سوسوي چراغ گردشگري نجوم در آسمان استان

ادامه مطلب به اين شرح است: شب هاي كوير حكايت ديگري دارد وقتي پرده جادويي و افسونگرش را بر سر مردمان مي گستراند و تو را به ميهماني ستاره ها دعوت مي كند، شب هايي كه سوسوي ستارگانش نه تنها مي تواند روشن گر چراغ اقتصاد و معيشت كويرنشينان باشد بلكه حتي در صورت فراهم شدن زمينه ها و زيرساخت هاي لازم براي گردشگران و منجمان مي تواند چراغ اقتصاد استان را هم روشن تر و پرنورتر كند.
در سال هاي اخير در استان تمركز براي رونق گردشگري نجوم فقط بر كوير سه قلعه بوده اما با اين وجود بنا به شواهد هنوز زيرساخت هاي اين منطقه به طور كامل براي علاقه مندان به رصد مهيا نشده و از طرف ديگر دست اندازي بشر به طبيعت، مشكلات و مخاطراتي براي آن به دنبال داشته و حتي تبديل به تهديد شده و استفاده از لامپ هاي غيراستاندارد، گسترش آلودگي نوري و از دست رفتن درجه تاريكي آسمان هاي بكر استان از اين موارد است.
مدير پروژه آلودگي نوري اصفهان و مدرس نجوم كه تحقيقاتي در اين زمينه در خراسان جنوبي انجام داده است اين استان را يكي از بهترين و تاريك ترين مناطق از نظر نجومي عنوان مي كند و مي گويد: كوير عشق آباد و نايبندان طبس، كوير سه قلعه، نهبندان و... آسمان هاي بسيار خوبي براي رصد ستارگان دارند.
«سهراب عليدوستي» آسمان طبس را بهتر از ديگر مناطق مي داند و توضيح مي دهد: گرچه نهبندان و به ويژه جنوب روستاي دهسلم هم آسماني مانند نايبندان طبس دارد اما به دليل گرماي بيش از 50 درجه و تابستان هاي بسيار گرم و راه صعب العبور، منجمان به سختي مي توانند به اين منطقه رفت و آمد كنند.

** آفت آسمان سه قلعه
به نظر او، آسمان كوير سه قلعه هم براي رصد ستارگان خوب است اما بهترين منطقه نيست چرا كه به دليل آلودگي نوري، درجه تاريكي آن افت پيدا كرده البته همچنان جزو مناطق خوب رصدي محسوب مي شود.
بنا براطلاعاتي كه دارد جنوب درح سربيشه و جنوب شهرستان خوسف بعد از منطقه آبگرم لوت هم داراي آسمان بسيار خوب و در حد نايبندان طبس براي رصد ستارگان است اما اين نقاط هم مشكل رفت و آمد و راه عبور و مرور و جاده اي دارد.
به گفته وي، در مجموع نسبت به وسعت استان، خراسان جنوبي و سيستان و بلوچستان بيشترين سطح آسمان هاي تاريك كشور را دارند.
وي مطالعات اوليه براي شناسايي آسمان نايبندان را مربوط به سال 85 عنوان مي كند و مي گويد: سال 89 سفر به كوير بهاباد و بعد نايبندان آغاز و سال 90 مطالعات آن كامل شد.
سال 91 چاپ مقاله و اطلاع رساني به منظور معرفي منطقه بود طوري كه در حال حاضر به يك منطقه شناخته شده بين منجمان تبديل شده و گروه هاي مختلف بازديدهاي زيادي از اين منطقه داشته اند.
وي مي افزايد: منطقه نايبندان به جز آسمان تاريك و خوب، در زمينه هاي ديگر هم قابليت جذب گردشگر دارد و مي تواند در كنار آسمان تاريك از نظر گردشگري به عنوان نقطه موفق در كشور مطرح شود.
او به حيات وحش غني و منحصر به فرد، پديده زمين شناسي، كويرنوردي، توپوگرافي خاص منطقه و بافت تاريخي روستاي نايبندان اشاره مي كند و مي افزايد: همه اين ها در كنار هم مي تواند آن را به يكي از بزرگ ترين قطب هاي گردشگري ايران تبديل كند.
اين كارشناس به حضور عكاسان بين المللي نجوم و افزايش بازديد منجمان از منطقه هم اشاره و اضافه مي كند: حيات وحش منطقه معروف است و در سايت هاي مختلف معرفي شده و براي آسمان تاريك هم اين كار در حال انجام است و در حال حاضر بررسي هاي مختلفي در اين زمينه انجام مي شود و تصميم بر اين است كه در آينده به منطقه نجوم كشوري تبديل شود تا بقيه منجمان كشور هم از اين منطقه بازديد كنند.

** ثبت نايبندان در انجمن تاريك ترين آسمان جهان
«عليدوستي» از انجام مراحل اوليه براي ثبت منطقه نايبندان در انجمن تاريك ترين آسمان جهان خبر مي دهد و مي گويد: اين طرح اسفندماه گذشته در سمينار «سمپوزيوم آشنايي با آلودگي نوري و راهكارهاي مبارزه با آن» در دانشگاه يزد عنوان شد كه در اين زمينه بررسي هاي اوليه انجام و مقرر شد كميته اي تشكيل شود و تعدادي از منجمان شهرهاي ديگر و يك نماينده از هر رصدخانه يا گروه نجومي انتخاب شود و در اين كميته فعاليت كند و اين طرح در مرحله تشكيل كميته است.
به عقيده وي موضوع آسمان تاريك بين منجمان هنوز آن طور كه بايد و شايد معرفي نشده و مستلزم اين است كه برخي دستگاه ها مانند رسانه ها، صدا وسيما، روزنامه ها و... اطلاع رساني كنند زيرا اطلاع رساني ها در اين زمينه تاكنون ضعيف بوده است.
وي ادامه مي دهد: منجمان زيادي آسمان نايبندان را مي شناسند اما آن طور كه بايد برايشان جانيفتاده كه آسمان تاريك به چه شكل است تا براي آن هزينه كنند و به عنوان مثال از تهران يا شهرهاي ديگر به اين منطقه سفر كنند هرچند اين موضوع به تدريج در حال اتفاق افتادن است و به وسيله شبكه هاي اجتماعي، مقاله و... معرفي مي شود.

**آسمان نايبندان، رو به نابودي
«عليدوستي» به مشكل بزرگي اشاره مي كند و اين كه آسمان نايبندان به شدت رو به نابودي است چراكه نور شهرهاي طبس، بهاباد و ديهوك در اين منطقه بسيار تاثيرگذار شده و با ادامه اين روند شايد تا 10 يا 15 سال آينده آسمان آن دوام بياورد.
او مشكل تغيير مسئولان را معضل بزرگي مي داند و توضيح مي دهد: در اين زمينه با فرماندار سابق طبس صحبت هايي انجام شد و به نتايج خوبي رسيديم اما تغيير فرماندار مشكلي بزرگ و سد است چرا كه زيرساخت هايي آماده و صحبت هايي انجام و مسئولان توجيه مي شوند اما نوبت جواب گرفتن از مذاكرات كه مي شود مسئولان عوض مي شوند.
وي به فعاليت هاي انجام شده در اين زمينه اشاره مي كند و مي افزايد: براي استفاده از نورهاي استاندارد بين مردم طبس اطلاع رساني شده و روستاهايي مانند اصفهك از لامپ هاي استاندارد استفاده مي كنند .
در طبس نيز عده اي به اين كار علاقه مند و پيگير هستند اما هنوز بايد در اين زمينه كار شود و راه زيادي است تا بتوان از اين آسمان حفاظت كرد.
وي به وجود امكانات اوليه مانند آنتن دهي موبايل، پمپ بنزين، جاده آسفالته، اقامتگاه سنتي و... در اين منطقه اشاره مي كند اما به نظرش بهتر است تعداد اقامت سراهاي با قيمت پايين تر افزايش يابد.

** مسئولان حمايت كنند
مدير پروژه آلودگي نوري حمايت بيشتر مسئولان را درخواست مي كند و مي گويد: بايد زيرساخت ها و تسهيلاتي مانند اقامت سراهاي ارزان قيمت و امكانات اوليه براي گردشگردان در اين منطقه و نه تنها در نايبندان بلكه در تمام مناطق خراسان جنوبي ايجاد شود چراكه از نظر جاذبه هاي گردشگري يك استان برخوردار است و آسمان تاريك تنها يكي از اين قابليت هاست.
«عليدوستي» اضافه مي كند: مسئولان بايد توجه بيشتري به اين موضوع داشته باشند و سرمايه گذاري در بخش خصوصي و دولتي انجام شود و در قسمت نجوم هم ما كمك مي كنيم به شرط آن كه مسئولان بخواهند.

** سه قلعه، پنجمين آسمان مناسب رصد
مسئول ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري سرايان هم كوير سه قلعه را يكي از زيبا، شاخص و منحصربه فردترين كويرهاي استان به لحاظ جاذبه هاي طبيعي و آسمانش عنوان مي كند و مي گويد: اين منطقه پنجمين آسمان مناسب، يكي از تاريك ترين نقاط زمين و بهترين نقطه براي رصد ستارگان است و تنها در 25 روز از سال آسمان ابري دارد.
«عرب» افق ديد باز در منطقه، ابرناكي كم، قرار نداشتن در مسير گرد و غبار محلي و امنيت بالا را از ديگر شاخصه هاي كوير سه قلعه مي داند كه در كنار تپه هاي ماسه اي، نمكزار، دق، شترسواري، زندگي عشايري و آداب و رسوم آن ها و... موقعيت خوبي براي گردشگران ايجاد كرده است.
او شناسايي كوير سه قلعه براي نجوم و رصد ستارگان را مربوط به سال هاي 88 -87 عنوان مي كند و مي افزايد: آن زمان امكانات خوبي در اين منطقه وجود نداشت تا اين كه سال 90 موضوع جدي تر پيگيري شد اما با توجه به نبود سرمايه گذار يا ورود نكردن جدي به اين موضوع، شرايط و امكانات همچنان مطلوب نبود و تورها بايد از خدمات دولتي استفاده مي كردند كه در اين زمينه مشكل وجود داشت به همين دليل سال 94 كار شتاب بيشتري گرفت و سال 95 اولين اقامتگاه بومگردي به بهره برداري رسيد.

** 2 اقامتگاه بومگردي
بنا به گفته وي، در حال حاضر 2 اقامتگاه بومگردي داراي پروانه در زرين چاه و نمكزار وجود دارد و اقامتگاه راويج هم از پيشرفت 65 درصدي برخوردار است كه تا مهرماه راه اندازي مي شود و يك اقامتگاه هم در چاه قربان تا پايان سال جاري به بهره برداري مي رسد.
علاوه بر اين، يك اقامتگاه در خانه تاريخي هروي در مرحله تجهيز است و از ابتداي شهريور ماه سال جاري پذيراي گردشگران خواهد بود.

** احداث كمپ رصدگاه نجوم
«عرب» به بازديد ماهانه 4 يا 5 تور نجوم از اين منطقه اشاره مي كند و ادامه مي دهد: قرار است كمپ رصدگاه نجوم در يكي از نقطه هاي كوير با حدود يك كيلومتر فاصله از نمكزار ،با امكانات و اعتبارات دولتي ايجاد شود گرچه در محل اقامتگاه هاي بومگردي هم اگر توري خواستار رصد باشد به وسيله انجمن نجوم سه قلعه وسايل آن فراهم مي شود.
وي اضافه مي كند: اين كمپ چون پروژه دولتي است نمي توان زمان اتمام آن را پيش بيني كرد اما اميد است در صورت خوب بودن وضعيت اعتبارات، در پروسه 3 تا 4 ساله به بهره برداري برسد.
اين مسئول هرچند رقمي اعلام نمي كند اما مي گويد: سال گذشته در زمينه گردشگري نجوم اعتبار دولتي مصوب شد و براساس ميزان تخصيص تا پايان سال جاري فونداسيون كمپ رصدگاه اجرا مي شود، در كميته برنامه ريزي شهرستان نيز اعتباري براي اين موضوع مصوب و با توجه به اعتبار تخصيصي مراحل بعدي كار انجام خواهد شد.

** جاده خاكي
«عرب» وضعيت جاده دسترسي به اين منطقه را با توجه به آمار زياد گردشگران چندان مطلوب نمي داند و مي گويد: جاده دسترسي خاكي است هرچند در سال يكي دو مرتبه به كمك بخش دولتي و خصوصي تيغ زني مي شود.
در زرين چاه تنها 7 كيلومتر و در نمكزار 30 كيلومتر از جاده خاكي و قرار است امسال با كمك فرمانداري جاده زيرسازي شود.
او وجود آلودگي نوري در سه قلعه و سرايان را هم تاييد مي كند و مي افزايد: 90 درصد فعاليت نجوم و رصد به سمت جنوب منطقه انجام مي شود در حالي كه سه قلعه و سرايان در شمال سايت قرار گرفته اند.
براي 10 درصد باقي مانده هم برنامه داريم و قرار شده است سال جاري در كميته برنامه ريزي شهرستان پروژه اي به منظور اصلاح روشنايي معابر سه قلعه مصوب شود اما اگر اين پروژه مصوب نشد موضوع سال هاي بعد پيگيري مي شود تا يك شهر پاك به لحاظ نوري داشته باشيم.
وي با استناد به سخن هيئت مديره انجمن نجوم كشور مي گويد: كوير سه قلعه براي نجوم در كشور شناخته شده اما به لحاظ گردشگري جا براي كار دارد و آن طور كه بايد در اين زمينه اقدام نشده است.
وي به ساخت مستند 30 دقيقه اي براي معرفي سه قلعه در سال گذشته اشاره و اضافه مي كند: ساخت مستند براي شبكه سراسري پيگيري مي شود علاوه بر اين، سرمايه گذاران هم با روش هاي مختلف مانند شركت در نمايشگاه هاي كشوري و... به معرفي منطقه مي پردازند.
وي به حضور گردشگران خارجي در منطقه اشاره مي كند اما در اين زمينه آمار نمي دهد و مي گويد: براي رونق گردشگري سه قلعه به ويژه در بحث نجوم، به زودي يك آژانس گردشگري و خدمات مسافرتي ايجاد مي شود كه عمده فعاليتش راه اندازي تورهاي كويرنوردي است و با شروع فعاليت آن مشكلات تورها برطرف خواهد شد.

** شناسايي نقاط ايجاد رصدگاه
مسئول نمايندگي ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري نهبندان هم هرچند بيشتر نقاط شهرستان را داراي آسمان خوب براي رصد اعلام مي كند اما مي گويد: نقاطي هم وجود دارد كه به دليل تاريكي بيشتر و دوري از شهر و نبود آلودگي نوري قابليت بيشتري براي رصد دارند.
«شباني» وجود مهم ترين جنگل هاي كهنسال بادامشك و بنه، كوه هاي مريخي، بيابان لوت، گونه هاي جانوري و طبيعت منحصر به فرد و... را از ديگر قابليت هاي اين شهرستان عنوان مي كند و ادامه مي دهد: با توجه به تاريك و كويري بودن منطقه، نبود آلودگي نوري و گرد و غبار تمام نقاط شهرستان قابليت رصد ستارگان را دارد اما نحوه قرار گرفتن سايت بايد توسط متخصص امر بررسي شود چرا كه هر مكاني افق خاص خود را دارد.
وي اضافه مي كند: در حال حاضر درصدد بررسي، مطالعه و شناسايي نقاطي هستيم كه قابليت رصد را داشته باشد و از طرفي در دسترس باشد و براساس افق در دوره ها و فصول مختلف سال بتوان از آن استفاده كرد كه در اين زمينه چهارفرسخ، چاهداشي، ملك چاهرويي و محدوده هيجستوي حيدرآباد شناسايي شده و منتظر حضور و تاييد متخصصان هستيم.
به گفته وي، در حال حاضر به طور ويژه براي گردشگري نجوم اعتبار خاصي وجود ندارد اما در صورت شناسايي و معرفي نقاط رصد با توجه به ظرفيت موجود، اعتبار جذب خواهد شد.
سايت ايرنا خراسان جنوبي www.irna.ir/skhorasan
كانال اطلاع رساني : http://telegram.me/birjand
7557* 6054* خبرنگار- رقيه محمدي* انتشار دهنده- مريم پنجابي*