خبرنگاران و چالشي به نام هديه خبرنگاري

گاهي هداياي خبرنگاران در حد محصولات فرهنگي مانند كتاب، بن كتاب، تابلوهاي هنري و وسايلي مانند فلش و منبع تغذيه گوشي همراه است كه وسيله خبرنگاران محسوب مي شود ولي در سال هاي اخير متاسفانه نگاه اقتصادي به هديه خبرنگاري افزايش يافته و هر زماني كه سخن از هديه خبرنگار مي شود فقط به ياد كارت هديه مي افتند و به همين دليل فرهنگ توزيع كارت هديه به خبرنگاران به مرحله اي رسيده كه گاهي آنان چهره خوشي به هداياي فرهنگي مانند كتاب و نمادهاي فرهنگي و هنري نشان نمي دهند.
توزيع هديه خبرنگاري در نشست هاي خبري يكي از معضلاتي است كه گاهي باعث آبروريزي براي برگزاركنندگان و حتي براي خبرنگاران مي شود. به عنوان نمونه چند سال پيش يكي از خبرنگاران كه در نشست خبري حاضر نشده بود، با ستاد خبري همان نشست تماس گرفت و خواستار ارسال هديه براي خود و دو تن از همكارانش شد.
روش برخي نهادها و سازمان ها در سال هاي اخير براي موفقيت در پوشش خبري برنامه هاي خود اينگونه است كه در دعوتنامه خبري به صراحت اعلام مي كنند كه هديه خبرنگاري به كساني داده مي شود كه در نشست حضور داشته باشند.
صف كشيدن خبرنگاران بعد از نشست خبري براي امضا كردن برگه اي مبني بر تحويل هديه، راهنمايي شدن به سوي اتاقي كه هديه خبرنگاران داده مي شود و حتي انگشت نما شدن خبرنگاران براي دريافت هديه از وقايع تلخي است كه يادآوري آن نيز ناگوار است.
نوع برخورد خبرنگاران با مساله هديه خبري جالب است. برخي آن را حق خود مي دانند و معتقدند اين هديه هزينه اي است كه از بودجه فلان سازمان تامين شده و اگر دريافت نكنيم، هزينه آن به سازمان موردنظر برگردانده مي شود و يا آن را به ديگران مي دهند.
برخي ديگر از خبرنگاران دريافت هديه خبرنگاري كه معمولا كارت هديه است را حق خود مي دانند و بعضي نيز آن را جزو هزينه هاي رفت و آمد خود حساب مي كنند.
اگرچه برخي مراجع تقليد گرفتن هديه از سوي خبرنگاران را بدون اشكال مي دانند ولي بعضي از خبرنگاران معتقدند دادن يا ندادن هديه تاثيري در نحوه پوشش برنامه هاي خبري ندارد و آنان به وظيفه خود عمل مي كنند و لذا گرفتن هديه اشكالي ندارد. برخي نيز مي گويند هداياي خود را به نيازمندان مي دهند. با اين حال برخي ديگر اين هدايا را باعث نمك گير كردن خبرنگاران مي دانند و دهان آنان را هنگام انتقاد از مسئولان مي بندد.
برگزاركنندگان نشست هاي خبري نيز هنگام تحويل دادن هديه، آن را هزينه اياب و ذهاب يا تحفه اي ناچيز از سوي مسئولان مربوطه مي دانند و گاهي نيز مسئولان دولتي درباره جايز بودن هديه خبرنگاري از رديف بودجه و هزينه هاي روابط عمومي براي تهيه هديه خبرنگاري سخن مي گويند.
چند سال پيش خبر توزيع كارت هاي 200 هزار توماني به برخي خبرنگاران حوزه اقتصادي در تلويزيون خبرساز يا بهتر بگوييم دردسرساز شد و باعث آبروريزي در اين زمينه شد ولي مي توان گفت مشكل هديه خبرنگاران يك مشكل دوطرفه است. يعني از يك طرف سازمان ها و نهادها به ويژه سازمان هاي دولتي به راحتي از كيسه بيت المال خرج مي كنند و حتي به نتايج آن توجهي ندارند و پس از پرداخت هديه به نحوه پوشش اخبار موردنظر توجهي ندارند و لذا ممكن است اين مشكل در يك سازمان بارها و بارها تكرار شود.
بارها شاهد توزيع كارت ها هديه بدون نظارت و توجه مسئولان بوده ام و برخي نيز حاتم بخشي مي كنند و در اين ميان حضور خبرنگارنماها كه در سال هاي اخير و در سايه كم توجهي مسئولان مربوطه رشد فراواني داشته اند، باعث سوءاستفاده هاي فراواني شده به گونه اي كه خبرنگاران زحمتكش و فعال را بدنام كرده و بازار خبرنگارنماها هر روز گرمتر مي شود.
بارها از همكاران شنيدم كه ميان مسئولان روابط عمومي و حراست سازمان ها با خبرنگارنماها براي دريافت يك كارت هديه برخورد و دعوا در گرفته و مسئولان نشست هاي خبري براي جلوگيري از اينگونه تنش ها به آنان نيز كارت هديه داده و مسير را براي ديگر خبرنگارنماها باز كردند.
شايد مهمترين وظيفه در اين زمينه به مسئولان روابط عمومي ها و برگزاركنندگان نشست ها و برنامه هاي خبري برمي گردد. به اين معنا كه تعداد خبرنگاران هر حوزه مشخص است و سازمان ها و نهادها ضمن شناسايي خبرنگاران خبرگزاري ها فقط با آنان ارتباط داشته باشند و براي تقدير از خبرنگاران فعال نيز مي توانند هداياي خود را براي مسئولان خبرنگاران ارسال كنند تا ضمن اينكه مسئولان خبرگزاري، خبرنگاران پرتلاش خود را بيشتر مي شناسند، از ميزان توجه مسئولان حوزه هاي آنان نيز مطلع مي شوند.
خطر گسترش خبرنگارنماها هر روز بيشتر مي شود. به گونه اي كه اين افراد ارتباط تنگاتنگي ميان خود ايجاد كرده اند و با رصد كردن خبرگزاري ها و سايت ها فقط به دنبال نشست هاي خبري مي گردند و برخي نيز به صورت خانوادگي حضور مي يابند. يعني يك خبرنگارنما با تهيه يك دوربين، خود را به عنوان عكاس و همسر خود را به عنوان خبرنگار معرفي مي كند و اين افراد حتي براي حضور در نشست هاي خبري با «ون» رفت و آمد مي كنند كه اين افراد در ميان خبرنگاران به عناويني همچون «دالتون ها» معروف شده اند.
از مشخصات خبرنگارنماها مي توان به زمان حضورشان در نشست هاي خبري اشاره كرد. اين افراد گاهي در آخرين دقايق برنامه، آفتابي مي شوند و در نشست ها نيز فقط نظاره گر هستند و اگر در حين برگزاري نشست، مطمئن شوند از كارت هديه خبري نيست، خيلي سريع جلسه را ترك مي كنند.
سخن در اين زمينه فراوان است ولي جا دارد تا مسئولان سازمان ها و وزارتخانه ها راه حل هايي را براي حفظ آبروي خبرنگاران واقعي درنظر بگيرند تا مبادا در آينده با چالش هايي سخت تر از آن مواجه شوند.
متاسفانه برخي از نهادها براي پوشش اخبار خود، رسانه ها و خبرگزاري ها را دور زده و ضمن شناسايي خبرنگاران حوزه هاي موردنظر خود به صورت مستقيم با اين خبرنگاران تماس گرفته و آنان را به شكل هاي مختلف تطميع مي كنند. گاهي به صورت رسمي از كارت هديه سخن مي گويند و گاهي مراسم شام و افطاري را مطرح مي كنند و برخي از خبرنگاران به صورت ناخودآگاه و برخي نيز آگاهانه با قلم فروشي خود در دام اين سازمان ها افتاده و در واقع قلم فروشي مي كنند.
شايد در حدود 20 سال پيش بود كه شنيدم مدير اخبار داخلي ايرنا ميزي را در اتاق خبر قرار داده بود و خبرنگاران را موظف كرده بود تا هر هديه اي را كه در برنامه خبري دريافت مي كردند، روي ميز قرار دهند و يك نفر نيز توزيع هدايا را ميان همكاران از خبرنگار و دبير گرفته تا نيروي خدماتي به عهده داشت.
نبايد فراموش كنيم در اين ميان برخي از سازمان ها به بهانه روز خبرنگار طي مراسمي رسمي با حضور مسئولان رسانه ها و خبرگزاري ها از خبرنگاران فعال و كوشاي حوزه خود تجليل كرده و با گراميداشت سالروز شهادت محمود صارمي به پاس زحمات خبرنگاران متعهد و توانمند يك لوح تقدير به همراه هديه اي هرچند مختصر و ناچيز اهدا مي كنند كه اين نوع جلسات براي خبرنگاران يك خاطره خوش و به يادماندني مي شود.
فراهنگ ** 1003 ** خبرنگار: محمدرضا جعفرملك * انتشار: اميد غياثوند