اختراعی كه گلابتون تابی را در اصفهان زنده كرد

پوشاندن سطح الیاف ابریشمی با استفاده از رشته های نازك فلزات گرانبها، همچون طلا و نقره به قطر سه دهم میلیمتر و تبدیل این الیاف به نخ را گلابتون تابی یا گلابتون سازی می گویند.
در ایران از گذشته تا به امروز، ساخت نخ گلابتون به عنوان رشته ای مادر برای دیگر هنرهای اصیل چون زری بافی، دوخت انواع رو دوزی های سنتی و ملیله سازی جایگاهی ویژه و با اهمیت داشته است.
تا سال 93 تنها كارگاه تهیه و تولید نخ گلابتون كشور و جهان در موزه هنرهای زیبای اصفهان و توسط مرحوم عباسعلی فولادگر فعال بود كه با درگذشت این هنرمند پیشكسوت، رشته مذكور می رفت تا به جمع رشته های منسوخ بپیوندد اما با تلاش و پیگیری های ' محمد حسن شبانی ' هنرمند و مخترع اهل شهرضا از توابع استان اصفهان كه هم اكنون مسئولیت اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان شهرضا را نیز به عهده دارد، این رشته نه تنها زنده و فعال شده بلكه محصول های زری بافی آن علاوه بر مصرف داخلی به كشورهای اروپایی و خاورمیانه صادر می شود.
محمد حسن شبانی با اختراع 'دستگاه اتومات گلابتون تابی یكنواخت از نوارهای طلا با پهنای مختلف' توانست این رشته صنایع دستی را احیا كند و اكنون تنها كارگاه تولید نخ گلابتون از فلزهای طلا و نقره در كشور را مدیریت می كند.
وی كه دانش آموخته رشته كارشناسی ارزیابی صنایع دستی دانشگاه علمی كاربردی استان اصفهان در مركز نقش جهان است روز سه شنبه به ایرنا گفت: با توجه به برخی مشكل ها و سختی ها برای تولید نخ گلابتون و گلابتون تابی به روش های سنتی و قدیمی به فكر ساخت دستگاه خودكاری به این منظور و همچنین زنده نگه داشتن این رشته صنایع دستی افتادم.
شبانی افزود: در دستگاه های سنتی مشكل هایی مانند سرعت تولید پایین، یكنواخت نبودن گلابتون تولیدی، تنظیم های متعدد و سخت و حجیم بودن دستگاه وجود داشت اما دستگاه اختراع شده، قابلیت تولید نخ گلابتون با سرعت و كیفیت زیاد از انواع نخ طلا را دارد.
وی با بیان اینكه در دستگاه جدید با خودكار كردن فرایندها و اضافه كردن فرایندهای جدید مانند چرخ، حلزون و كلاچ اصطكاكی، مشكلات مذكور برطرف شد، اظهار كرد: این دستگاه خودكار شامل تجهیزات الكترونیكی و چرخ دنده هایی است كه فلز نورد شده طلا و نقره را روی ابریشم بطور یكنواخت می پیچاند.
شبانی كه علاوه بر كارگاه گلابتون تابی در یك كارگاه زری بافی نیز فعال است می گوید كه محصول های زری بافی این كارگاه به كشورهای مختلف اروپایی و خاورمیانه صادر می شود.
روابط عمومی دانشگاه علمی كاربردی استان اصفهان نیز اعلام كرد كه این اختراع در جشنواره اختراعات و ابتكارات منطقه ای رویش كوهرنگ كه آذر 95 برگزار شد به عنوان اختراع سطح سه بنیاد ملی نخبگان شناخته شد.
همچنین این هنرمند شهرضایی موفق به اخذ درجه دو هنری از شورای ارزشیابی هنرمندان كشور و كسب نشان اصالت صنایع دستی از سازمان یونسكو برای بافت پارچه زربافت نقش برجسته شده است.
رئیس مركز نقش جهان دانشگاه علمی كاربردی استان اصفهان نیز در این باره به ایرنا گفت: دستگاه خودكار گلابتون تابی با هدف احیای این هنر صنایع دستی و تسهیل فرایند ریسیدن نخ گلابتون، طراحی و ساخته شده است.
جواد رحمتی افزود: با ثبت اختراع و به كارگیری این دستگاه، صنایع دستی دیگری مانند زری بافی نیز كه در حال منسوخ شدن بود، احیا می شود.
وی با تاكید بر اینكه صنایع دستی مانند گلابتون سازی و زری بافی از رشته های پر هزینه و با نیاز به مهارت بالاست، تصریح كرد: در رشته تحصیلی ارزیابی صنایع دستی كه در مركز نقش جهان دانشگاه علمی كاربردی استان اصفهان ارائه می شود، این رشته ها مورد بررسی قرار می گیرد تا ارزش های معنوی و مادی این صنایع دستی، شناسایی و حفظ شود.
به گزارش ایرنا، تاكنون 602 رشته صنایع دستی در جهان شناسایی شده كه از این تعداد ایران با 299 رشته، نیمی از آنها و استان اصفهان از این تعداد 196 رشته را به خود اختصاص داده است.
102 رشته و محصول از میان صنایع دستی اصفهان دارای نشان اصالت یونسكو و 157 رشته دارای نشان استاندارد ملی است.
35 رشته صنایع دستی استان اصفهان نیز در فهرست میراث ناملموس كشور به ثبت رسیده است.
سیم كشی، زركشی، زری بافی، گلابتون دوزی، پولك دوزی، زنجیره بافی، قالی بافی و نساجی از صنایع دستی رایج اصفهان است كه این صنایع دستی در عهد شاهان صفوی رونق فراوان داشت اما اكنون تعدادی از آنها در معرض خطر منسوخ شدن قرار دارند از جمله زری بافی و گلابتون سازی.
تعدادی از هنرمندان و همچنین اداره كل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اصفهان در سال های گذشته تلاش های بسیاری برای احیای این رشته ها انجام دادند.
اكنون كارگاه های زری بافی در شهرستان های اصفهان، كاشان و شهرضا فعال است.
گ/3011 / 6022 خبرنگار: آسیه معینی - انتشار دهنده : سلطانمرادی