اسكيزوفرني و تاثير محيط بر ژنتيك

به گزارش ايرنا، 'اسكيزوفرني' يا 'روان گسيختگي' يكي از رايج ترين و پيچيده ترين اختلالات رواني است.
'اسكيزو' به عنوان 'شكافته شدن' يا 'فقدان يكپارچگي' و 'فرن' به معني 'روان' است.
رئيس مركز مغز و شناخت پژوهشگاه علوم شناختي روز چهارشنبه در خصوص تاريخچه اين بيماري در گفت و گو با خبرنگار پزشكي ايرنا اظهار كرد: واژه اسكيزوفرني براي اولين بار به عنوان فقدان يكپارچگي يا شكافته شدن روان توسط 'بلولر' در سال 1911 ميلادي ابداع شد.
دكتر پيمان حسني ابهريان افزود: اسكيزوفرني در ابتدا در سال 1852 يعني قبل از بلولر توسط 'بنديكت مورل' به عنوان 'جنون زودرس' و يك بيماري شناخته شده بود و در سال 1896 'واميل كراپلين' براي اولين بار آن را به عنوان يك سندرم باليني تعريف كرد و بيماري 'زوال عقل و جنون جواني' ناميد كه با معيوب شدن توانايي هاي ذهني و شناختي فرد قبل از بلوغ همراه است.
وي اظهار كرد: در سال 1911 بلولر اصطلاح اسكيزوفرني را مطرح كرد كه هنوز هم به همين نام شناخته مي شود. بلولر با نظريه كراپلين كه اسكيزوفرني را يك بيماري مغزي مي داند، مخالف بود.
ابهريان خاطرنشان كرد: امروزه از اسكيزوفرني به عنوان يك بيماري مغزي نام برده مي شود كه با اختلالات شناختي و هيجاني آشكار همراه است؛ از اين رو شايد ديگر واژه اسكيزوفرني نام چندان مناسبي براي اين بيماري نباشد و بهتر باشد آن را اختلال يا بيماري 'گسست شناختي رفتاري زودرس' ناميد.

** علائم
متخصص علوم اعصاب شناختي در مورد علائم اين بيماري توضيح داد: اسكيزوفرني علائم متنوعي دارد كه مهمترين آنها هذيان گويي، توهم شنيداري، افكار و باورهاي جنون آميز، اختلال در تكلم و آشفتگي در تفكر است و در اين بين مهمتر از همه اختلال در عملكردهاي اجتماعي يا شغلي است كه به طور قابل ملاحظه اي مشهود است.
وي افزود: در حوزه فكر كه مهمترين حوزه درگير در اين بيماري است، هم محتواي تفكر و هم حالت تفكر آسيب مي بيند و ادراك عاطفه، درك بيشتر، انگيزش رفتار و عملكردهاي بين فردي دچار اختلال مي شود.
ابهريان اظهار كرد: در واقع در افرادي كه دچار اسكيزوفرني مي شوند، يگانگي بين افكار و احساسات وجود ندارد و ارتباط آنها با واقعيت قطع مي شود.
وي توضيح داد: يكي از ويژگي هاي اسكيزوفرني اين است كه ارتباط بيمار با دنياي واقعي قطع مي شود و دنيايي را مي بيند كه خارج از واقعيت است و مي تواند ساخته ذهن خود بيمار باشد؛ اين حالت در تستي با نام 'تست واقعيت' قابل تشخيص است.
ابهريان ادامه داد: مشخصه اصلي اسكيزوفرني اختلال در تفكر است كه هسته اصلي آن ناتواني در كنار گذاشتن محرك هاي غيرمرتبط به شمار مي رود؛ اين بيماري معمولا ترس بدفهمي و محكوم سازي را در بيمار برمي انگيزد و ضربه شديدي به عواطف او وارد مي كند؛ اين اختلال ذهن را از معنادادن به روابط و همخواني بين افكار و هيجان، خالي و مغز را از ادراك هاي تحريف شده، انديشه هاي غلط و مفاهيم غيراخلاقي پر مي كند.

** شيوع
دبير كارگروه توانبخشي شناختي ستاد توسعه علوم و فناورهاي شناختي در مورد شيوع اين بيماري در جهان گفت: اسكيزوفرني به طور متوسط حدود سه تا هفت دهم درصد در جوامع مختلف شايع است اما شيوع آن در نژادها و گونه هاي مختلف تا حدودي تفاوت دارد.
ابهريان افزود: در آمريكا حدودا در سال 2 ميليون نفر دچار اين بيماري مي شوند و يك تا يك و نيم درصد جمعيت در اين كشور مبتلا به اين بيماري هستند؛ بر اين اساس مي توان گفت كه بين سه دهم تا يك و نيم درصد ميزان شيوع اين بيماري در جهان متفاوت است.
به گفته وي، شيوع اين بيماري در زنان و مردان يكسان است؛ در مردان در سن پائين تر بروز مي كند، شروع بيماري از دوران نوجواني يا جواني است، شايع ترين سن شيوع بيماري 16 تا 25 سالگي است و كمتر از 10 سالگي يا بعد از 40 سالگي به طور نادر اتفاق مي افتد.

** عوامل
متخصص علوم اعصاب شناختي دو عامل ژنتيك و محيط را در بروز اين بيماري دخيل دانست و گفت: نوروبيولوژي از ديدگاه زيستي (ژنتيك بخشي از آن است) و فرايندهاي رواني و اجتماعي كه محيط را براي شخص مي سازد، از مهمترين عوامل موثر در بروز اين بيماري هستند.
ابهريان ادامه داد: بر مبناي يافته هاي علوم اعصاب شناختي، افزايش بيش از حد سيستم دوپاميني در ناحيه پيش پيشاني مغز عامل بروز اين بيماري است كه از مغز مياني شروع مي شود و در ناحيه پيش پيشاني انتشار مي يابد؛ اگر فعاليت اين سيستم دوپاميني افزايش يابد، منجر به بروز اسكيزوفرني مي شود.
وي گفت: در واقع اسكيزوفرني يك بيماري مغزي مربوط به عمدتا ناحيه پيش پيشاني است و آسيب ديدن اين منطقه كه نقش بسيار مهمي در كنترل رفتار و عملكردهاي اجرايي شناختي افراد دارد، عامل اصلي بروز اين بيماري مغزي و شناختي است.
ابهريان با بيان اين كه از نظر ژنتيكي معمولا افرادي به اين بيماري مبتلا مي شوند كه يك نفر از اعضاي خانواده آنها مبتلا بوده است، افزود: در خصوص عوامل محيطي مساله اپي ژنتيك يا تاثير محيط بر ژنتيك مطرح است؛ افراد مسلما بايد از لحاظ ژنتيكي مستعد ابتلا به اين بيماري باشند يعني ژن هاي مربوطه را داشته باشند.
وي ادامه داد: مساله مهم اين است كه همه موجودات ژن هاي زيادي دارند كه اينها الزاما به بروز بيماري ها منجر نمي شوند و اپي ژنتيك يا تاثيرات محيط بر ژنتيك عامل اصلي بروز علائم اين بيماري است.
ابهريان گفت: به عنوان مثال مصرف موادي مانند 'مت آمفتامين' سبب بيان سريعتر ژن هاي مربوط به بروز بيماري اسكيزوفرني مي شود؛ همينطور از لحاظ محيطي عوامل زيادي هستند كه روي بيان ژن هاي مربوط به اين بيماري و موارد مشابه تاثير مي گذارند و بروز آنها را افزايش مي دهند يا برعكس عوامل محافظتي مانند ارتباطات خانوادگي قوي، پشتيباني عاطفي و ذخيره شناختي قوي مي توانند تا حدودي نقش موثري در اين زمينه داشته باشند.
وي يادآور شد: اسكيزوفرني اختلال تفكر و ادراك است و در مرحله اول به تفكر و ادراك كه مهمترين عملكردهاي شناختي به شمار مي روند، آسيب مي زند و در پي آن با اختلالات خلقي، عاطفي، هيجاني و حركتي همراه مي شود.
به گفته ابهريان، درواقع وجه مشترك همه اين آسيب ها در عملكرد سيستم هاي دوپامين، سروتونين و پيش پيشاني است كه در اين بيماري دخالت دارند؛ اختلال در 'حافظه كاري' كه به عنوان 'قلب تپنده سيستم شناختي' به شمار مي رود، مهمترين آسيب ناشي از اين بيماري است.
وي اظهار كرد: براي هر عملكرد شناختي مخصوصا تفكر، قضاوت و تصميم گيري مورد نياز است و به همين دليل است كه اختلال در اين عملكردهاي شناختي مهم يكي از آشكارترين نشانه هاي اين بيماري به شمار مي رود.

** درمان
رئيس مركز مغز و شناخت پژوهشگاه علوم شناختي در خصوص درمان اسكيزوفرني گفت: مهمترين روش درمان اين بيماري، دارودرماني است و داروهاي ضد دوپامين و مهاركننده سروتونين نيز در درمان اين بيماري موثر هستند.
ابهريان افزود: علاوه بر درمان دارويي، گاهي نياز به درمان هاي تحريك مغزي است كه نسبتا درمان هاي قوي تري هستند كه در فاز حاد بيماري و در حالت هاي توهم و هذيان هاي شديد مي توان از آنها استفاده كرد.
وي توضيح داد: شيوه سنتي درمان هاي تحريك مغزي، الكتروشوك مغزي است كه گرچه تاثيرات خوبي داشته و دارد اما چندان خوشايند بيماران نيست و كمتر از آن استفاده مي شود.
ابهريان ادامه داد: امروزه روش هاي جديد تحريك مغزي از جمله 'تحريك الكتريكي و مغناطيسي مغز' وجود دارد كه مي تواند در كنترل بيماري به ويژه در كنترل توهمات شنيداري بيماران كه يكي از مهمترين علائم مشكل ساز است، نقش داشته باشد.
وي 'توانبخشي شناختي' را نيز از ديگر روش هاي درمان اين بيماري عنوان كرد و گفت: از آنجا كه عملكردهاي شناختي به ويژه حافظه كاري در اين بيماري دچار اختلال مي شود، از طريق برنامه هاي توانبخشي با ابزارهاي قلم كاغذي يا كامپيوتري مي توان براي بهبود حافظه كاري، ادراك، قضاوت، تصميم گيري و تفكر استفاده كرد.
سوم خردادماه مصادف با 24 مي به عنوان روز جهاني اسكيزوفرني نامگذاري شده است تا به اين طريق توجه جوامع مختلف به اين بيماري و حمايت بيشتر از بيماران مبتلا به آن جلب شود.
علمي**1834
خبرنگار: ناهيد شفيعي **انتشار: زهره محتشمي پور
براي اطلاع از اخبار متنوع علمي و فناوري، با كانال علمي ايرنا در تلگرام همراه شويد:
irnaelm@
https://telegram.me