تو را ز كنگره عرش می زنند نفیر - نیكنام خشنودی**

پوشش اخبار وابسته به حضور خبرنگار در مراسم است، یك خبر پوششی معمولی حاوی یك سری سخنرانی ها یا رویدادهایی است كه بیشتر بر اساس ارزش شهرت استوار است، هنوز رویكردهای توسعه یافته در بینش بسیاری از مدیران روابط عمومی ها و مدیران ادارات و برگزار كنندگان مراسم جایگاه خود را نیافته است و همه به دنبال خوب برگزار شدن مراسم و پوشش اخبار مراسم هستند اما یك خبرنگار با ایده خلاقانه باید از یك مراسم پوششی اخبار و گزارش های تحلیلی و تولیدی بیرون بیاورد.
كار پوششی معمولی همین است كه خبرنگاران در مراسم حضور می یابند و ساعت ها پای سخن سخنرانان می نشینند تا از میان صدها و هزاران عبارتی كه سخنران در سخنرانی بیان می كند بتوانند خبری بیرون بیاورند، ماحصل این وقت و انرژی گذاشتن می شود یكی دو خبر نه چندان مهم، یكی دو خبر كه بیشتر اوقات فقط ارزش شهرت در آن برجسته است ، یكی دو خبر كه یا قبلا در جاهای دیگر بیان شده یا روابط عمومی سازمان هم می توانست همین عبارت ها را در قالب خبر به رسانه ها ارسال كند ، اینطور اطلاع رسانی ردی از تحلیل محتوی ندارد، وقت گذاشتن روی اخبار پوششی بیشتر یك كار فرمایشی و اقدامی برای پر كردن تحریریه و پر كردن صفحات روزنامه ها و به دل روابط عمومی ها كار كردن است .
البته این حرفها به منزله آن نیست كه نباید اخبار پوششی را پوشش داد و به معنی آن نیست كه هیچ خبر پوششی به درد نمی خورد، این حرفها برای آن است كه ما بكوشیم پوسته پوششی را بشكنیم و در كنار كار پوششی به تولید هم بیاندیشیم، تولید خبر و پرداختن به تحلیل، روی آوردن به خبر تاثیر گذار در كنار پوشش اخبار اقدامی شایسته و در خور تحسین است.
تولید خبر پوششی دارای محدودیت هایی است، مثل محدودیت زمان، معمولا خبر پوششی در ساعت های اول روز به دست نمی آید مثلا ساعت شش صبح یا هفت صبح ما نباید انتظار تولید یك خبر پوششی داشته باشیم، مدیریت زمان در خبر پوششی به دست برگزار كنندگان مراسم است ، معمولا باید میهمانان مراسم یكی یكی از راه برسند ، سالن ها یا محل برگزاری مراسم از جمعیت میهمان پر شود ، مجری در جایگاهش قرار گیرد ، سرود و قرآن پخش شود، مجری خیر مقدم بگوید و سخنرانان را به جایگاه دعوت كند ، سخنران اول و دوم و سوم بیایند و صحبت كنند، در لابلای صبحت ها كلیپ های متنوع پخش شود یا برنامه های سرگرم كننده اجرا گردد ، آن وقت خبرنگار بعد از یكی دو ساعت مجددا به مرور همه این مطالب بنشیند و خبرش را تنظیم و ارسال كند ، بنا بر این یك نیمروز وقت لازم است تا از یك مراسم و برنامه پوششی یكی دو خبر بیرون بیاید .
تولید خبر از برنامه های پوششی گاه ممكن است مغایر با خط و مشی یك رسانه باشد و اهدافی كه یك رسانه در اطلاع رسانی به دنبال آن است با خبر پوششی به دست نیاید بخصوص اگر رسانه فاقد تحلیل باشد و صرفا خبر خام را منتشر سازد به سمتی گرایش پیدا می كند كه دیگر دستگاهها می خواهند و یك رسانه دراین جایگاه بلند گوی مفت و مجانی دیگر دستگاهها می شود ، صرف توجه به اخبار پوششی بدون ارائه تحلیل و بدون ایجاد محتوی و بدون پرداختن به تولید و گزارش و ایجاد خلاقیت درست مانند این است كه رسانه خدماتی رایگان و بدون هزینه را در اختیار سایر دستگاه ها می گذارد و اهداف سایر دستگاه ها را محقق می سازد .
تداوم پوشش اخبار و تبدیل شدن آن به یك وظیفه از سوی خبرنگاران و فشار بیش از حد مدیران رسانه ها برا ی حضور خبرنگاران در مراسم پوششی در بلند مدت از خبرنگاران افرادی بی انگیزه ، مسئولیت گریز ، فرسوده و مستهلك می سازد ، افرادی كه به كارمندان سایر ادارات تبدیل می شوند ، افرادی كه عادت می كنند در ساعت خاصی به فعالیت خبری بپردازند ، به این نوع خبرنگاران اگر یكی دو برنامه خبری خارج از ساعت اداری پیشنهاد شود به سختی از عهده آن بر می آیند چون این افراد عادت كرده اند در ساعت خاصی كار كنند ، خبرنگاری زمان و مكان و ساعت نمی شناسد و چه بسا هر لحظه و در هر جایی رویدادی خبری كلید بخورد و نیاز به تولید محتوی و خبر داشته باشد ، تداوم كار پوششی در سمینارها و مراسم و گردهمایی ها و وقت گذاشتن بی حد و حصر خبرنگاران روی این مراسم از آنها افرادی می سازد كه به روزمرگی افتاده اند ، این نوع خبرنگاران اگر یكی دو روز مراسمی برگزار نشود و خبر پوششی وجود نداشته باشد خود را بیكار می یابند و نمی توانند خلاقیتی در تولید اخبار داشته باشند.
شاید این سووال فرا روی شما باشد كه بالاخره با خبر پوششی چه برخوردی داشته باشیم و دراین میان تكلیف رسانه و تكلیف خبرنگار چیست ؟ باید بین تبلیغ و تكلیف و ماموریت تفاوت و تمایز قایل شد ، باید رسانه و خبرنگار از خود بپرسد من و رسانه من در مقابل این كنگره میلیاردی چقدر وظیفه داریم كه به رایگان و با صرف وقت و انرژی اخبار آن را پوشش دهیم ؟ باید از خود سووال كرد وقتی یك كنگره بین المللی و میلیاردی در یك هتل مجلل برگزار می شود و همه چیز از نوع نوشیدنی میهمانان تا بلیط و پرواز رفت و برگشت و هزینه اقامت و هدایا و سوغاتی بعد از كنگره و هزینه ارائه مقالات و دعوت از سخنرانان و پول صبحانه و ناهار و شام و تداركات دیگر برای آن دیده شده است و به رغم آنكه بر صرفه جویی و كاهش ریخت و پاش ها تاكید می شود اما باز هم رقم های درشت بعد از هر كنگره و سمینار و گردهمایی هزینه می گردد ، جایگاه خبر و اطلاع رسانی و تبلیغات دراین گردهمایی كجاست ؟
باید از خود سووال كرد چرا مسئولان این همایش ها باید فكر كنند خبرنگاران نیروهای دم دست آنها هستند كه بدون هیچ هزینه ای هر وقت بخواهند برای آنها می آیند و كار می كنند و خبر را پوشش می دهند .
روی وحشتناك قصه آنجاست كه خبرنگاران گاه مجبور می شوند خود را به این گردهمایی ها تحمیل كنند ، برای به دست آوردن یك خبر پوششی گاه آنها را از در می رانند و آنها مجبورند از پنجره خود را به درون یك گردهمایی بكشانند ، این اوج تحقیر یك خبرنگار است كه قرار بود سمبل و نماد اندیشه و فكر در جامعه ما باشد.
از جمله چالش های مهم در خبرهای پوششی و سمینارها و كنگره ها دسترسی خبرنگاران به منابع و گاه ورود خبرنگاران به این مراسم است ، وقتی فشار مدیران خبرگزاریها رسانه ها برای پوشش خبری یك سمینار و گردهمایی شدت می یابد خبرنگاران می بایست هر طور شده خود را به آن گردهمایی تحمیل كنند ولو اینكه دعوت نامه ای برای آنها ارسال نشده باشد ،بسیار بوده اند مسئولان خبرگزاری ها و رسانه ها كه برای خوشامد سایر مدیران ادارات و دستگاهها و برگزار كنندگان همایش ها و سمینارها صرفا با دیدن یك پلاكارد خوشامدگویی كه بر سر در یك اداره دیده اند یا در ورودی یك هتل با دیدن اتوبوسی از میهمانان یك همایش ، خبرنگار خود را به محل برگزاری همایش اعزام كرده اند ، یا خبرنگار خود را به میتینگ سیاسی فرستاده اند بدون اینكه مسئولیت برخوردهای نامتعارف با خبرنگار را بپذیرند بدون آنكه بپذیرند كه ممكن است این خبرنگار را به مراسم راه ندهند و برخوردهای حفاظتی و حراستی با او انجام شود ، این مدیران صرفا با وقوع چنین وقایعی لطف كرده اند و از خواسته خود قدری كوتاه آمده اند و موضوع را به پای بی عرضگی خبرنگار گذاشته اند و از خیر پوشش اخبار آن مراسم گذشته اند .
اما در اغلب اوقات معمولا خبرنگاران به محل برگزاری همایشها می روند و با مقوله ای به نام پذیرش مواجه می شوند ، كسانی كه در پذیرش ها فعالیت می كنند معمولا دانشجویان یا افرادی هستند كه هیچ مسئولیتی در رابطه با رسانه ای شدن یا رسانه ای نشدن مراسم و گردهمایی ندارند ، كار آنها این است كه بر اساس اسامی كه در اختیار دارند كارتهای از قبل صادر شده برا ی مدعوین را به آنها بدهند ، اولین مانع بر سر راه یك خبرنگار در این مراسم همین است كه نام آنها در هیچ لیستی نیست ، این موضوع از آنجا نشات می گیرد كه اصولا پوشش خبری برنامه های همایش برای برگزار كنندگان آن شاید اهمیتی نداشته است یا شاید آنها فكر می كنند كه خبرنگاران بالاخره هر طور شده می آیند و كارشان را انجام می دهند ، معمولا هم همینطور است ، خبرنگاران و عكاسان می آیند و كارشان را به صورت خودكار و اتوماتیك انجام می دهند .
مسئولانِ پذیرش، خبرنگاران را به مستولانِ اجرایی حواله می دهند ، معمولا همایش ها و كنگره های علمی دبیران اجرایی و علمی دارند ، یكی از كارهای دبیران علمی همین است كه كار تداركات و رتق و فتق امور را انجام دهند ؛ زمانی كه خبرنگاران به دبیران اجرایی مراجعه می كنند و مطالبه كارت یا خلاصه مقالات یا اطلاعات همایش و كنگره را می نمایند آنها هاج و واج خبرنگاران را نگاه می كنند و اولین چیزی كه در ذهن آنها می آید این است كه مگر باید خبرنگار هم دعوت می كردیم! یا اینكه كسی اسمی از خبرنگاران به ما نداده است، امان از روزی كه به همراه اطلاعات همایش كیفی، سبدی ، زنبیلی ، بسته ای چیزی نیز درمیان باشد، همه مسئولان همایش بسیج می شوند كه مبادا در این میان خبرنگاری چیزی دریافت كند، مبادا یك ژتون غذا به خبرنگاران برسد ، من خودم شخصا بارها و بارها با این موضوع برخورد كرده ام كه در مقابل تقاضای دریافت اطلاعات یك همایش از مسئولان اجرایی و مسئولان پذیرش یك كنگره آنها در كیف و بسته های موجود دست كرده اند و یك برگ آ چهار از اطلاعات همایش در آورده اند و به من داده اند ، اما در مقابل سایر مدعوین بارها خم و راست شده اند و دو دستی اطلاعات و بسته های همایش را تقدیم كرده اند ، واقعا جایگاه خبرنگار در یك برنامه پوششی باید چقدر تنزل یابد ؟
هیچكدام از مسئولان این همایش ها از خود سووال نكرده اند كه این خبرنگاری كه ساعت هفت صبح یا زودتر یا دیرتر خود را به همایش رسانده است چطور تا اینجا آمد ؟ هزینه رفت و آمد او چگونه تامین شد ؟ قطعا او از جیبش همه این هزینه ها را می پردازد ، او چگونه اخبارش را ارسال خواهد كرد ، مسئولیت تامین ابزار ارتباطی و مسئولیت تامین اینترنت و مسئولیت پشتیبانی از این خبرنگار با چه كسی است ، خبرنگاران خودشان و فقط خودشان دراین گونه همایش ها همه این مسایل را حل میكنند و با ابتكار خودشان و اغلب اوقات صرفا برای اینكه خبری داده باشند و دست خالی به تحریریه بازنگردند یكی دو مطلب سرخورده و خسته و درمانده می نویسند و با اوقاتی تلخ و با روزی سرد و خسته كننده به تحریریه باز می گردند ، باز می گردند و البته تازه اول كارشان است و باید بنشینند و هر چند ساعت كه در همایش وقت تلف كرده اند را دوباره مرور كنند تا بتوانند از میان انبوه سخنرانی ها یكی دو خبر بیرون بیاورند.
فاجعه آمیز تر از عبور از سد پذیرش ها ، وقتی است كه خبرنگاران به درون همایشها راه یافتند با سخنرانانی مواجه می شوند كه به زبان های غیر فارسی سخنرانی می كنند ، همه همایش ها ترجمه همزمان ندارد ، برخی اوقات برگزار كنندگان همایشها هیچ امكاناتی برای ترجمه سخنرانی ها درنظر نگرفته اند و خبرنگاران هاج و واج در میان كسانی كه نشسته اند و به سخنرانی ها گوش میدهند یا سرگرم حرف زدن با خودشان هستند یا به این سو و آن سو می نگرند و می گردند و گیج می زنند .
معمولا صدا و سیما در این موارد پیش دستی میكند و دبیران اجرایی و علمی را به كناری می كشد و آنها هم با ارائه چند آمار از تعداد مقالات برگزیده و تعداد پوسترها و تعداد مدعویین خبرنگاران را قانع می كنند ، اما آیا به راستی انتشار تعداد مقالات و تعداد مدعویین برای تولید یك خبر كافی است ؟ آیا اكتفا كردن به همین اندك كافی است ، آیا این همه رنج و مرارت و عبور از مشكلات برای همین است كه ما بگوییم فلان همایش گشایش یافت یا برگزار شد و با چند وی گفت وی افزود وی اظهار داشت خبری بیاوریم ؟ به نظرم این نهایت عمر تلف كردن است .
معمولا خبرنگاران در افتتاحیه یا دراختتامیه همایشها و كنگره ها حضور دارند ، به ندرت كسی در روزهای دوم و سوم و در نشست های تخصصی همایش ها حضور می یابد اما خبرنگارانی هم می شناسم كه حتی روزهای دوم و سوم هم در همایش ها می نشینند و فقط می نشیند كه نشسته باشند! با كمی ایجاد تغییر در رویه معمول پوشش اخبار می توان از دل همین خبرهای پوششی اخبار ناب تولیدی به دست آورد ، خرج كردن كمی نوآوری و ابتكار و ایجاد خلاقیت با طرح پرسشهایی در قالب های مختلف و با برجسته سازی عناصر چرا و چگونه و چطور در اخبار می توان این پرسش ها را مطرح كرد و در حاشیه پوشش اخبار از فرصت دسترسی به منابع خبری بهره جست و به تولید اخبار روی آورد .

** خبرنگار ایرنا در استان فارس

6113 / 2027