كشت دوباره برنج در مازندران در معرض خطر؛ آبی پشت سدها نیست

به گزارش ایرنا، نه تنها بارانی برای استفاده بهنگام جهت كشت مجدد نباریده، بلكه سطح آب های زیرزمینی هم پایین آمده و اكنون كشاورزانی كه اقدام به كشت دوم یا پرورش ساقه شالی (رتون) كرده اند با مشكل جدی كمبود آب مواجه شده اند.
بر اساس آمار سازمان جهاد كشاورزی مازندران هم اكنون برداشت حدود یك سوم از 213هزار هكتار از زمین های شالیزاری كه امسال زیركشت اول رفته ،انجام شده و بیشتر این كشاورزان مشغول آماده سازی زمین و یا نشا مجدد هستند.
كشت دوباره برنج به 2 صورت' نشای مجدد'ˈ و ' رتون یا به اصطلاح محلی دونوج ' ( پرورش ساقه شالی) انجام می شود ،در روش اول كشاورزان اقدام به آماده سازی دوباره شالیزار كرده كه نیاز آبی آن همانند كشت اول بالا است و در روش دوم ساقه های باقی مانده از كشت نخست دوباره جوانه زده و پرورش داده می شود كه نیاز به اب ان كمتر است.
در هر صورت مهم ترین چالش كنونی برای انجام هر یك از 2 روش ، تامین آب مورد نیاز است كه به خاطر تشدید خشكسالی از یك سو و گسترش سطح زیر كشت مجدد ، خطر پذیری برنجكاری را دوچندان كرده است .
هر چند نشای مجدد از سیاست ها و رویكردهای جدید و جدی سازمان جهاد كشاورزی مازندران است اما به نظر می رسد در این سیاستگذاری و اعمال آن به مقوله تامین آب كه باید در گرم ترین ماه سال یعنی مرداد دستكم به مدت یك ماه صورت گیرد ، توجه نشده است.
بر اساس پیش بینی سازمان جهاد كشاورزی مازندران ، امسال حدود 40 هزار هكتار از زمین های شالیزاری استان زیر كشت نشای مجدد قرار می گیرد و در سطحی حدود 60 هزار هكتار نیز پرورش ساقه انجام خواهد شد.
بر اساس آمارهای آب منطقه ای نیز ذخیره آب پشت سدها و آببندان های استان برای تامین آب كشت اول برنج مصرف شده و با توجه به بالا رفتن دمای هوا و نباریدن باران ،سطح آب سفره های زیر زمینی نیز پایین رفته است.
مازندران با تولید بیش از 950 هزار تن برنج سفید ،42درصد برنج مورد نیاز كشور را تامین می كند.
**تعهدی برای تامین آب كشت دوباره برنج نداریم
ابراهیم یخكشی مدیر عامل شركت آب منطقه ای مازندران در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با تاكید بر اینكه این شركت تعهدی برای تامین آب كشت دوم ندارد ،گفت: اكنون آب سدهای مازندران به اتمام رسیده و آبی برای رها كردن برای آبیاری زمین های پائین دست باقی نمانده است.
وی با بیان اینكه امسال باقیمانده آب پشت سدها به صفر رسیده است، اظهار داشت: سال قبل پس از پایان كشت اول حدود 70میلیون متر مكعب آب پشت سد شهید رجایی ساری وجود داشت اما امسال به 20 میلیون متر مكعب رسید كه دیگر قابل رها كردن نیست.
وی با بیان اینكه اب آببندان های مازندران برای آبیاری زمین های كشاورزی به پایان رسیده است، ادامه داد: آببندان های استان 20 درصد آب در اختیار دارند كه بر اساس مقررات برای ادامه پرورش ماهی است.
یخكشی خاطر نشان كرد: امسال نیز قبل از شروع نشا مجدد ، ارزیابی مقدار ذخیره آب پشت سد ها و آببندان ، وضعیت سفره های زیر زمینی و اینكه در چه مناطقی می توان آب مورد نیاز برنجكاری را مدیریت كرد ،انجام شده است.
وی با بیان اینكه مدیریت های جهاد كشاورزی شهرستان های مازندران باید قبل از ترویج نشا مجدد شالی برنج بین كشاورزان از آب منطقه ای استعلام و نظر خواهی می كردند ، افزود : نشای مجدد به آب زیادی نیاز دارد و تامین آب برای كشت دوم سخت ، دشوار و برای برخی از مناطق غیر ممكن است.
وی با تاكید بر این كه استفاده از آب چاه نیز فقط برای انجام یك بار كشت محصولات كشاورزی است، بیان داشت: بررسی ها نشان می دهد كه آب های زیر زمینی نیز وضعیت مطلوبی ندارند.
مدیر عامل آب منطقه ای مازندران بیان داشت : در حال حاضر حدود 85 هزار چاه مجاز در استان فعال و تعداد چاه های غیر مجاز نیز در استان بسیاز زیاد است.
استان مازندران با داشتن هشت سد بزرگ و كوچك و بیش از 750قطعه آببندان ظرفیت ذخیره آب 325 میلیون مترمكعب آب پشت سدها و 350 میلیون مترمكعب آب در آب بندان ها را دارد.
بر اساس آمارهای رسمی، توان بالقوه آب مازندران در حد 6میلیارد و ‎ 600میلیون مترمكعب است كه از این مقدار چهار میلیارد و ‎ 900میلیون مترمكعب آب های سطحی و بقیه آب های زیرزمینی است.
**كاهش محسوس روان آب رودخانه هراز
روح الله كاشی زاده مدیر بهره برداری و امور توزیع آب شهرستان های بابل، بابلسر و فریدونكنار با اشاره به كاهش محسوس دبی روان آب رودخانه هراز كه تامین كننده آب 110هزار هكتار از زمین های شالیزاری حوزه آبریز هراز است، گفت: اكنون روان آب 40 تا 45متر مكعب در ثاینه آب رودخانه هراز به كمتر از 10 متر مكعب در ثانیه كاهش یافته است.
وی با بیان اینكه جریان آب در شاخه های رودخانه ای حوزه آبریز هراز جوابگوی كشت دوباره برنج در بسیاری از زمین های پایین دست این حوزه آبریز نیست، تصریح كرد: هر چند نوبت بندی آب همچنان در حال انجام است، اما كشت دوباره همانند كشت اول نیاز به آب دارد.
وی گفت: هر چند كشت مجدد برنج برنامه ای است كه شالیكاران مازندران در سال های اخیر در دستور كار قرار دادند تا ضمن جبران كسری درآمد ، بهره وری از زمین های شالیزاری را افزایش دهند ولی این برنامه گسترش سطح كشت مغایر با وضعیت تامین آب به عنوان مهمترین نیاز برنجكاری است.
كاشی زاده به اهمیت ساخت سد هراز اشاره كرد و گفت: با تخصیص اعتبار مورد نیاز و با بهره برداری از سد هراز ،مشكل تامین آب زمین های كشاورزی این حوزه و حتی آب شهرهای گروه الف استان مازندران بر طرف می شود.
لازم به یاداوری است كه بخش عمده كشت دوم برنج در استان مازندران در محدوده حوزه ابریز هراز انجام می گیرد.
**اشتغال و تولید با توسعه پایدار كشاورزی در مازندران
رئیس سازمان جهاد كشاورزی مازندران با بیان اینكه نیمی از زمین های شالیزاری استان در حوزه آبریز هراز قرار دارد، گفت: ساخت سد هراز باید اولویت اول طرح های زیر ساختی استان باشد كه خوشبختانه در سه سال اخیر توجه ویژه ای به آن شده است.
دلاور حیدر پور با بیان اینكه كشت دوم برنج در 2 استان مازندران و گیلان با هدف بهره برداری بهینه از زمین و آب ناشی از بارندگی های قابل توجه سالانه ، از رویكردهای جدی وزارت جهاد كشاورزی است، گفت: به همین دلیل دولت تدبیر و امید اجرای طرح تسطیح و یكپارچه سازی ، توسعه مكانیزاسیون و سد سازی را همزمان مورد توجه قرار داده است.
**مهار 25 درصد آب های سطحی مازندران با تكمیل ساخت سدهراز
وی با بیان اینكه اكنون كمتر از 10 درصد از آب های سطحی مازندران مهار می شود، گفت : سد هراز به تنهایی بیش از 14 درصد آب های سطحی مازندران را مهار خواهد كرد.
سد مخزنی هرازآمل با پیشرفت فیزیكی 30 درصد به ظرفیت 230 میلیون متر مكعب بر روی رودخانه هراز درحال ساخت است.
تولید 2 واحد نیروگاهی به ظرفیت 25 مگاوات برق و تامین آب مورد نیاز بیش از 100هزار هكتار زمین های كشاورزی و تامین آب شرب مورد نیاز یك میلیون و 200 هزار نفر از جمعیت پنج شهرستان مركزی مازندران با بهره برداری از سد هراز امكان پذیر خواهد شد.
حیدر پور با اشاره به اینكه هنوز كشاورزی در استان مازندران پر هزینه و از آنجاییكه سرانه زمین در استان كم و درآمد شالیكاران اندك است ،گفت: به هر حال كشاورزان نیاز به درآمد بیشتر دارند و كشت دوم برنج فرصت خوبی برای افزایش تولید این محصول استراتژیك و افزایش درآمد آنان است.
** روند رو به رشد تبخیر آب در مازندران
كارشناس ارشد مطالعات اقلیمی و اقلیم دریا و ساحل اداره كل هواشناسی مازندران درباره وضعیت بارندگی بهاری امسال مازندران و افزایش میزان تبخیر به خبرنگار ایرنا گفت :روند رو به رشد تبخیر آب بهار امسال در این استان چهار برابر بیشتر از میزان بارندگی بوده است.
دكتر رحیم یوسفی زاده افزود: در حالی كه میانگین بارش استان در بهار امسال 92.7 میلی متر بود ، تبخیر آب بیشتر از چهار برابر آن یعنی 369.5 میلی متر ثبت شده است .
وی اضافه كرد: همچنین اختلاف بارش بهار سال جاری نسبت به بهار سال گذشته نشان از 42.7 درصد كاهش است و برای دوره آماری بلند مدت هم كاهش 16.6 درصدی نشان می دهد.
كارشناس ارشد مطالعات اقلیمی و اقلیم دریا و ساحل اداره كل هواشناسی مازندران گفت: میزان تبخیر آب در بهار سال جاری نسبت به بهار پارسال 8.9 درصد و نسبت به دوره آماری بلند مدت 9.6 درصد افزایش داشته است كه نشان از خشكی فصل بهار در این استان است .
وی ادامه داد: میانگین دمای هوای استان هم در فصل بهار امسال 17.4 درجه سانتی گراد بود كه اگر چه نسبت به پارسال یك دهم درجه سانتی گراد كاهش دارد ولی نسبت به دوره آماری هفت دهم درجه سانتی گراد افزایش داشته است.
دكتر رحیم یوسفی زاده با بیان اینكه بیشترین كاهش بارش استان در فصل بهار در نواحی شرقی استان رخ داده است ، بیان داشت: شرایط خشكسالی در فصل بهار مازندران بین نرمال تا خشكسالی متوسط است.
وی افزود : تحلیل آمارهای 6 ماهه استان حكایت از شرایط میان ترسالی ضعیف تا خشكسالی شدید دارد و آمارهای 12 ماهه ترسالی شدید تا خشكسالی شدید را نشان می دهد در حالی كه آمارهای 36 ماهه نشانگر شرایط بین ترسالی متوسط تا خشكسالی شدید است.
استان مازندران بنابر امارها حدود 460 هزار هكتار اراضی كشاورزی و باغی دارد كه كمتر از نصف ان به برنجكاری اختصاص دارد كه معمولا برای كشت ان به اب زیاد نیاز است.
خبرنگار: سید رضا هاشمی كروئی ** انتشار دهنده: سید محسن حسن نیا
6990/1899