شناسایی مؤسسات و امكانات داخلی و ارزیابی آنها برای برگزاری مناقصات عمده به منظور انتخاب مهندسین مشاور و پیمانكاران ذیصلاح داخلی و انعقاد قراردادهای جامع و عمده با آنان به منظور تحقق اهداف مرتبط با اجرا و راه اندازی پروژه ها و طرح های بزرگ جدید، یا بهینه سازی و توسعه طرح های موجود كه پیوسته به صورت كلان بویژه در سطح وزارت نفت مطرح و مورد پیگیری واقع می شوند.
در صنعت نفت مراحل انعقاد قرارداد به این ترتیب است كه پس از تهیه نقشه ها و مشخصات اجرایی طرح، اسناد مناقصه منتشر و از پیمانكاران برای شركت در مناقصه دعوت می شوند. پس از بررسی تمام شرایط پیمانكاران و پیشنهادها، پیمانكار برتر انتخاب و قرارداد با وی منعقد می شود. در این نوشتار بخشی از قراردادهای رایج صنعت نفت تشریح می شود:
**قراردادهای طراحی ( E )
قراردادهایی كه فقط مرحله طراحی پروژه را شامل می شود به قراردادهای E معروف اند.
**قراردادهای طراحی و خرید (EP )
قراردادهایی كه شامل مرحله طراحی و تامین كالای پروژه هستند، قراردادهای EP نام گذاری می شوند.
**قراردادهای خرید و ساخت (PC )
پروژه هایی كه مرحله خرید و ساخت از پیمانكار خواسته می شود، حالت PC دارند كه اكثر پروژه های كشور از این دسته هستند.
**قراردادهای (EPC )
اجرای پروژه های بزرگ در صنعت نفت به روش EPC گسترش فراوانی داشته است، تا جایی كه بسیاری از فعالیت های در دست اجرا با بهره گیری از این روش انجام می شود.
پروژه های EPC، دارای اولویت هایی همچون سرعت بیشتر و اعمال كنترل مناسبت تر بر امور و فعالیت های اجرایی هستند. در این روش عملیات مهندسی، تدارك و تامین و اجرا به صورت موازی با هم و در قالب یك قرارداد انجام می شود.
با توجه به این نكته كه یكی از نیازهای مهم بازار امروز به ویژه در پروژه هایی كه به وسیله بخش خصوصی یا به طریق فاینانس انجام می شود، داشتن اطمینان از قیمت نهایی و تاریخ قطعی اتمام كار است، اجرای پروژه به صورت EPC، اطمینان بیشتر از قیمت تمام شده و زمان اتمام كار را فراهم می كند.
روش EPC، برگرفته از سه حرف اول مهندسی(Engineering)، خرید (Procurement) و ساخت (Costruction ) است.
در میان مراحل اجرایی قراردادهای EPC، بخش E به دلیل وابستگی زیادی كه با توان اجرایی تیم پیمانكار دارد، از اهمیت بیشتری برخوردار است.
**قراردادهای مشاركتی
این نوع قراردادها به دو دسته تقسیم می شوند كه عبارتند از: (1) موافقت نامه های مشاركت در تولید كه این نوع از قراردادها، شركت خارجی را متعهد به پرداخت مالیات و در برخی موارد بهره مالكانه، آموزش نیروی انسانی و مشاركت دولت میزبان می كند.
(2) قراردادهای مشاركت در سرمایه گذاری كه در این قراردادها، كشور میزبان و شركت عامل در سود و خطرپذیری توافق نامه های نفتی سهیم هستند. میزان مشاركت در عقد موافقت نامه های امتیاز متفاوت است در نتیجه دولت به مثابه شریك در تولیدی كه بر اساس قرارداد انجام می شود، سهیم است.
** قراردادهای خدماتی
این نمونه از قراردادها از دیرینه ترین اشكال روابط قراردادی بین افراد از یك سو و جوامع از سوی دیگر به شمار می آیند. این نوع از قراردادها در سه دسته قرار می گیرند:
**قراردادهای صرفا خدماتی
این دسته از قراردادها در فعالیت های اكتشافی كاربرد ندارد و تنها در تلاش های تولید مورد بهره برداری قرار می گیرند. پاداش این قراردادها نقدی است و بهای مقطوع و مشخصی دارد. با این همه، گاه به منظور افزون كردن انگیزه سرمایه گذار بیگانه در ارائه خدمات بهتر، امتیازهایی مانند خرید قسمتی از تولید اعطا می شود.
نوع ساده آن، به صورت حق الزحمه مقطع برای ارائه خدمات مشخص است و بابت دریافت كمك های فنی به كشور میزبان هیچ سهمی از نفت خام تولیدی پیش بینی نشده است.
**قراردادهای ریسكی خدمت
این نوع قراردادها، عموما در كشف میادین نفت و گاز كاربرد دارند، اصولا ماهیت این نوع قراردادها به گونه ای است كه مسائلی چون مالیات و بهره مالكانه كمتر مورد توجه طرفین قرار می گیرد.
در صورتی كه كشفی صورت نپذیرد، قرارداد به خودی خود منتفی است، اما در صورت كشف نفت یا گاز، شركت ملزم است آن را به مرحله تولید برساند.
به هر تقدیر، كل تولید در اختیار كشور میزبان قرار خواهد گرفت و شركت عامل طبق شرایط قرارداد یا از مبلغی مقطوع به عنوان بازپرداخت سرمایه به همراه نرخ بهره و خطر پذیری برخوردار خواهد شد و یا بر اساس درآمد حاصل از میزان نفت تولید شده پس از كسر مالیات سهم خواهد برد.
**قراردادهای بیع متقابل
در قراردادهای خدماتی بیع متقابل، شركت سرمایه گذار بیگانه، تمامی وجوه سرمایه گذار مانند نصب تجهیزات، راه‌اندازی و انتقال فناوری را به عهده می گیرد و پس از راه‌اندازی پروژه، آن را به كشور میزبان واگذار می كند. بازگشت سرمایه و نیز سود سرمایه شركت، از طریق دریافت محصولات تولیدی انجام می شود.
دلیل طبقه بندی قرارداد بیع متقابل در رده قراردادهای خرید خدمت این است كه انجام بازپرداخت اصلی و سود سرمایه گذاری از محل نفت خام و فرآورده‌های آن صورت می گیرد.
پرداخت ها به صورت نقدی و غیرنقدی امكان پذیر است. این نوع قرارداد در كشورهایی كه قوانین آنها، هرگونه مالكیت بخش خصوصی یا خارجی را بر صنعت نفت منتفی دانسته اند، اجرایی می شود.
**سرمایه گذاری خارجی
انواع سرمایه گذاری خارجی در ایران بر اساس قانون شامل موارد زیر است:
1) سرمایه گذاری مستقیم یا فاینانس (finance)
2) روش ساخت، بهره برداری و واگذاری (BOT Build-Operate-Transfer)
3) ساخت، تملك، بهره برداری ( BOO (Build – Own – Operate)
الف) ساخت، تملك، بهره برداری، واگذاری (BOOT (Build-Own-Operate-Transfer)
ب) ساخت، اجاره، واگذاری (BLT -Build – Lease – Transfer)
4) قراردادهای بیع متقابل (Buy Back)
5) مشاركت مدنی (JV -Joint Venture)
اقتصام**2022**1579
.............................................
منبع: نشریه وزارت نفت (مشعل)
تاریخ انتشار: ۱۲ تیر ۱۳۹۶ - ۱۱:۴۸
تهران- ایرنا- باتوجه به سیاست و خط مشی كلان دولت جمهوری اسلامی ایران و موضوع استفاده از حداكثر توان داخلی به منظور دستیابی به اهداف استقلال و خودكفایی كشور و بر اساس برنامه ریزی های به عمل آمده مبتنی بر ملاحظات اقتصادی و ضرورت حداكثر استفاده از بخش خصوصی به منظور ارجاع كارها و خدمات موردنیاز صنعت نفت، تنظیم و اجرای قراردادها از جایگاه خاصی برخوردار است.