مسئولان و رسانه ها در پرداختن به مخاطرات، در بحران هستند

اكبر نصراللهی روز شنبه در گفت و گو با خبرنگار فرهنگی ایرنا اظهار داشت: در كشوری زندگی می كنیم كه بیش از 30 بحران از 40 نوع بحران طبیعی دنیا در آن اتفاق افتاده است و تقریبا در تمام ایام سال شاهد حوادث و بحران های مختلف اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و طبیعی مثل سیل، طوفان، آتش سوزی، آلودگی هوا، كمبود آب، ریزگردها، تخریب محیط زیست، افزایش سن ازدواج، بالا رفتن میزان طلاق و كاهش آستانه تحمل مردم و مسئولان هستیم.
وی افزود: با وجود تمامی این مسائل، این سئوال مطرح است كه چرا مسئولان رسانه ها به این گونه مخاطرات و بحران ها به ویژه بحران های اجتماعی كم توجه یا بی توجه هستند؟
این استاد علوم ارتباطات تصریح كرد: توجه مسئولان و رسانه ها به بحران های مختلف از جمله بحران های اجتماعی صرفا محدود به مرحله وقوع آن و سطوح ارتباط رسانه ها با مسئولان در بحران های مختلف محدود به برخی از مسئولان و سازمان ها و نه كارشناسان و همه مسئولان است.
نصرالهی با بیان اینكه مراحل بحران را می توان به دوران قبل، زمان وقوع و بعد از بحران تقسیم كرد، اظهار داشت: مسئولان و رسانه ها به بحث مخاطرات و بحران های اجتماعی صرفا در زمان بحران توجه دارند و توجهی به مخاطرات قبل از بحران ندارند و منتظر می مانند تا اتفاقی روی دهد و در آن هنگام عملیات پرحجم رسانه ای را آغاز می كنند و به محض فروكش كردن نشانه های بحران، مساله به فراموشی سپرده می شود به عبارت دیگر رویكردشان به مخاطرات و بحران ها، سنتی و راهبردشان انفعالی و واكنشی است و بحران گریزی، غفلت، بی برنامگی و فرصت سوزی وجه غالب است.
وی ادامه داد: به عنوان مثال در حادثه پلاسكو، شبكه خبر به مدت 10 روز صحنه های آواربرداری را به طور مستقیم پخش كرد و سایر رسانه ها هم به انتشار گسترده آن پرداختند اما با پایان یافتن آواربرداری كار رسانه ها نیز به اتمام رسید در صورتی كه این ماجرا می توانست چه قبل از وقوع و چه بعد از آن مورد توجه و بهره برداری رسانه ها قرار گیرد و فرصتی برای آگاهی بخشی، آموزش، مطالبه گری و بالا بردن حساسیت مردم و مسئولان برای توجه به معضل ساختمان های فرسوده باشد.
این استاد علوم ارتباطات اظهار داشت: همچنین در بحران بارش برف در مازندران و خسارت بی سابقه به مركبات مردم در آذر 1395دقیقا همان مشكلی اتفاق افتاد كه در سال های قبل از جمله بهمن 92 روی داد و مسئولان و رسانه ها می توانستند با توجه به قابل پیس بینی بودن حوادث جوی و دادن آموزش ها و هشدارها و اقدامات لاز، جلوی این حجم خسارت را بگیرند.
نصراللهی ادامه داد: در مورد ریزگردها، بحران آب و آلودگی هوا در كلانشهرها هم غفلت، بی برنامگی و فرصت سوزی و اقدامات غیر حرفه ای و غیر مسئولانه را شاهد هستیم؛ بحران آب جدی است و جنگ آینده جنگ آب است اما رسانه ها از جمله رسانه ملی كمتر از یك درصد اخبارش را به این موضوع مهم اختصاص می دهد و مساله ریزگردها از سال 82 خودنمایی می كند اما تا سال 95 رسانه ها و مسئولان به این امر مهم تقریبا بی توجه بودند.
وی با بیان اینكه اگر رسانه ها و مسئولان به مراحل قبل و پس از بحران توجه كافی داشته باشند خسارت ها، تلفات و آسیب های روحی و روانی را در این حد و اندازه شاهد نخواهیم بود، گفت: بحران های مختلف از جمله بحران های اجتماعی امری طبیعی است اما آنچه غیر طبیعی است یك مرحله ای دانستن بحران، مسئول بودن و مسئولیت را به خوبی انجام ندادن، بهره برداری سیاسی از بحران ها، بی خیالی، غفلت، فرصت سوزی و كم توجهی و اتخاذ رویكرد واكنشی رسانه ها و مسئولان در این موضوعات است.
این استاد علوم ارتباطات تصریح كرد: رسانه ها در همه جای دنیا صرفنظر از اینكه در چه كشوری هستند در مقابل وقایع مختلف معمولا یكی از راهبردهای انكار، سكوت، كوچك نمایی، واقع نمایی و یا بزرگ نمایی را اتخاذ می كنند و در موضوعات مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی یكی از این راهبردها را در پیش می گیرند.
نصراللهی ادامه داد: اگر چه اتخاذ هر یك از راهبرهای كه گفته شد با توجه به عوامل درون و برون رسانه ای طبیعی است اما رسانه ها باید تلاش كنند تا جایی كه مقدور است راهبرد واقع نمایی را در بحران ها به ویژه بحران های انسانی و ملی در پیش بگیرند به این معنا كه همان اندازه كه یك موضوع اهمیت دارد و مردم به آگاهی نیاز دارند، پرداخته و در این میان نه بزرگ نمایی كرده و نه اینكه راهبرد انكار، سكوت و یا كوچك نمایی را برگزینند.
استاد علوم ارتباطات با اشاره به اینكه رسانه ها وابستگی ها و تعلقات مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی دارند، گفت: ممكن است رسانه ای تعلقات سیاسی و گرایش به چپ یا راست یا منافع اقتصادی، اجتماعی و یا تعلقات مذهبی داشته باشد كه به طور قطع این تعلقات بر فعالیت آن رسانه اثر گذار خواهد بود.
به گفته نصراللهی در این شرایط ، رسانه ممكن است یك ماجرا یا بحران اجتماعی را بزرگ نمایی كند به عنوان مثال اگر دولت مستقر گرایش چپ داشته باشد بدیهی است كه رقیب سیاسی دولت مستقر، این انگیزه را دارد كه به نوعی با بزرگ كردن ضعف ها و مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی، غیر مستقیم و مستقیم القا كند كه این دولت توانایی اداره بهتر آن كشور را ندارد.
وی ادامه داد: در حالت دیگر اگر گرایش راست در راس دولت قرار گیرد در آن هنگام رسانه هایی كه چپ هستند این انگیزه را دارند كه ضعف های طرف مقابل در اداره كشور را بزرگ نمایی كنند.
این استاد علوم ارتباطات خاطرنشان كرد: این مساله در مسائل اقتصادی نیز زمینه بروز دارد به این نحو كه یك كالای تولید شده اگر اشكالاتی داشته باشد رقیب اقتصادی برای كساد كردن بازار طرف مقابل، ضعف آن كالا را برجسته می كند.
نصراللهی اضافه كرد: بنابراین اگر یك ماجرا و بحران اجتماعی و سیاسی توسط رسانه ای بزرگ نمایی، كوچك نمایی و یا انكار شده و یا در برابر آن سكوت می كند كاملا طبیعی و قابل درك است اما آنچه قابل درك و توجیه نیست اینكه برخی وقایع مثل ماجرای آتنا به قدری به لحاظ روحی، احساسی، انسانی و عاطفی مهم و بزرگ است و برای مردم جذابیت دارد كه اگر رسانه ای آن را مطرح نكند یا كمتر به آن بپردازد باعث می شود آن رسانه زیر سوال برود.
وی بیان داشت: مردم در این شرایط با استفاده از ارتباطات میان فردی و اپلیكیشن های تلفن همراه و مراجعه به رسانه ها از اخبار و اطلاعات مطلع می شوند اما در این میان رسانه ها و سایر كنشگران سیاسی، اجتماعی و اقتصادی كه به وظایف شان در اطلاع رسانی و آگاهی بخش عمل نكردند با دیر اقدام كردند، متضرر خواهند شد.
این استاد علوم ارتباطات ادامه داد: در بحران ها چسبندگی و مراجعه مردم به رسانه ها به اوج می رسد چون در مقابل آن بحران منافع، علاقه و تعلقاتی دارند كه ممكن است این تعلقات سیاسی، اقتصادی یا امنیتی باشد.
نصرالهی یادآور شد: به عنوان مثال مردم در مواجهه با بحران هایی چون زلزله و دیگر موارد از آنجا كه مساله امنیت مورد توجه است، به سمت رسانه ها روی می آورند و اگر در چنین شرایط بحرانی كه گرایش مردم به رسانه ها زیاد می شود، رسانه ها نیاز آنها را تامین نكنند بدیهی است كه مردم از مجاری دیگر اخبار خود را پیگیری خواهند كرد.
وی با بیان اینكه در این صورت شاید مردم به سمت مجاری خبر رسان كه منافع ملی، امنیت روحی و روانی مردم را در نظر نمی گیرند، گرایش پیدا كنند، تصریح كرد: رسانه ها به هنگام مواجهه با بحران های مختلف باید آگاهی های لازم را در اختیار مردم قرار داده و از بزرگ نمایی، كوچك نمایی و یا سكوت بپرهیزند.
این استاد علوم ارتباطات با بیان اینكه در رابطه با ماجرای آتنا به گونه ای رسانه ها به آن پرداختند كه گویی چنین موضوعی در دنیا هرگز اتفاق نیافتاده است، گفت: خروجی و عملكرد رسانه ها این بود كه مردم احساس كنند فقط در ایران چنین اتفاقی افتاده در صورتی كه انسان های نابهنجار در همه جای دنیا وجود دارند و شبیه این حادثه در نقاط مختلف به وقوع پیوسته است حال آنكه اطلاع رسانی به مردم از سوی رسانه ها باید به گونه ای انجام می شد كه آگاهی خانواده در مواجهه با چنین وقایعی افزایش یابد.
نصراللهی با برشمردن اشكالات رسانه ها در بحران ها اظهارداشت: رسانه ها باید در موضوعات راهبردی از جمله بحران های اجتماعی پرداخت فرایندی، تحلیلی و آگاهی بخشی داشته باشند این در حالی است كه رسانه ها تحلیل محور نیستند و رویكرد برشی، عرضی و صرفا خبری به این موضوعات دارند.
به گفته نویسنده كتاب «مدیریت پوشش اخبار بحران در رسانه ای حرفه ای»، رسانه ها در ماجرای آتنا، تحلیل محور نبوده و ابعاد مختلف این موضوع را از منظر روانشناسی و جامعه شناسی بررسی نكرده و نتوانسته اند از این ماجرای تلخ و فراموش ناشدنی، استفاده لازم را در جهت آموزش و آگاهی بخشی، پیشگیری و مهارت افزایی داشته باشند.
به گزارش ایرنا، آتنا اصلانی دختر هفت ساله پارس آبادی از 29 خرداد ماه امسال مفقود و پیكر بی‌جانش در 19 تیر در پاركینگ قاتل پیدا شد.
قاتل كه پنج روز پس از ناپدید شدن آتنا مورد ظن ماموران قرار گرفته و دستگیر شده بود در این مدت از اعتراف به قتل آتنا خوداری می كرد و نهایتا به جرم خود اقرار كرد.
قاتل 42 ساله، دارای زن و 2 فرزند بوده و در محله ای كه خانواده آتنا زندگی می كردند دارای مغازه رنگرزی بوده است.
قاتل سابقه كیفری داشته و بر اساس برخی اظهارات احتمال انجام قتل یا جرائم دیگر در سال های گذشته توسط وی گمانه زنی می شود.
معاون اول رئیس جمهوری در پیامی ضمن تسلیت حادثه قتل دردناك و غم انگیز آتنا اصلانی، خواستار رسیدگی فوری قوه قضاییه به این جنایت شد.
رئیس مجلس شورای اسلامی، برخی وزیران، ائمه جمعه و مسئولان كشور نیز ضمن تسلیت و ابراز همدردی با خانواده این كودك هفت ساله، بر لزوم پیگیری جدی پرونده قضایی وی تاكید كردند.
فراهنگ**1883**1055
خبرنگار: مریم جلوداران**انتشار: زینب كارگر