی به چهار دسته اصلی از جمله پسماند عفونی، پسماند تیز و برنده، پسماند شیمیایی و دارویی و پسماند عادی تقسیم می‌شوند. این پسماندها در درجه اول برای امحا نیازمند بی‌خطرسازی هستند، اقداماتی كه ویژگی خطرناك بودن پسماند پزشكی را رفع می‌كند اما این پسماندها در كشور ما چگونه حمل، امحا و یا بازیافت می‌شوند؟
پسماندهای بیمارستانی به دلیل خطرناك بودن آن‌ها باید به روش‌های نوین و ‌ مخصوص از بین روند، اما در ایران همچنان شاهد استفاده از روش دفن برای نابودی زباله‌ها هستیم. این نوع نابودی نه تنها آب‌های زیر زمین و محیط زیست را آلوده می‌كند بلكه اگر در جایگاه درست امحا نشود باعث ایجاد بیماری‌های خطرناك می‌شوند. پسماندهای عفونی بهداشتی بیشتر متعلق به مراكز بهداشتی درمانی، مطب‌ها، آزمایشگاه‌ها و از همه مهمتر بیمارستان‌ها هستند. هرچند استفاده از روش «زباله سوزی» و «پلاسما كردن» نیز در بسیاری از نقاط جهان منسوخ شده است با این حال در ایران همچنان از جمله روش‌های اصلی برای امحای این زباله‌ها به شمار می‌رود.

*چه نهادی موظف به مدیریت پسماندهای بیمارستانی است؟
بر اساس بند 13 و 16 قانون مدیریت پسماند، مراكزی كه تولید كننده پسماند عفونی هستند، وظیفه حمل و نقل، نگهداری و امحای مناسب این گونه زباله‌ها را بر عهده دارند، چرا كه با ورود زباله‌های عفونی و بیمارستانی به چرخه زباله‌های خانگی، احتمال شیوع بیماری در شهر بیشتر می‌شود و جان شهروندان به خطر می‌افتد. اما در تهران براساس تعاملی كه در سال 93 میان وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكی و شهرداری برقرار شده است، در حال حاضر شهرداری تهران كار جمع آوری و انتقال زباله‌های بیمارستانی را بر عهده دارد و بعد از جمع آوری این زباله‌ها به مركز آرادكوه منتقل می‌شود. البته قرار است بر طبق قرارداد این زباله‌ها با رعایت موارد ایزوله پردازش شود تا بعد از آن در زباله‌سوز 100 تنی كه توسط شهرداری ساخته خواهد شد، سوزانده شود. زباله‌سوزی كه به گفته باقرصاد مدیرعامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری تهران، قرار است براساس تفاهم نامه‌ هزینه ساخت آن توسط شهرداری و وزارت بهداشت تامین شود. این زباله سوز در حال حاضر در مرحله آگهی است و بخش خصوصی نیز می‌تواند برای سرمایه‌گذاری ورود پیدا كند. اما آنچه كه بسیار مورد توجه و تامل است، نحوه بی‌خطرسازی و سپس حمل و نقل آنهاست. بی خطر سازی توسط دستگاه اتوكلاو در بیمارستان‌ها از جمله مشكلاتی است كه امحای زباله‌ها با آن روبه‌رو هستند. مشكلی كه شاید حمل و نقل بدون اصول زباله از سوی شهرداری را نیز با چالش مواجه كند. خودروهایی كه گرچه براساس قانون باید ویژه و استاندارد باشند اما حرف و حدیث‌های بسیاری در رابطه با عدم استاندارد بودن آنها شنیده می‌شود.

*شهرداری موظف به حمل و نقل اصولی پسماندها
سعید متصدی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت از محیط زیست در رابطه با نحوه حمل و نقل زباله‌ها به «ابتكار» گفت: به طور كلی تولیدكنندگان پسماند موظف هستند مدیریت كامل از نقطه شروع تا پایان را انجام دهند. براساس قانون مدیریت كامل پسماندهای شهری بر عهده شهرداری‌ها گذاشته شده است. بنابراین در ارتباط با پسماندهای شهری، شهرداری‌ها موظف هستند تا تفكیك، جمع آوری و انتقال و امحا را انجام دهند.
وی درباره مدیریت پسماندهای بیمارستانی بیان كرد: در مورد پسماندهای بیمارستانی واحدهای تولید كننده یعنی بیمارستان‌ها، مطب‌های شخصی و درمانگاه‌ها موظف به مدیریت پسماند‌ها هستند.
متصدی با اشاره به اینكه تمامی مراكز درمانی براساس قانون موظف به مدیریت پسماندهای خود هستند، گفت: متاسفانه امروز در ایران تنها برخی از بیمارستان‌ها پسماندهای خود را مدیریت می‌كنند. اما هیچ كدام از مطب‌های شخصی و درمانگاه‌های كشور مدیریتی در مورد پسماند بیمارستانی خود ندارند و این لازم است كه وزارت بهداشت و درمان درباره تولید كنندگان پسماند دقت بیشتری كند.
معاون محیط زیست انسانی ادامه داد: واحد بیمارستانی، مطلب‌ها و درمانگاه‌ها براساس قانون موظف هستند كه پسماندهای خود را تفكیك و مدیریت كنند. همچنین حمل و نقل و امحای این زباله‌ها نیز برعهده مراكز تولید كننده یعنی مراكز درمانی است.

*اخطار سازمان حفاظت محیط زیست به چند شهرداری
به گفته متصدی اما براساس قانون مدیریت پسماند، وظیفه نظارت بر حمل و نقل پسماندها اعم از بیمارستانی و غیر بیمارستانی بر عهده سازمان حفاظت محیط زیست است. او در رابطه با عملكرد ضعیف شهرداری در جمع آوری این پسماندها بیان كرد: سازمان حفاظت محیط زیست در سالیان گذشته نظارت‌های بسیار خوبی بر مدیریت پسماند‌ها داشته است كه بسیاری از شهرداری‌ها اخطار گرفته‌اند و برخی از آنها به دادگاه معرفی شده‌اند و برخی از مدیران بیمارستان‌ها نیز به دادگاه معرفی شده‌اند كه مدیریت پسماندشان را به خوبی انجام دهند. او همچنین بیان كرد: همكاری‌های خوبی با وزارت بهداشت و درمان داشتیم برای اینكه درمانگاه‌ها و سایر مراكز بیمارستانی پسماندهای خود را مدیریت كنند.

*وسایل حمل و نقل زباله‌های بیمارستانی باید مخصوص باشد
متصدی با بیان اینكه حمل و نقل پسماندها برعهده تولید كننده است، گفت: بستگی به میزان خطرزایی پسماند وسایل حمل و نقل متفاوت است. ممكن است پسماند شبه خانگی باشد كه می‌تواند در سیستم‌های مشابه خانگی حمل و نقل شود. اما پسماندهای تیز و برنده و عفونی و ویژه باشد كه باید كاملا با مدیریت و دستگاه‌ها مخصوص جمع آوری، حمل و دفن شوند.

*پیمانكاران موظف به رعایت اصول حمل و نقل هستند
او در پاسخ به این سوال كه چه نهادی بر كار پیمانكاران شهرداری در رابطه با حمل و نقل زباله‌های بیمارستانی نظارت دارند، گفت: وقتی كه تولید كننده قراردادی را با پیمانكار می‌بند چون هزینه توناژ را می‌پردازد از آن موقع به بعد پیمانكار موظف است كه كامل اصول را رعایت كند.
بنابراین در این مورد همكاران ما در اداره كل محیط زیست بر این موضوع نظارت می‌كنند و اگر موردی باشد برخورد جدی با آن خواهد شد.
*روزنامه ابتكار*
تهرام/1109