دستگیری از نیازمندان و انفاق به مستمندان از زیباترین خصلت های پرهیزكاران و مومنان حقیقی به شمار می رود و در آموزه ها و متون دینی بر آن تاكید و سفارش بسیار شده است. تزكیه و طهارت نفس، آمرزش گناهان و تقرب الهی از مهم ترین آثار فردی و معنوی انفاق محسوب می شود و در ارتباط با پیامدهای اجتماعی این فضیلت اخلاقی می توان به برطرف شدن مساله فقر از جامعه اسلامی، استقرار عدالت اجتماعی، پیشرفت و پویایی نظام اقتصادی و جلوگیری از گسترش فساد اشاره كرد.
خداوند متعال در آیه 10 سوره حدید، مومنان را نسبت به ترك انفاق هشدار می دهد و می فرماید: «و شما را چه شده كه در راه خدا انفاق نميكنید؟ در حالي كه میراث آسمان ها و زمین مخصوص خداست [و كسي مالك حقیقي چیزي نیست]. كساني از شما كه پیش از فتح [مكه] انفاق كردند و جهاد نمودند [با دیگران] یكسان نیستند، آنان از جهت درجه از كساني كه پس از فتح [مكه] انفاق كردند و جهاد نمودند بلندپایهترند و خدا به هریك وعده نیكو داده است و خدا به آنچه انجام ميدهید، آگاه است.» رسول اكرم(ص) و ائمه معصومان(ع) نیز همواره بر مساله برآوردن نیازهای مومنان و گره گشایی از زندگی نیازمندان تاكید كرده اند.
ماه مبارك رمضان به دلیل فضیلت ها و بركت های بی شمارش، اعمال خیر و انفاق در آن از ویژگی های خاصی برخوردار است. افزایش روحیه همیاری و تعاون در راستای اطعام یتیمان، آزادی زندانیان و كمك به نیازمندان سبب می شود تا روزه داران برخی از مشكلات طبقه ضعیف جامعه را برطرف كنند. امیرمومنان(ع) در این ارتباط فرمودند: «مردم! ماه خداوند همراه با بركت و رحمت و مغفرت، به شما روي آورده است؛ ماهي كه نزد خداوند بهترین ماهها، روزهایش بهترین روزها و شب هایش بهترین شبها و ساعتهایش برترین ساعات مي باشد.. به هنگام احساس گرسنگي و تشنگي در آن، گرسنگي و تشنگي روز رستاخیز را به خاطر آورید و بر تهي دستان و مستمندان جامعه خویش انفاق نمایید.»
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به سبب تاثیری كه ماه مبارك رمضان و روزه داری در بعد معنوی و روحانی انسان دارد در آخرین روز از ماه مبارك رمضان با حجت الاسلام «مصطفی پرتوی» پژوهشگر و كارشناس امور دینی و مولف كتاب به گفت وگو پرداخت.
حجت الاسلام پرتوی سفارش به انفاق و پرهیز از اسراف و تبذیر را بهترین راه برای پایان بخشیدن به اختلافات طبقاتی دانست و گفت: پیدایش و گسترش ربا، فاصله طبقاتی را به وجود می آورد و در قرآن كریم نیز آیه های مربوط به لزوم انفاق و دوری از ربا در كنار هم به كار برده شده است. انفاق مال حلال با قصد قربت، بدون منّت و با شیوه نیكو و پسندیده آثار بسیاری به لحاظ معنوی و روحی دارد. در منابع روایی از جمله كتاب شریف كافی جلد هفت صفحه 381 از امام باقر(ع) نقل می شود كه پیامبراكرم (ص) در آخرین جمعه از ماه شعبان در خطبه ای به بیان فضیلت های ماه مبارك رمضان برای مسلمانان و مومنان می پردازند كه یكی از آنها مواسات(یاریگری) محسوب می شود. ماه رمضان ماه همدردی، همیاری و مشاركت با برادران به خصوص در امر معیشت و امور اقتصادی است.
این كارشناس امور دینی در ادامه به برخی از آیه های قرآن در این ارتباط اشاره كرد و اظهار داشت: خداوند در آیه های 10 تا 13 سوره مباركه صف می فرماید: «هان اي كساني كه ایمان آوردهاید! آیا ميخواهید شما را بر تجارتي راه نمایم كه از عذابي دردناك نجاتتان ميدهد؟ آن تجارت این است كه به خدا و رسولش ایمان آورید و در راه خدا با اموال و جانهایتان جهاد كنید این براي شما خیر است اگر بدانید (اگر چنین كنید) خداي تعالي گناهانتان را ميآمرزد و به جناتي داخلتان ميكند كه از زیر درختانش نهرها روان است و مساكني طیب در باغ هایي عدن و جاودانه دارد و این خود رستگاري عظیمي است.» بنابراین در برخی از آیه ها پروردگار متعال به صورت مستقیم فرمان به انفاق كردن در دنیا و پیش از فرا رسیدن قیامت می دهد و آن را به عنوان یكی از مهمترین اسباب نجات انسان در قیامت بیان می كند.
همچنین خداوند در آیه 254 سوره بقره فرموده است: «اي اهل ایمان! از آنچه به شما روزي كردهایم انفاق كنید، پیش از آنكه روزي بیاید كه در آن نه داد و ستدي است و نه دوستي و نه شفاعتي و كافرانند كه خود ستمكارند» و در آیه 31 سوره ابراهیم پیامبر اكرم (ص) را مامور ابلاغ این فرمان الهی می كند و می فرماید: «به بندگان مؤمنم بگو: نماز را بر پا دارند، و از آنچه روزي آنان كردهایم، پنهان و آشكار انفاق كنند، پیش از آنكه روزي فرا رسد كه در آن نه داد و ستدي است و نه پیوند دوستي و رفاقت».
وی روزه داران مومن و متقی در ماه رمضان به انس بیشتر با قرآن و مفاهیم والای آن فراخواند و یادآور شد: به انفاق و مجاهدت با اموال به عنوان یكی از فضایل اخلاقی و اجتماعی در این ماه مبارك باید بیش از پیش توجه شود. انفاق را می توان به لحاظ مادی و معنوی تقسیم بندی كرد. بنابراین مردم پرهیزگار آنها هستند كه نه تنها از اموال خود، بلكه از علم، عقل، دانش، نیروهاي جسماني، مقام و موقعیت اجتماعي و خلاصه از تمام سرمایههاي خویش به آنان كه نیازمند هستند، ميبخشند، بي آنكه انتظار پاداشي داشته باشند. شرع اسلام، انفاق را به سه بخش واجب، مستحب و حرام دسته بندی می كند. انفاق واجب شامل زكات، خمس، نفقه واجب زوجه و فرزندان و برطرف كردن نیازهای ضروری جامعه مانند ساختن راه‌ها، پل‌ها، مدرسه ها و مسجدها می شود. خداوند در آیه 34 سوره توبه می فرماید: « ... كساني را كه طلا و نقره مياندوزند و آن را در راه خدا هزینه نميكنند، به عذاب دردناكي مژده ده»
از مصادیق انفاق مستحب، صدقه مستحب به شمار می رود و در آیه 245 سوره بقره در این ارتباط آمده است: «كیست آنكه به خدا وام نیكو دهد تا آن را برایش چندین برابر بیفزاید؟ و خداست كه (روزي را) تنگ ميگیرد و وسعت ميدهد و (همه شما براي دریافت پاداش) به سوي او بازگردانده ميشوید.» انفاق حرام نیز به انفاق مشركان در راه معصیت خداوند گفته می شود. در آیه 36 انفال در این باره می خوانیم: «مسلماً كساني كه كافرند، اموالشان را هزینه ميكنند تا مردم را از راه خدا بازدارند و به زودي همه اموالشان را (براي جلوگیري از گسترش اسلام) خرج ميكنند سپس (این عمل)] براي آنان مایه حسرت و ندامت ميشود (زیرا خواهند دید كه ثروتشان را از دست دادهاند و اسلام هم گسترش یافته) و آن گاه مغلوب ميشوند و آنان كه كافرند به سوي دوزخ گردآوري خواهند شد.»
حجت الاسلام پرتوی در ادامه آثار و بركت های انفاق را برشمرد و بیان داشت: تزكیه و طهارت نفس، آرامش روحی در دنیا و آخرت، جبران و افزایش مال، تقرب به خداوند و برتری مقام، امنیت اجتماعی، رحمت و بخشش الهی و پاداش اخروی و فرجام نیك از جمله آثار بی شمار انفاق در راه خدا است. كم‌ترین میزان انفاق در پرونده اعمال انسان نوشته می‌شود تا وی را بهتر از آنچه كه بخشیده است، پاداش دهد. در انفاق و بخشش نیز می بایست كه آداب و رسوم خاص آن را رعایت كرد كه می توان به قصد قربت، پرهیز از منت گذاری، انفاق از مال حلال و چیزهای محبوب، میانه روی، بخشش نهانی و انفاق در شرایط دشوار اشاره كرد.
این پژوهشگر امور دینی در پایان فضای معنوی و بركات موجود در ماه مبارك رمضان را بهترین فرصت برای همدلی و كمك به هم نوعان دانست و تصریح كرد: در این میان موانعی چون وسوسه های شیطان، ضعف و فقدان ایمان، علاقه به مال و اولاد، بخل و ترس از فقر وجود دارد كه مانع انسان از بخشش به دیگران باز می شود. در ماه مبارك رمضان كه ماه ضیافت الهی نام دارد می بایست كه تمام مومنان و روزه داران با الگوگیری از بزرگان و ائمه اطهار(ع) نسبت به ادای فریضه زكات فطریه و موضوع انفاق كه از واجبات اقتصادی شریعت الهی است توجه بیش از پیش داشته باشند.
خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تاریخ انتشار: ۴ تیر ۱۳۹۶ - ۰۸:۱۱
تهران- ایرنا- ماه رمضان بهترین فرصت برای بخشش و نوع دوستی است و مسلمانان در این هنگامه می توانند در پرتو آموزه ها و مفاهیم والای الهی به انفاق و بخشش بپردازند تا از آثار روحی و معنوی آن بهره مند شوند.