مقوله سالمندی در جهان كنونی در حال تبدیل شدن به یكی از مسایل جدی اجتماعی است. سالمندان از جمله آسیب پذیرترین قشرها در جامعه محسوب می شوند كه به دلیل دارا بودن شرایط جسمی و روحی خاص از دستیابی به حقوق فردی و اجتماعی محروم می مانند و خواسته یا ناخواسته در برابر نقض حقوق انسانی و شهروندی قرار می‌گیرند و تمایز و تبعیض آشكاری در بسیاری از ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی بر آنان روا داشته می‌شود.
این امر ضرورت اقدام های مؤثر قانونی در جهت تأمین حقوق و آزادی آنان را آشكار می سازد تا از هرگونه تضییع حقوق سالمندان جلوگیری به عمل آید.
این مهم سبب شد تا سازمان ملل متحد در سوم دسامبر 1982میلادی وضعیت نگران كننده سالمندان را در جوامع مختلف بررسی و بر این موضوع تاكید كند كه این قشر باید به عنوان عنصری مهم و ضروری در فرآیند توسعه در تمامی سطوح جامعه از توجه كافی برخوردار باشند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد بدین منظور قطعنامه ای در 16 دسامبر 1991 میلادی با عنوان «اصول ملل متحد برای سالمندان» برای حمایت از سالمندان به تصویب رساند و از دولت ها درخواست كرد تا آن را در برنامه های ملی خود بگنجانند. این قطعنامه شامل یك مقدمه و 18 ماده می شود و در آن به مهمترین اصول برای حمایت از سالمندان پرداخته شده است.
مقوله سالمندی، مشاركت و فعالیت آنها در بطن جامعه و انتقال دانش و تجربه های آنان به نسل جوان سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به گفت وگو با «امان الله قرایی مقدم» جامعه شناس و عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی بپردازد.
قرایی مقدم با بیان مهمترین اصول حمایت از سالمندان، گفت: قطعنامه ای كه در سازمان ملل تحت عنوان حمایت از سالمندان تصویب شده و از كشورها خواسته شده است تا آن را اجرا كنند، از جمله اسناد بین المللی حقوق بشر به شمار می رود و ارزش اخلاقی و سیاسی دارد و از هیچ گونه الزام قانونی و حقوقی برای كشورها برخوردار نیست. توجه به حقوق سالمندان حایز اهمیت است زیرا سالمندی به عنوان عنصری مهم و ضروری در فرآیند توسعه در سطح جامعه تاثیر می گذارد. ایران نیز در چندین بند از اصول قانون اساسی به مسایلی همچون اصل كرامت، ارزش انسانی و رعایت نیاز جامعه به مشاغل مختلف برای همه افراد توجه دارد كه دولت موظف به تامین آن برای تمامی اقشار جامعه است. توسعه یافتگی و پیش بینی آینده اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی كشور بدون توجه به جمعیت سالمند ممكن نیست و هر گونه خلل در این ارتباط می تواند هزینه های بسیاری به وجود بیاورد.
عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی با اشاره به اینكه پدیده سالمندی بر اندازه و تركیب نیروی كار و رشد اقتصادی تاثیر دارد، اظهار داشت: كشورهای كه با نرخ باروری پایین و كاهش عرضه نیروی كار روبرو هستند، در طولانی مدت با مشكل همراه خواهند شد. كاهش تعداد شاغلا‌ن ممكن است اثرهای منفی بر رشد اقتصادی و تأمین رفاه همگانی در سطح كلا‌ن داشته باشد. كاهش روند رشد جمعیت در واقع به سنگین‌تر شدن وظیفه تأمین نیازهای روزافزون جمعیت سالمند منجر خواهد شد و این مسأله می‌تواند بر شیوه های تولید كالا، خدمات و كارآیی كلی اقتصاد اثر بگذارد. نتیجه های سرشماری آماری نشان می دهد كه ایران در حال گذار به دوران سالمندی است.
این جامعه شناس در ادامه افزود: اگر سالمندان وضعیت بهتری داشته باشند و تمامی مواردی كه در قطعنامه سازمان ملل وجود دارد، در ارتباط با آنها اجرا شود، جوانان هم آینده خود را در آنان می بینند. سالمندان تمام عمر خویش را در راه پیشرفت جامعه به عنوان ارزشمندترین و تاثیرگذارترین افراد هزینه كرده اند، بنابراین دولتمردان وظیفه دارند، برای دوران سالمندی برنامه های منسجم و مفیدی در نظر بگیرند. امكاناتی از جمله خانه های سلامت، بالا بردن سطح خدمات بیمه ها و امكانات نگهداری از جمله اقدام های لازم برای رفاه و آسایش سالمندان به شمار می رود.
وی موضوع سالمندی را یك مقوله جدی دانست و یادآور شد: دوران سالمندی و ضرورت توجه به آن یك مقوله بسیار مهم است و باید به نقاط ضعف و قوت آن به طور كلی نگاه كرد و آن را با انواع متغیرهای اجتماعی سنجید تا سیاستگذاری های لازم در این زمینه اتخاذ شود. در واقع این مهم نیازمند برنامه ریزی های عمیق و مطالعه های وسیع است. در برخی كشورها همچون ژاپن كه كهنسال‌ترین كشور جهان به شمار می رود از سالمندی به عنوان دوران طلایی یاد می شود كه در صورت بی توجهی به این دوره می تواند سیاه و خاكستری باشد. برای آنكه مانند این كشورها در زمان سالمند شدن جمعیت، اقتصاد پویایی داشت، لازم است به شرایط فعلی جامعه توجه و نیازهای جوانان را بررسی كرد. سرمایه گذاری های اساسی و زیربنایی و استفاده درست از نیروی انسانی موجود و فعال می‌تواند دوره سالمندی خوبی را به وجود بیاورد. افزایش حقوق سالمندان و بازنشستگان، ارایه خدمات بهداشتی- درمانی و ساخت مركزهای نگهداری سالمندان از جمله راهكارهایی محسوب می شود كه در دهه های اخیر در كشورهای توسعه یافته برای مدیریت هر چه بهتر دوره سالمندی انجام شده است.
قرایی مقدم با بیان اینكه حفظ كرامت و ارتقای سلامت روحی و روانی سالمندان باید در دستور كار دستگاه های اجرایی قرار گیرد، گفت: با داشتن نگاه علمی و پژوهش محور، علاوه بر توجه به وضعیت جسمی سالمندان باید بر شرایط روحی و روانی آنان نیز آگاهی یافت. برای حل مشكل های این قشر از جامعه، برخورداری از برنامه عملیاتی صحیح در جامعه ضروری است. سالمندان، سرمایه های فكری یك كشور به شمار می روند كه باید تمامی دستگاه های اجرایی در جهت استفاده از تجربه های این قشر تلاش كنند. به منظور بهره گرفتن از اندیشه و تجربه های سالمندان بایستی تدابیری اندیشید. باید با تدوین سند راهبردی برنامه های سازمان ها را در جهت ارایه خدمات به سالمندان تعریف كرد و در این زمینه فعالیت كارشناسی ویژه ای انجام داد. با تعامل و همفكری میان دستگاه های اجرایی در جامعه می توان گام های اساسی در راستای ارایه خدمات تخصصی و حل مشكل های سالمندان برداشت. برخی از صاحبنظران معتقدند جمعیت سالمند برای هر كشور و جامعه ای می تواند بحران های مختلف سیاسی، اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته باشد اما می توان با اجرای برنامه های مختلف حمایتی و فرهنگی این بحران ها را به فرصت های طلایی تبدیل كرد.
این استاد دانشگاه در پایان بیان داشت: با داشتن نگاه تخصصی و مدون در زمینه حل مشكل های سالمندان در حوزه های مختلف و تامین نیازهای اساسی این قشر می‌توان از افزایش آسیب های اجتماعی آنها جلوگیری كرد. دولت نیز در زمینه ارایه خدمات و حل مشكل های سالمندان اقدام های گسترده ای انجام داده است كه امیدواریم با در نظر گرفتن تسهیلات بیشتر، این قشر به جایگاه واقعی خود در جامعه دست یابد.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مریم همتی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تاریخ انتشار: ۲۰ تیر ۱۳۹۶ - ۱۱:۲۶
تهران- ایرنا- سالمندان به عنوان سرمایه های فكری و گنجینه های ارزشمند یك كشور محسوب می شوند. قشری ارزشمند كه از تجربه و اندیشه آنان می توان در جهت پویایی و نشاط جامعه بهره برد و با برنامه ریزی های حمایتی و صحیح كوشید تا دوره سالمندی به برهه ای طلایی در زندگی هر فردی تبدیل شود.