خبرنگاران و چالشی به نام هدیه خبرنگاری

گاهی هدایای خبرنگاران در حد محصولات فرهنگی مانند كتاب، بن كتاب، تابلوهای هنری و وسایلی مانند فلش و منبع تغذیه گوشی همراه است كه وسیله خبرنگاران محسوب می شود ولی در سال های اخیر متاسفانه نگاه اقتصادی به هدیه خبرنگاری افزایش یافته و هر زمانی كه سخن از هدیه خبرنگار می شود فقط به یاد كارت هدیه می افتند و به همین دلیل فرهنگ توزیع كارت هدیه به خبرنگاران به مرحله ای رسیده كه گاهی آنان چهره خوشی به هدایای فرهنگی مانند كتاب و نمادهای فرهنگی و هنری نشان نمی دهند.
توزیع هدیه خبرنگاری در نشست های خبری یكی از معضلاتی است كه گاهی باعث آبروریزی برای برگزاركنندگان و حتی برای خبرنگاران می شود. به عنوان نمونه چند سال پیش یكی از خبرنگاران كه در نشست خبری حاضر نشده بود، با ستاد خبری همان نشست تماس گرفت و خواستار ارسال هدیه برای خود و دو تن از همكارانش شد.
روش برخی نهادها و سازمان ها در سال های اخیر برای موفقیت در پوشش خبری برنامه های خود اینگونه است كه در دعوتنامه خبری به صراحت اعلام می كنند كه هدیه خبرنگاری به كسانی داده می شود كه در نشست حضور داشته باشند.
صف كشیدن خبرنگاران بعد از نشست خبری برای امضا كردن برگه ای مبنی بر تحویل هدیه، راهنمایی شدن به سوی اتاقی كه هدیه خبرنگاران داده می شود و حتی انگشت نما شدن خبرنگاران برای دریافت هدیه از وقایع تلخی است كه یادآوری آن نیز ناگوار است.
نوع برخورد خبرنگاران با مساله هدیه خبری جالب است. برخی آن را حق خود می دانند و معتقدند این هدیه هزینه ای است كه از بودجه فلان سازمان تامین شده و اگر دریافت نكنیم، هزینه آن به سازمان موردنظر برگردانده می شود و یا آن را به دیگران می دهند.
برخی دیگر از خبرنگاران دریافت هدیه خبرنگاری كه معمولا كارت هدیه است را حق خود می دانند و بعضی نیز آن را جزو هزینه های رفت و آمد خود حساب می كنند.
اگرچه برخی مراجع تقلید گرفتن هدیه از سوی خبرنگاران را بدون اشكال می دانند ولی بعضی از خبرنگاران معتقدند دادن یا ندادن هدیه تاثیری در نحوه پوشش برنامه های خبری ندارد و آنان به وظیفه خود عمل می كنند و لذا گرفتن هدیه اشكالی ندارد. برخی نیز می گویند هدایای خود را به نیازمندان می دهند. با این حال برخی دیگر این هدایا را باعث نمك گیر كردن خبرنگاران می دانند و دهان آنان را هنگام انتقاد از مسئولان می بندد.
برگزاركنندگان نشست های خبری نیز هنگام تحویل دادن هدیه، آن را هزینه ایاب و ذهاب یا تحفه ای ناچیز از سوی مسئولان مربوطه می دانند و گاهی نیز مسئولان دولتی درباره جایز بودن هدیه خبرنگاری از ردیف بودجه و هزینه های روابط عمومی برای تهیه هدیه خبرنگاری سخن می گویند.
چند سال پیش خبر توزیع كارت های 200 هزار تومانی به برخی خبرنگاران حوزه اقتصادی در تلویزیون خبرساز یا بهتر بگوییم دردسرساز شد و باعث آبروریزی در این زمینه شد ولی می توان گفت مشكل هدیه خبرنگاران یك مشكل دوطرفه است. یعنی از یك طرف سازمان ها و نهادها به ویژه سازمان های دولتی به راحتی از كیسه بیت المال خرج می كنند و حتی به نتایج آن توجهی ندارند و پس از پرداخت هدیه به نحوه پوشش اخبار موردنظر توجهی ندارند و لذا ممكن است این مشكل در یك سازمان بارها و بارها تكرار شود.
بارها شاهد توزیع كارت ها هدیه بدون نظارت و توجه مسئولان بوده ام و برخی نیز حاتم بخشی می كنند و در این میان حضور خبرنگارنماها كه در سال های اخیر و در سایه كم توجهی مسئولان مربوطه رشد فراوانی داشته اند، باعث سوءاستفاده های فراوانی شده به گونه ای كه خبرنگاران زحمتكش و فعال را بدنام كرده و بازار خبرنگارنماها هر روز گرمتر می شود.
بارها از همكاران شنیدم كه میان مسئولان روابط عمومی و حراست سازمان ها با خبرنگارنماها برای دریافت یك كارت هدیه برخورد و دعوا در گرفته و مسئولان نشست های خبری برای جلوگیری از اینگونه تنش ها به آنان نیز كارت هدیه داده و مسیر را برای دیگر خبرنگارنماها باز كردند.
شاید مهمترین وظیفه در این زمینه به مسئولان روابط عمومی ها و برگزاركنندگان نشست ها و برنامه های خبری برمی گردد. به این معنا كه تعداد خبرنگاران هر حوزه مشخص است و سازمان ها و نهادها ضمن شناسایی خبرنگاران خبرگزاری ها فقط با آنان ارتباط داشته باشند و برای تقدیر از خبرنگاران فعال نیز می توانند هدایای خود را برای مسئولان خبرنگاران ارسال كنند تا ضمن اینكه مسئولان خبرگزاری، خبرنگاران پرتلاش خود را بیشتر می شناسند، از میزان توجه مسئولان حوزه های آنان نیز مطلع می شوند.
خطر گسترش خبرنگارنماها هر روز بیشتر می شود. به گونه ای كه این افراد ارتباط تنگاتنگی میان خود ایجاد كرده اند و با رصد كردن خبرگزاری ها و سایت ها فقط به دنبال نشست های خبری می گردند و برخی نیز به صورت خانوادگی حضور می یابند. یعنی یك خبرنگارنما با تهیه یك دوربین، خود را به عنوان عكاس و همسر خود را به عنوان خبرنگار معرفی می كند و این افراد حتی برای حضور در نشست های خبری با «ون» رفت و آمد می كنند كه این افراد در میان خبرنگاران به عناوینی همچون «دالتون ها» معروف شده اند.
از مشخصات خبرنگارنماها می توان به زمان حضورشان در نشست های خبری اشاره كرد. این افراد گاهی در آخرین دقایق برنامه، آفتابی می شوند و در نشست ها نیز فقط نظاره گر هستند و اگر در حین برگزاری نشست، مطمئن شوند از كارت هدیه خبری نیست، خیلی سریع جلسه را ترك می كنند.
سخن در این زمینه فراوان است ولی جا دارد تا مسئولان سازمان ها و وزارتخانه ها راه حل هایی را برای حفظ آبروی خبرنگاران واقعی درنظر بگیرند تا مبادا در آینده با چالش هایی سخت تر از آن مواجه شوند.
متاسفانه برخی از نهادها برای پوشش اخبار خود، رسانه ها و خبرگزاری ها را دور زده و ضمن شناسایی خبرنگاران حوزه های موردنظر خود به صورت مستقیم با این خبرنگاران تماس گرفته و آنان را به شكل های مختلف تطمیع می كنند. گاهی به صورت رسمی از كارت هدیه سخن می گویند و گاهی مراسم شام و افطاری را مطرح می كنند و برخی از خبرنگاران به صورت ناخودآگاه و برخی نیز آگاهانه با قلم فروشی خود در دام این سازمان ها افتاده و در واقع قلم فروشی می كنند.
شاید در حدود 20 سال پیش بود كه شنیدم مدیر اخبار داخلی ایرنا میزی را در اتاق خبر قرار داده بود و خبرنگاران را موظف كرده بود تا هر هدیه ای را كه در برنامه خبری دریافت می كردند، روی میز قرار دهند و یك نفر نیز توزیع هدایا را میان همكاران از خبرنگار و دبیر گرفته تا نیروی خدماتی به عهده داشت.
نباید فراموش كنیم در این میان برخی از سازمان ها به بهانه روز خبرنگار طی مراسمی رسمی با حضور مسئولان رسانه ها و خبرگزاری ها از خبرنگاران فعال و كوشای حوزه خود تجلیل كرده و با گرامیداشت سالروز شهادت محمود صارمی به پاس زحمات خبرنگاران متعهد و توانمند یك لوح تقدیر به همراه هدیه ای هرچند مختصر و ناچیز اهدا می كنند كه این نوع جلسات برای خبرنگاران یك خاطره خوش و به یادماندنی می شود.
فراهنگ ** 1003 ** خبرنگار: محمدرضا جعفرملك * انتشار: امید غیاثوند