ركن اساسی حفظ و پایداری خانواده به نقش آفرینی زنان و مردانی متكی است كه در سایه تعلیم و تربیت درست، فرزندان صالحی را به جامعه تحویل می دهند. این امر میسر نیست مگر آنكه پرورش دهندگان این نسل به دور از خشونت و در آرامش و امنیت در كنار هم زندگی كنند. باید دانست عامل ناهنجاری همچون خشونت این كانون محبت را در برابر خطرها و آسیب های اجتماعی قرار می دهد تا جایی كه اعضای نزدیك خانواده در چنین فضایی به كودكان خود می آموزند به جای همدلی و صفا، كینه و كدورت را در دل پرورش دهند و در برابر مشكل ها به جای صبر و بردباری با پرخاشگری و خشونت رفتار كنند.
پدیده نامانوس خشونت خانگی از جمله آسیب های اجتماعی است كه یك عضو خانواده در ابعاد مختلف روانی، جنسی، مالی و فیزیكی، عضو یا اعضای دیگر خانواده را به منظور اعمال خواسته های خویش با خشونت مورد تهدید و تعرض قرار می دهد.
خشونت خانوادگی معضلی است كه حیات خانواده و جامعه را تهدید می كند و عوارض سویی بر روح و روان فرد و جامعه می گذارد. آمارهای جهانی نشان می دهد شایع ترین شكل خشونت خانگی علیه زنان و كودكان اعمال می شود اما خشونت بر مردان كه بیشتر جنبه روحی و مالی دارد، نیز گزارش شده است.
اگرچه آمار دقیقی از میزان خشونت های خانگی در سطح كشور در دسترس نیست اما با مراجعه به گزارش آماری مراجع مربوطه همچون مركزهای فوریت های اجتماعی بهزیستی می توان آمار نسبی از تعداد تماس های تلفنی و مراجعه كنندگان شاكی از این نوع خشونت ها را به دست آورد.
برپایه آمار اعلام شده از طرف مركز هماهنگی فوریت های اجتماعی بهزیستی كشور، سال گذشته تعداد 12هزار و 159 مورد همسرآزاری و 26هزار و 500 مورد كودك آزاری به مركزهای مداخله در بحران، تیم های سیار و خط تلفنی 123 اورژانس اجتماعی بهزیستی در سطح كشور گزارش شده است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با توجه به اهمیت بررسی پدیده خشونت خانگی برای واكاوی این موضوع با «سیامك طهماسبی» روانشناس بالینی، مشاور و عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی و «سیدحسن موسوی چلك» رییس انجمن مددكاران اجتماعی و مدیركل سابق دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی سازمان بهزیستی كشور به گفت وگو پرداخته است.
طهماسبی عضو هیات علمی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی با بیان اینكه خشونت خانگی بر پایه تعریف های ارایه شده آمارهای متفاوتی دارد، گفت: خشونت خانگی از بعد روابط جنسی، فیزیكی، روانی و اقتصادی و در برخی مواقع تركیب تمامی این موارد را در بر می گیرد. برای بررسی عوامل بروز خشونت های خانگی لازم نیست از دیگر كشورها الگوبرداری شود زیرا از نظر متدولوژی، ایرادهایی بر این نوع آمارها وارد است به همین منظور می توان برپایه شاخص سازی بومی آمار واقعی را استخراج كرد و راهكارهای متناسب با نیاز داخلی ارایه داد.
نكته بعدی این است كه متاسفانه موضوع خشونت جدا از دیگر مولفه های اجتماعی مورد بررسی و واكاوی قرار می گیرد به عبارتی تصویر واقعی و چند بعدی از خشونت خانگی ارایه نمی شود و به صورت تك بعدی به آن پرداخته می شود. این نوع پرداخت در خصوص هیچ آسیبی به تصویر دقیق و پیشگیری و درمان منجر نمی شود.
این روانشناس با بیان اینكه خشونت خانگی نظام ساختاری و راهبردی خانواده را ناكارآمد می‌كند، بیان داشت: زنان و كودكان در برابر مردان به دلیل خصوصیات زیستی و روانی- اجتماعی با آسیب پذیری بیشتر در معرض خشونت خانوادگی قرار می گیرند. البته گزارش هایی نیز وجود دارد كه مردان نیز مورد خشونت قرار گرفته اند كه بیشتر جنبه روانی و مالی داشته است اما در بررسی اختلاف های خانوادگی پرونده های قضایی كه منتهی به طلاق شده است، نشانه های خشونت دیده می شود. با توجه به اینكه خشونت در پنج ردیف نخست آسیب های اجتماعی كشور قرار دارد باید برای رویارویی با افزایش آن اقدام های مناسبی صورت گیرد. یكی از راهكارهای پیشگیری بروز خشونت خانگی آموزش به اعضای خانواده و افزایش آستانه تحمل آنان در برابر بروز مشكل های مختلف اجتماعی و اقتصادی به شمار می رود.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینكه اختلالات روانی دیگر عامل بروز خشونت خانگی و زمینه ساز از هم پاشیدگی برخی خانواده ها است، اظهار كرد: هدف از پیوند زناشویی، تامین آرامش روحی و روانی محسوب می شود. افراد بایستی پیش از ازدواج مورد معاینه و ارزیابی قرار بگیرند و در صورت تشخیص وجود اختلال های روانی فرد بیمار به مشاوران و روانشناسان متخصص معرفی شود تا اقدام های مشاوره و روان درمانی به موقع آنان از بروز اتفاق های خشونت آمیز، پیشگیری شود و كانون گرم خانواده حفظ شود. متاسفانه در كشور برای پیشگیری از بروز این نوع خشونت ها مشاور و روانپزشك خانواده وجود ندارد.
وی در ادامه افزود: به دلیل آموزش های ناكافی و ناكارآمد به ویژه برای جوانان در سن ازدواج با بروز كوچكترین مشكل های اجتماعی و اقتصادی پس از ازدواج به علت ناآگاهی از چگونگی برخورد با این عوامل، خانواده های بسیاری در برابر خطر خشونت های خانگی قرار می گیرند. یكی دیگر از عوامل شكل گیری این آسیب اجتماعی، بروز مشكل های اقتصادی است. به طور معمول در جوامعی كه از بیماری اقتصادی برخوردار هستند، خشونت خانگی بیشتر مشاهده می شود.
طهماسبی با تاكید بر اینكه از ابزارهای موثر در برابر خشونت خانگی استفاده از رسانه ها است، یادآور شد: اصحاب رسانه به ویژه رسانه ملی می توانند با اطلاع رسانی و برگزاری برنامه ها و مجموعه های تلویزیونی در ایجاد الگوهای مناسب برای خانواده ها موثر واقع شوند. این نوع برنامه سازی ها می تواند آموزش های لازم را در افزایش سطح تحمل افراد در برابر ناكامی ها بدهد البته باید دانست در این مسیر پخش برخی برنامه ها و فیلم ها در مسیر عكس، استعداد پرخاشگری افراد را تشدید می كند.
این روانشناس با بیان اینكه آموزش و پرورش نیز باید در ارایه مباحث درسی با دقت و ظرافت عمل كند، گفت: استفاده از قهرمانان ملی و اسطوره متناسب با معیارهای اخلاقی و اسلامی می تواند معیار مناسبی برای اخلاق در خانواده باشد. این رویه باید در سطوح بالای آموزشی در دانشگاه ها نیز ادامه داشته باشد تا جوانان با پیروی از سوژه های مناسب اخلاقی در برخورد با مشكل ها از انتخاب روش های خشونت آمیز پرهیز كنند. مبارزه با پدیده خشونت خانگی محدود به یك نهاد و یك دستگاه اجرایی نیست بلكه تمامی نهادها، دستگاه های اجرایی و سازمان های مردم نهاد را شامل می شود تا این مجموعه به شكل واحد با برنامه ریزی و شناسایی جامعه هدف، آموزش های لازم و كارآمد متناسب با نیاز جامعه را ارایه دهند. آموزش ها كافی و متناسب با نیاز جامعه نیست و به طور تقریبی سطح آموزش های اجتماعی، حداقل پنج سال از نیاز واقعی جامعه عقب تر است.
موسوی چلك در ادامه رییس انجمن مددكاران اجتماعی در این زمینه خشونت را به فردی، خانوادگی و جامعه تقسیم كرد و بیان داشت: خشونت خانوادگی در ابعاد جسمی، جنسی، عاطفی و مسامحه و غفلت خود را نشان می دهد. خشونت جسمی جنبه فیزیكی و عوارض ظاهری دارد. همچنین خشونت جنسی به اندازه ای كه در پنهان مانده است در پرونده های قضایی نیز از آن با عنوان عدم تفاهم طرفین نام برده می شود. خشونت عاطفی سنجش سختی دارد و به طور معمول به صورت آماری قابل مشاهده نیست.
رییس انجمن مددكاران اجتماعی درباره خدمات ارایه شده از طرف اورژانس اجتماعی، اظهار كرد: اورژانس اجتماعی در قالب مركزهای ثابت مداخله در بحران، تیم های سیار، پایگاه خدمات اجتماعی و همچنین مركز تلفنی 123 اقدام به ارایه خدمات فوریت های اجتماعی می كند. پیش از 18 سال از ایجاد اورژانس اجتماعی در سازمان بهزیستی می گذرد و هدف از تشكیل آن هدایت مردم به طرف منابع اجتماعی به جای مراجع قضایی و انتظامی است.
وی در ارتباط با پدیده خشونت خانگی، یادآور شد: برخی از اعضای خانواده های خشونت دیده به دلیل امید به ادامه زندگی مشترك، نمی خواهند مشكل خود را در مسیر قوای قهریه قرار دهند. از این رو از طریق تماس تلفنی با خط 123 اورژانس اجتماعی می توانند از خدمات رایگان مانند مشاوره و روان درمانی بهره مند شوند. با توجه به سخنان حسن روحانی رییس جمهوری در ارتباط با جرم زدایی و كاهش پرونده های قضایی، مركز اورژانس اجتماعی توانست با این عملكرد از حضور افراد متهم به كلانتری ها و تشكیل بسیاری از پرونده های قضایی با منشا خشونت خانگی جلوگیری كند.
موسوی چلك در ادامه افزود: این مركز توانست با مداخله های اجتماعی و استفاده از ابزار روان درمانی و مشاوره های روانشناسی افراد خاطی را درمان و از تكرار خشونت های خانگی آنان جلوگیری كند و از این مسیر زمینه بازگشت آنان به كانون گرم خانواده های خود را مهیا سازد. البته در مواردی كه افراد غیر قابل اصلاحی تشخیص داده شوند به ناچار به مراجع قضایی معرفی می شوند.
موسس اورژانس اجتماعی در پایان گفت: هدف از راه اندازی اورژانس اجتماعی این بود كه مردم بتوانند میان مراجع قضایی و اجتماعی مركزی برای حل مشكلات خویش داشته باشند، بدون اینكه برای فرد خاطی سوء پیشینه و حكم مجرمیتی صادر شود. به عبارتی فرد متهم به خشونت در صورت مراجع با قضایی در صورت اثبات، مجرم شناخته می شوند و در نتیجه خود عاملی برای طلاق و از هم پاشیدگی خانواده خواهد شد. این درحالی است كه اورژانس اجتماعی، زمینه های احیای خانواده ها می شود.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: كامبیز رضایی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**1699**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تاریخ انتشار: ۲۲ تیر ۱۳۹۶ - ۱۰:۰۷
تهران- ایرنا- بیشتر مواقع ناكارآمدی نظام ساختاری خانواده سبب خشونت خانگی می شود و جامعه را با چالش های اساسی همراه می سازد. به همین دلیل بایستی با آموزش های كافی و لازم به افراد آنان را در برابر مشكل های گوناگون توانمند ساخت تا با مدیریت بحران بتوانند در مواقع ضروری تصمیم های درست و سازنده بگیرند.