هميشه هم پاي يك زن در ميان نيست/ شوراي شهر اهواز مردانه مي شود

حدود 20 روز از انتخابات پنجمين دوره شوراي شهرها مي گذرد. اگر چه سرنوشت انتخابات شوراي شهر اهواز هنوز در هاله اي از ابهام قرار دارد اما آنچه تا كنون مشخص شده نشان مي دهد زنان در شوراي شهر پنجم سهمي نخواهند داشت. تا اينجاي كار از 13 عضو اصلي و پنج علي البدل شوراي شهر اهواز، تنها نام يك زن، آنهم در ميان علي البدل ها ديده مي شود.
ابتداي كار نويد حضور پررنگ زنان در اين دوره شوراي شهر را مي داد: 426 زن در اين دوره در خوزستان ثبت نام كردند كه نسبت به دوره گذشته 46 درصد افزايش را نشان مي داد و اغلب آنها مربوط به اهواز بودند. در آمار نهايي نيز از 601 نفر نامزدهاي شوراي شهر اهواز، زنان حدود يك ششم را به خود اختصاص دادند. نتايج اما تا كنون بسيار نااميدكننده بوده است و در نهايت براي نخستين بار در تاريخ شوراي شهر اهواز هيچ زني نتوانست به پارلمان محلي راه پيدا كند.
اين وضعيت نگران كننده در ساير شهرهاي استان به ويژه شهرهاي بزرگ نيز رخ داده است. به جز انديمشك و شوش كه دو زن موفق به ورود به شوراي اين شهرها شدند، در رامهرمز، كارون، ماهشهر و حميديه هر كدام يك زن به شوراي شهر راه پيدا كرد و در ساير شهرها نيز زن‌ها از راه يابي به ليست هاي اصلي بازماندند. چنانكه در هر كدام از شوراهاي اهواز، آبادان، مسجدسليمان، بهبهان و باغملك، يك زن به عنوان عضو علي البدل انتخاب شده و در دزفول، خرمشهر، شوشتر، شادگان، هويزه، سوسنگرد، هفتكل و رامشير نيز هيچ زني به شوراي شهر راه نيافته است.
در كشور نيز اگر چه آمارها از كاهش 36 درصدي حضور زنان در دوره پنجم شوراهاي شهر و روستا حكايت دارد اما در برخي شهرها زنان توانسته اند حضور چشمگير داشته باشند. به طور مثال پيروزي 415 زن در شوراهاي شهر و روستا در استان سيستان و بلوچستان شگفتي ساز شده و شوراي شهر تهران با ورود 6 زن براي نخستين بار ركورد شكني كرده است. در اردبيل، شهركرد و بندرعباس نيز زنان توانستند جايگاه نخست را به دست آورند.
چرا زنان در رقابت هاي شوراي شهر پنجم اهواز شكست خوردند؟ و فقدان حضور زنان در پارلمان محلي كلانشهر اهواز چه آسيب هايي مي تواند در پي داشته باشد؟
ايرنا اين پرسش ها را با سه نفر از كارشناسان مطرح كرده كه در پي مي آيد:

*افول زنان در شورا
مهناز كسمتي عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز با اشاره به حضور زنان در شوراي شهر اهواز مي گويد: اگر تعداد زنان راه يافته به شوراي شهر اهواز را از دور اول تا كنون بررسي كنيم ملاحظه مي كنيم كه متاسفانه تعداد آنها با گذشت زمان رو به كاهش رفته است؛ دور اول شورا در سال 76، كه بيشترين تعداد زنان راه يافته در سطح ايران بود، زنان 44.5 درصد كل اعضا را به خود اختصاص دادند، پس از آن در دور دوم و سوم تعداد آنها كم و كمتر شد و به 19 درصد در دور چهارم رسيد و اكنون در دور پنجم به صفر درصد نزول پيدا كرده اند و شورايي صرفا مردانه شكل گرفته است.
وي معتقد است: اين موضوع نشان از يك مسئله مهم اجتماعي است كه بايد مورد مطالعه و آسيب شناسي قرار گيرد، آيا مردم اعتمادشان را نسبت به زنان از دست داده اند؟ آيا زنان در تصميم سازي ها در مقايسه با مردان نتوانسته اند موفق باشند؟ آيا از زنان غفلت و يا خطايي سرزده است كه مردم نيازي به حضور آنان در شوراي شهر نمي ديدند؟ و يا اينكه مساله چيز غير از اين مقولات است؟
عضو دوره اول شوراي شهر اهواز مي افزايد: بيش از 15 درصد نامزدها را زنان تشكيل داده اند، بنابراين انتظار مي رفت كه لااقل به همين ميزان به شوراي شهر راه يابند ولي متاسفانه اينچنين نشد.
وي با بيان اينكه ورود افراد در دوره هاي مختلف شوراي شهر، يا بر مبناي آراي طايفه اي و يا جناحي بوده است، اظهار مي كند: زماني كه فضاي باز سياسي حكمفرما بوده وزن راي طايفه اي كاهش مي يافت و برعكس انسداد سياسي باعث موفقيت ورود افراد با راي قومي بيشتر جلوه گر مي شد؛ بررسي آمارها نشان مي دهد كه در فضاي باز سياسي مشاركت مردم بيشتر بوده و اصلاح طلب ها موفق به كسب آراي مردم مي شدند، اما در انسداد سياسي و عدم مشاركت مردم اصول گرايان موفق بوده اند. معمولا هر دو جناح براي موفقيت بيشتر به ارائه ليست كانديداها به مردم اقدام كرده اند. اكنون اقوام و طوايف به موازات جناح هاي سياسي به اين نتيجه رسيده اند كه براي كسب موفقيت بايد به صورت ليستي كانديداها را معرفي كنند و براي جلب كل آراي مردم خصوصا طايفه مربوطه، حضور يك يا دو زن را در ليست خود به عنوان مزيت در نظر گرفته تا راي زنان را نيز داشته باشند.
وي اضافه مي كند: جناح هاي اصلاح طلب نيز به خاطر ديدگاهشان حضور زنان را در نهادهاي مردمي و مشورتي به عنوان يك حق مسلم پذيرفته اند و راه را براي حضور زنان تا اندازه اي هموار كرده اند هر چند كه هنوز به ميزان 50 درصد جمعيت آنها، حقشان را در نظر نگرفتند؛ در مقابل جناح اصول گرا در اهواز تا كنون زير بار حضور زنان حتي در عرصه شوراها كه نهادي مردمي است نرفته اند، در اين دوره كه بيش از 15 درصد زنان كانديد بوده اند متاسفانه حتي يك نفر در ليست 'جمنا' مشاهده نشد و دوره هاي سوم و چهارم كه اين جناح نيز موفق به ورود چندين كانديد شده است زني را از اردوگاهشان مشاهده نمي كنيم.
كسمتي تصريح مي كند: اين پرسش ها از اصولگرايان مطرح مي شود كه آيا در اين نگرش زنان وجود خارجي ندارند؟ آيا آنها قابليت لازم را ندارند؟ و يا نبايد به آنها اهميتي داده شود؟ اين در حاليست كه زنان 50 درصد از جامعه را تشكيل مي دهند و با اشغال بيش از 60 درصد دانشگاه ها، در رشته ها و زمينه هاي مختلف متخصصاني دارند. بنابراين معتقدم كه اين رويكرد اصولگرايان، با نگاه امام راحل كه فرمودند زنان بايد در همه شئونات كشور مشاركت داشته باشند به هيچ عنوان همخواني ندارد.
وي اضافه مي كند: از سوي ديگر بررسي رفتارها و سكنات برخي اعضاي شوراي شهر اهواز در سال هاي اخير حاكي از آلوده شدن و اتخاذ نگاه كاسبكارانه به وظيفه شوراي شهر بوده است و همين امر به رغم سلب اعتماد عمومي از اين نهاد مردمي، به گونه اي كه شاهد كاهش تعداد آراي مردم در انتخابات شورا ها نسبت به رياست جمهوري بوده ايم، ولي تعداد كانديداها رو به فزوني بوده است، براي عموم مردم اين سوال مطرح بوده آيا اين افراد با هزينه كردهاي سرسام آور و ميلياردي براي خدمت آمده اند و آيا چنين كساني مي توانند خدمتگذار واقعي مردم باشند؟ علاوه بر اين در اين دوره شاهد بي اخلاقي هايي بوديم و عمدتا كانديداهاي مرد به شكل هاي مختلف براي كسب راي وارد مناسبات ناسالم و غير اخلاقي شدند كه معمولا زنان وارد چنين مناسباتي نمي شوند و يا به شدت احتياط مي كنند؛ به عبارت ديگر با هر هزينه اي دنبال كسب راي نيستند و همين امر فعاليت آنها را در ميدان رقابت ها محدودتر مي سازد، البته نبايد از زناني كه نه بواسطه قابليت هاي علمي و تجربي، بلكه خارج از عرف در بازار رقابت ها صرفا به شيوه تبليغاتي تمسك جسته و اعتماد عمومي را سلب مي كنند، غافل بود كه اين خود مي تواند نگاه منفي جامعه و ريزش راي را در پي داشته باشد و تجربه هاي تلخ قبلي مي تواند مزيد بر علت باشد.

* نگرش هاي تنگ نظرانه به زنان
كسمتي اظهار مي كند: در يك بررسي كلي مي توان گفت عدم حضور زنان در اين دوره از شوراي شهر بخشي مربوط به تشتت آرا در ليست هايي بود كه در آنها زنان حضور داشته اند اما همدل و همسو نبودند، كه خود جاي تامل دارد؛ و بخشي بخاطر موفقيت نگرشي بود كه به حضور زنان در اين عرصه وقعي ننهاده است، ضمنا ملاحظات بحق 'نوع زنان' در مناسبات ناسالم موجود در رقابت هاي انتخاباتي وجه ديگري است كه اگر چه آنها را ظاهرا ناموفق جلوه مي دهد ولي وجودشان را از ناپاكي هاي روزگار مصون نگه داشته است، البته موضوع نگرش هاي تنگ نظرانه در مورد زنان كه تا كنون اجازه نداده است آنها تجربه كافي را در اداره امور گوناگون كشور كسب كنند و به رغم توانايي و تخصص بالا به دليل عدم بكارگيري در رده هاي بالاي مديريتي، ناشناخته باقي مانده اند، نبايد از نظر مغفول بماند.
اين استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به آسيب هاي ناشي از حضور نداشتن زنان در شوراي شهر مي گويد: شوراي شهر در حقيقت يك پارلمان محلي و منبعث از راي مردم اعم از زنان و مردان است و شوراي شهر بايد بتواند نيازهاي رفاهي، فرهنگي اجتماعي و حقوق شهري و شهروندي آنها را تامين كند، بديهي است كه يكسري نيازها و مسائل خاص زنان است كه مردان قادر به درك آنها نيستند لذا تصميمات پخته در آن زمينه ها نمي توان گرفت.
وي با بيان اينكه قطعا نبود زنان در شورا مي تواند آسيب هاي جبران ناپذيري در پي داشته باشد تاكيد مي كند: خشونت هاي پيش آمده در صحن شوراي پيشين نشان از عصبيت هاي مردانه است كه مي تواند به جامعه تسري يافته و سلامت روحي و رواني آن را به خطر بيندازد، جامعه يك خانواده بزرگ است كه همانند حضور زنان در خانواده كه به آن گرمي، محبت و همدلي مي بخشد مي تواند به تلطيف فضاي شوراي شهر و متعاقب آن جامعه بيفزايد ضمن آنكه اگر تصميم گيري ها و تصميم سازي ها از دريچه هاي چشم مردانه و زنانه بررسي شود پخته تر و سنجيده تر خواهد بود و من واقعا نگران تصميمات شوراي جديد هستم.
كسمتي ادامه مي دهد: راه برون رفت از اين پس روي اجتماعي اينست كه متوليان امور و جناح هاي مختلف سياسي نه تنها براي دوره هاي بعدي شورا، حضور زنان را جدي تر بگيرند، بلكه براي مشاركت بيشتر و حل واقعي مشكلات شهر فرصت نقش آفريني و تجربه اندوزي را به زنان در عرصه هاي مختلف بدهند چرا كه هيچ خانه و خانواده اي بدون زن خانه و خانواده سالم نمي شود و هيچ جامعه اي بدون حضور فعال زن روي سعادت را نخواهد ديد.

*ليست هاي انتخاباتي مردانه
الهه موالي زاده جامعه شناس و عضو دوره اول شوراي شهر اهواز نيز، حضور زنان متخصص و متعهد را در شوراها يك بركت مي داند و مي گويد: زنان در مديريت و تعهد در طول اين مدت از خود آثار خوبي به جاي گذاشتند و حضورشان باعث سلامت و تزكيه امور از جمله در شوراها بوده است.
وي با بيان اينكه فقدان وجود چند زن متخصص در شورا زيانبار است اظهار مي كند: مردها كلان بين و زن ها ريزبين هستند، كه وجود اين دو نگاه در مديريت شهري مي تواند بسياري از مشكلات را مرتفع كند، به همين دليل است كه معتقدم زن ها مي توانند بهترين شهرداران باشند.
موالي زاده درباره دلايل عدم انتخاب زنان در شوراي شهر مي گويد: اين مساله چند دليل عمده و مشخص دارد متاسفانه در شوراي پنجم آنقدر كه در تبليغات به بُعد ظاهري زنان توجه شد به بُعد تخصص و توانايي آنها توجهي نشان داده نشد و اين يك ضايعه است كه اميدوارم زنان و دختران جوان خود را از اين حيطه خارج كنند و به جاي اثبات وجود ظاهري، براي اثبات عمق تاثير وجودي خود تلاش كنند، اين وظيفه بزرگ بر دوش زنان جامعه بود كه بايد انجام مي شد.
به گفته وي، حتي در بين عكس هاي زيبا متخصصان خوبي وجود داشت كه به جنبه تخصص و توانايي آنها پرداخته نشد كه اميدواريم در انتخابات آينده اين مساله مورد توجه قرار گيرد.
اين عضو هيات علمي دانشگاه شهيد چمران اهواز با اشاره به نقش فعال ليست هاي انتخاباتي در شوراي شهر اظهار مي كند: با توجه به اينكه مردان اين ليست ها را مي نويسند، سهمي به زنان داده نشده است، به طوري كه در ليست اصولگرايان (جمنا) نام هيچ زني به چشم نمي خورد، البته در ليست هاي اصلاح طلبان يك يا دو سهميه براي زنان در نظر گرفته شد، اگر چه در اينجا نيز تاثير وجودي زنان نشان داده نشد و هيچكس مردم را روشن نكرد كه زنان چه تاثيري در شوراي شهر مي توانند داشته باشند.
نماينده سابق اهواز در مجلس شوراي اسلامي تصريح مي كند: اين مساله را نبايد از نظر دور داشت كه در دو دوره گذشته آنقدر كه از زنان شورا جدل و بي تخصصي ديديم، تاثير وجودي آنها در جامعه مشاهده نشد و در كل عملكرد برجسته اي كه اثرات آن در جامعه محسوس باشد، ديده نشد، به همين دليل طبيعي است كه جامعه اقبالي به حضور زنان نشان ندهد.
وي با انتقاد از عملكرد زنان عضو شوراي شهر اهواز در رابطه با پارك هاي بانوان در اين كلانشهر مي گويد: به دليل پيگيري نكردن زنان شورا اين طرح به سرانجام نرسيد؛ البته اين تنها مساله نيست و به طور مثال المان هاي شهري و فضاي سبز از جمله مواردي است كه زنان مي توانند در آن نقش موثر ايفا كنند و علاوه بر اين با توجه به اينكه جامعه به سمت سالمندي مي رود، بايد پارك هاي مخصوص سالمندان نيز مورد توجه قرار گيرد كه اين مساله را تنها زنها مي توانستند دنبال كنند.

*زنان پاكدست ترند
موالي زاده درباره در ادامه مي گويد: شهر تقسيم بندي قومي، جنسي و سني ندارد؛ بلكه در عرصه هاي خدمات شهري، همه امور تخصصي است و با توجه به اينكه زنان ريزبين تر هستند و پاكدستي و سلامت بيشتري در كار دارند و كمتر به دنبال تخلفات مي روند، مي توانند در مديريت شهري نقش مهمي ايفا كنند؛ به عبارتي توانايي هاي زنان در اداره امور شهر كاربرد دارد.
وي تصريح مي كند: در تحقيقي با عنوان بررسي علل جرم و جنايت در زنان خوزستاني كه در زندان اهواز انجام داديم، يكي از نتايجي كه به دست آمد اين بود كه مردان يكي از علل جرم زايي زنان هستند و زنان به تنهايي به دنبال جرم نرفته اند و عامل اصلي هميشه يك مرد (اعم از پدر يا بردار و يا همسر و...) بوده به اين معني كه زنان پاكدست تر از مردان هستند و تخلفات به مراتب كمتري مرتكب مي شوند.
موالي زاده با اشاره به اينكه زنان نيمي از جمعيت را تشكيل مي دهند، تاكيد مي كند: شوراي شهر بدون زن بايد براي جبران عدم حضور زنان همت كند و چند شهردار زن در مناطق اهواز بگمارند.

*بن بست زنان
محمد صادق كريمي كيا جامعه شناس و سرپرست اداره كل امور اجتماعي استانداري با اشاره به تغييرات اجتماعي در كشور و افزايش حضور زنان، مي گويد: شرايط ايران نسبت به ساير كشورهاي منطقه از نظر حوزه هاي اقتصادي، اجتماعي و مديريتي بهتر است و ما به ويژه در سال هاي اخير شاهد حضور زنان در دانشگاه ها، شوراي شهرها و فرماندار شدن برخي زنان هستيم.
وي مي افزايد: انتخابات مظهر دموكراسي و ابزار مديريت و حاكميت است بنابراين نقش زنان اگر نگوئيم 50 درصد اما بايد متناسب با تغييرات اجتماعي خود را نشان دهد، اين در حاليست كه خلاف اين مساله را شاهد هستيم.
كريمي كيا اظهار مي كند: بافت اجتماعي، فرهنگي و قوميتي خوزستان به ويژه اهواز به نحوي پيش مي رود كه زمينه ظهور زنان در فعاليت هاي اجتماعي را فراهم نمي كند به اين دليل كه وقتي فضاها به سمت قوم مدارانه پيش مي رود، بيشتر مردان هستند كه يكه تاز ميدان مي شوند بنابراين از ابتدا نيز قابل پيش بيني بود كه زنان اقبالي در نهادي مانند شوراي شهر نداشته باشند.
وي درباره حضور زنان در دوره هاي گذشته شوراي شهر توضيح مي دهد: اگر چه زنان ظاهرا در شوراي شهر حضور داشتند اما عملا نقش تصميم ساز و تصميم گير نداشته و در اعمال مديريت ها ديده نمي شدند و حداقل براي قشر زنان ملموس نبودند.
كريمي كيا تاكيد مي كند: جامعه مردسالار ايران زمينه فعاليت اجتماعي زنان را فراهم نكرده و در جايي هم اگر حضوري وجود دارد به طور مثال در دانشگاه ها، ناشي از تاثيرپذيري از دنياي غرب و فشارهايي است كه وارد مي شود؛ به عبارتي تمايل براي حضور فعال در زنان وجود دارد اما زمينه پذيرايي در جامعه نيست كه اين مساله در انتخابات شوراها نيز نمود پيدا كرده است.
وي درباره حضور كمرنگ زنان در ليست هاي سياسي نيز اظهار مي كند: در ليست اصولگرايان هيچ زني معرفي نشد زيرا اين طيف به طور سنتي خيلي موافق حضور زنان در اجتماع به ويژه در حوزه هاي سياسي نيستند، به طور كلي معتقدم وعده هايي كه در زمان انتخابات به زنان داده مي شود، كاملا انتخاباتي است و وقتي به قدرت مي رسند اين وعده ها فراموش مي شود و زنان ديده نمي شوند.

*بازندگان اصلي
سرپرست اداره كل اجتماعي استانداري خوزستان اضافه مي كند: در ميان پيچيدگي هاي مسائل اجتماعي در اهواز و سهم خواهي قومي به جاي شايسته سالاري، بازنده اصلي زنان هستند.
وي تاكيد مي كند: پيش بيني مي شود كه در اين دوره شوراي شهر زنان برنامه اي براي پيشبرد اهداف فرهنگي اجتماعي نخواهند داشت زيرا نماينده اي ندارند كه از آنها دفاع كند همچنين به دليل نداشتن نماينده مدافع، امكان ندارد يك شهردار زن در اين دوره منصوب شود و يا مسائل زنان در اولويت قرار گيرد.
كريمي كيا درباره اينكه حدود نيمي از راي دهنده ها در اين انتخابات زن هستند اما به زنان راي ندادند نيز اظهار مي كند: زنان ما خود را از نگاه مردان قضاوت مي كنند به اين معني كه خود زنان معتقدند كه زنان قابليت حضور در شوراي شهر را ندارند كه اين مساله يكي از موانع مشاركت زنان در شوراست.
وي با بيان اينكه زنان براي خود سهمي در حوزه مديريت شهري قائل نيستند، ادامه مي دهد: زنان، خود تمايلي به حضور در حوزه مديريت شهري ندارند و يا اين ذهنيت را دارند كه در اين حوزه نمي توانند سهم داشته باشند؛ نتايج نيز نشان مي دهد كه زنان راي دهنده به مردان، بيشتر راي داده اند تا زن‌ها و بر اساس يك پيش فرض ذهني و بازتابي از گفتمان روزمره، همه ما تصور مي كنيم كه مديريت شهري شغلي مردانه است.
كريمي كيا اضافه مي كند: در خوزستان كه مسائل قوميتي و عشيره اي راه حل بسياري از مشكلات شده، نمي توان انتظار داشت كه حتي زنها هم به زنان راي بدهند.
وي همچنين درباره مطالبه گري سازمان هاي مردم نهاد و فعالان حوزه زنان نيز مي گويد: متاسفانه نمي توان به سهم خواهي و مطالبه گري سازمان هاي مردم نهاد در حوزه زنان نيز اميدوار بود زيرا در اين مدت ضعيف ظاهر شده اند و به نظر نمي آيد كه بتوانند تاثيري بر شوراي شهر داشته باشند.
وي تاكيد مي كند: بحث اصلي ما خود زنها هستند زيرا وقتي زنان نتوانند مطالباتشان را متحدالشكل و منسجم دنبال كنند منجر به اين مي شود كه مطالبه گر دائمي وجود نداشته باشد و برخي مسائل ممكن است به صورت مقطعي توسط رسانه ها مطرح شده و خيلي زود به فراموشي سپرده شود.
وي تنها راهكار تحقق مطالبات زنان در شوراي شهر را وجود تشكل هاي مردم نهاد فعال در اين حوزه مي داند و اظهار مي كند: اگر انجمن هاي حوزه زنان به صورت فعال ظاهر شوند، حتي اگر در شوراي شهر نماينده زن وجود نداشته باشد نيز مي توان طرح هاي ارائه و به نتيجه رساند كه اين مساله نياز به ساماندهي دارد.

*شورايي با سيماي مردانه
مطالبات زنان اهواز، حتي در آن زمان كه زنان نمايندگاني در شوراي شهر داشتند، سال ها بي پاسخ مانده است. اگر چه كارشناسان معتقد هستند كه تحقق خواسته هاي زنان در شهر نبايد مشروط به وجود نمايندگان زن باشد و همه اعضاي شوراي شهر بايد پيگير اين مطالبات باشند.
بايد منتظر بود و ديد شوراي جديد اهواز با سيماي كاملا مردانه، توان پاسخگويي به مطالبات به حق زنان را دارد؟

7151/6002
خبرنگار: نادره وائلي زاده**انتشار دهنده : كبري آقازري