زلزله رودبار كابوسي 27 ساله كه بايد از آن درس گرفت

حالا ديگر شوهر مهربانش ، دخترك زيباي موطلايي اش و دو پسر دلبندش نيستند و او همه اين سالها را با داغ جگرسوز مرگ دلخراش آنها تنها به اميد خوشبختي آتيه زندگي كرده ، فرزندي كه هنگام زلزله هنوز به دنيا نيامده بود .
31 خرداد 1369 زمين لرزه اي با بزرگاي 7.4 ريشتر چند دقيقه پس از نيمه شب به وقوع پيوست و سه شهر منجيل، رودبار و لوشان و روستاهاي پيرامون و شمال غرب زنجان در ناحيه طارم عليا ، در اين زمين لرزه تقريبا به طور كامل ويران و يا به شدت تخريب شدند.البته اسيبها تنها محدود به اين شهرها نبود بلكه حتي در شهر رشت نيز ساختمانهاي نوسازي را با خاك يكسان كرد . در اثر اين زمين لرزه حدود 40 هزار نفر از هموطنانمان جان خود را از دست دادند و هزاران نفر آسيب هاي جسمي و روحي ديدند . همچنين بيش از 200 هزار واحد مسكوني تخريب و 500 هزار نفربي خانمان شدند .
در اثر رخداد اين زمين لرزه ، آسيب‌هاي جدي به سد سفيد رود، نيروگاه لوشان، پلها، كيلومترها جاده، بيمارستان ها، سازه هاي عمومي و مسكوني وارد شد.
تا فرداي آن روز به جز خود حادثه ديدگان كسي از فاجعه با خبر نبود و بازماندگان با لب تشنه و جان مجروح و خسته در ميان خرابه ها به دنبال عزيزانشان مي گشتند .
حسن شيري كه براي پيدا كردن اقوامش از رشت عازم رودبار شده بود به ياد مي اورد كه شهر تلي از خاك و سنگ بود و بازمانده ها از درد و غم و جراحات و تشنگي و گرسنگي در عذاب بودند. مي گويد انقدر براي پيدا كردن عزيزانم فرياد زده بودم كه صدايم گرفته بود . انقدر با دست خالي خاك و سنگ را كنار زده بوديم كه انگشتانمان زخم شده بود و بغض و خاك راه گلويمان را بسته بود. هرچه منتظر كمكهاي دولتي شديم خبري نشد . شب بعد از حادثه خودم را به استانداري رساندم تا وضعيت بحراني منطقه و نياز مردم را به استاندار اطلاع دهم اما جلويم را گرفتند و گفتند جلسه است ، اين بود كه نزد مرحوم ايت الله احسانبخش رفتم و جريان را برايش گفتم و پس از ان بود كه كمك ها را گسيل كردند.
از آن زلزله سالها گذشته اما پس لرزه هاي روحي اش ، غم از دست دادن عزيزان همچنان روح و ذهن بازماندگان حادثه را مي آزارد .
ولي آيا اين زمين لرزه اولين و آخرين زلزله در اين منطقه است . آيا بايد بي خيال زمين لرزه ها شد يا خود را براي بحرانهاي اين چنيني آماده كرد .
*وضعيت كنوني
محمد علي شكري كارشناس خبره زمين لرزه گيلان در اين باره به خبرنگار ايرنا گفت : رخداد زمين لرزه هاي تاريخي و دستگاهي و همچنين وجود گسلهاي جنبايي چون گسل خزر، گسل آستارا، گسل رودبار، گسل جيرنده، گسل لاهيجان در گستره گيلان، همه نشان از لرزه خيزي بالاي اين استان و قرارگيري آن در زمره مناطق پرخطر از نظر مخاطرات لرزه اي دارد.
وي خاطرنشان كرد : پيشينه لرزه اي استان گيلان بيانگر ثبت زمين لرزه هاي تاريخي و دستگاهي فراوان و تاثيرگذار، در پهنه اين استان است .
شكري متذكر شد: ثبت 400 خردلرزه با بزرگاي 1-3 (MN) و نزديك به 150 زمين لرزه با بزرگاي متوسط 3-5 (MN) ، توسط دستگاههاي لرزه نگاري از سال 1385 تا كنون در استان گيلان، نشان از زمين ساخت جنبا و لرزه خيزي بالاي اين استان دارد.
حال اين سئوال مطرح است كه آيا پس از گذشت بيست و هفت سال از اين زمين لرزه مهيب ، از آن درس گرفته ايم و براي مديريت بحران ناشي از آن آمادگي داريم يا همه چيز به دست فراموشي سپرده شد؟
*آزمون تلخي كه از آن درس نگرفتيم
به گفته كارشناسان در زلزله هاي اتفاق افتاده در دنيا بيش از 90 درصد مرگ و ميرها به علت ويران شدن ساختمانهايي است كه انسانها از آنها به عنوان محل زندگي و يا محل كار و غيره استفاده مي كنند.
شجاع انصاري دكتراي زمين شناسي مي گويد اين واقعيت كه زلزله شش ريشتري در ايران سه تا چهار هزار كشته در ايتاليا 300 تا 400 كشته و در امريكا سه تا چهار كشته برجاي مي گذارد نشان دهنده اهميت توجه به ايمني در ساخت و سازها است .
در سال‌هاي نخست پس از رخداد زمين لرزه تاثير رواني اين زمين لرزه سبب شد تا بازسازي و ساخت و ساز ها به طور قابل ملاحظه اي با رعايت اصول ايمني و مهندسي صورت پذيرند اما با گذشت زمان اين مسئله به تدريج به دست فراموشي سپرده شد.
شكري كارشناس خبره زمين شناسي گيلان در اين باره تصريح كرد : ساخت مسكن مهر در منطقه پر ريسك از لحاظ مخاطرات در شهر رودبار، احداث بناهاي مسكوني بدون در نظر گرفتن اصول مهندسي در شهرهاي منجيل و رودبار و در منطقه هاي پرمخاطره از ديدگاه زمين شناختي، ساخت و سازهاي بسيار در مناطق غير مجاز و عدم توجه به مناطق مستعد زمين لغزش هاي با پتانسيل بسيار بالا در احداث آزاد راه رشت-قزوين و مسير ساخت راه آهن، نشانه هاي بارزي از به فراموشي سپرده شدن زمين لرزه 31 خرداد 69 منجيل-رودبار و خسارات ناشي از آن است.
*بافت فرسوده 20 شهر گيلان
از سويي بافتهاي فرسوده و بي توجهي به ساخت و سازهاي اصولي خود عاملي براي افزايش مخاطرات در صورت بروز سوانح طبيعي است.
معاون مسكن و ساختمان اداره كل راه و شهرسازي گيلان نيز اخيرا در مصاحبه اي با ايرنا با اشاره به وجود بافت فرسوده در 20 شهر استان از جمله 700 هكتار بافت فرسوده در كلانشهر رشت گفت : طرح بهسازي و نوسازي بافت هاي فرسوده در چند شهر استان از محل اعتبارات شركت مادر تخصصي عمران و بهسازي شهري ايران تهيه شده و در چند شهر ديگر نيز به عهده شهرداري ها است.
رضا علي نيا خانسري در خصوص وضعيت سازه ها در استان اظهار كرد : در 15 سال اخير بسياري از ساختمان ها طبق مقررات و آيين نامه هاي جديد ساخته مي شوند اما امارهاي غيررسمي حاكي از اين است كه حدود 30 درصد ساختمانها در كلانشهر رشت فاقد پروانه ساخت و به احتمال قريب به يقين بدون رعايت نكات ايمني احداث شده است .
*چه بايد كرد
بر اساس اطلاعات زمين شناسان زمين لرزه 31 خرداد 1369رودبار، اولين رخداد لرزه اي مخرب نبوده و آخرين نيز نخواهد بود. از اين آمادگي هميشگي براي مواجهه مناسب با اين رخداد طبيعي ضروري است .
به گفته كارشناسان شناسايي هرچه بهتر گسل ها به عنوان سرچشمه هاي لرزه زا ، رعايت اصول ايمني و مهندسي در ساخت سازه ها و بناها و همچنين آموزش همه جانبه، جهت آمادگي در برابر رخداد اين پديده طبيعي تنها راه كاهش خسارات ناشي از اين پديده طبيعي است.
سرپرست اداره كل مديريت بحران گيلان در اين باره به ايرنا گفت : پس از زلزله دلخراش رودبار و منجيل و با توجه به عمق فاجعه و خسارات جاني ‌و مالي بوجود آمده و مستندات موجود مشخص بود كه اصول فني در ساخت وسازها رعايت نشده بود و آگاهي عمومي در مواجهه با زلزله نيز وجود نداشت. پس از آن قوانين و مقررات فني و تخصصي تدوين و لازم الاجرا شد.
عبدالرضا علي نيا ، براي كاهش حداقلي خسارات جاني و مالي ، آموزش مردم ، مقاوم سازي ساختمانها و بيمه را الزامي دانست .
وي ، مقاوم سازي ساختمانهاي موجود و رعايت نكات ايمني و مقررات ساخت و ساز در بناهاي جديد را نيز از ضروريات خواند و افزود : در احداث ساختمانهاي جديد قوانين و مقررات ساخت و ساز بايد رعايت و از استاد كاران و كارگران داراي كارت مهارت فني استفاده شود.
*اموزش خانواده هاي گيلاني
استان گيلان در كرانه درياي خزر با دو و نيم ميليون نفر جمعيت دهمين استان پرجمعيت كشور و از جمله مناطق پر مخاطره كشور از نظر حوادث طبيعي نظير زلزله ، زمين لغزش، سيل و آب گرفتگي ، بارش سنگين برف و حريق جنگل است.
آموزش نكات ايمني و چگونگي مقابله با بلاياي طبيعي و حوادث هميشه مي تواند از تبعات منفي سوانح بكاهد.
مديرعامل جمعيت هلال احمر استان گيلان گفت: طرح ملي خادم با هدف آمادگي در برابر مخاطرات و افزايش تاب آوري جامعه در حوادث از دهه فجر پارسال در استان آغاز شده است .
مهدي ولي پور در گفت و گو با خبرنگار ايرنا، افزود: در اجراي اين طرح هشت هزار و 610 خانواده در استان گيلان به مدت يك سال از آموزش هاي لازم اين جمعيت به صورت چهره به چهره برخوردار مي شوند.
وي خاطرنشان كرد : بر اساس برنامه طرح ملي آمادگي در مخاطرات (خادم) تمامي خانواده هاي گيلاني در پنج سال آينده بايستي تحت آموزش قرار گيرند.
طبق هشدار كارشناسان در صورت بي توجهي به مقوله پيشگيري و مديريت بحران در صورت بروز زمين لرزه در دريا و خشكي در گيلان و استانهاي ساحلي خزر ، وقوع فاجعه دور از انتظار نيست .
آموزش آمادگي براي مخاطرات در صورت اجراي صحيح اقدامي اميدوار كننده است اما كافي نيست . نحوه مقابله با بحرانهاي نه چندان شديد اخير نظير بارش سنگين برف نشان دهنده اهميت و ضرورت توجه جدي به مقوله مديريت بحران از بررسي وضع موجود ، برنامه ريزي و تجهيز و تهيه امكانات تا اموزش است.
بهره گيري از مديران كارامد و مسئول در اين حوزه ، تقويت ستاد بحران و تبديل ان به يك مجموعه مفيد و موثر ، برنامه ريزي مناسب ، تامين تجهيزات لازم ، جدي گرفتن نكات ايمني در سازه ها ، نظارت جدي بر ساخت و سازها ، برنامه ريزي براي تشكل سازمانهاي مردم نهاد در مواقع مورد نياز و آموزش راههاي كاهش مخاطرات و نحوه مقابله با ان به صورت موثر و مستمر از جمله اقدامات لازم است .
آتيه كودك بازمانده از زمين لرزه خود اكنون چشم به راه نوزادي است و اميدوار به اين كه او و ديگر فرزندان اين ديار در صورت وقوع زمين لرزه يا ديگر مخاطرات در ايمني و آسايش زندگي كند .
زمين به ظاهر خفته است اما هشيار باشيم چشم فرو بستن بر خطرات بالقوه موجود ممكن است بيداري در پي نداشته باشد .
گزارش : گيتي بابايي
6030