پایان جنگ و ثبت سند اقتدار ملی

رژیم بعث عراق با حمایت های همه جانبه استعمارگران در 31 شهریور 1359 خورشیدی به ایران حمله كرد و آغازگر جنگی ویرانگر شد. پیش از آن صدام با پاره كردن پیمان «الجزایر» در برابر دوربین های تلویزیونی و توهم اشغال سریع خوزستان، تجاوز به مرزهای مختلف ایران را در دستور كار خویش قرار داد.

این جنگ به عنوان یكی از بزرگترین و طولانی ترین نبردهای تاریخ، خسارت های جبران ناپذیری را بر زیرساخت های اقتصادی و توسعه ای كشور وارد ساخت و نظام نوپای ایران را از ادامه مسیر بازسازی و آبادانی بازداشت اما این موضوع نتوانست خللی در عزم راسخ ایرانیان برای دفاع از مام وطن وارد كند و آنها با ایمان و اعتقاد به حقانیت انقلاب خویش به دفاع از آرمان های آن پرداختند و دشمن متجاوز را وادار به عقب نشینی كردند. دوران دفاع مقدس دستاوردهای بی شماری را برای نظام و ملت ایران به همراه داشت كه از آن جمله می توان به ارتقای اعتماد به نفس، خودباوری، تحول در صنایع دفاعی و تحكیم وحدت ملی اشاره كرد.

بنابر تایید سازمان های بین المللی، ارتش رژیم بعث در طول جنگ تحمیلی با زیر پا نهادن قانون ها و مقررات بین المللی و نادیده انگاشتن حقوق بشر، اقدام هایی چون كاربرد وسیع سلاح های شیمیایی، حمله به مكان های مسكونی و رفتارهای خشونت آمیز با اسیران جنگی را علیه ایران مرتكب شد.

سرانجام این نبرد نابرابر پس از هشت سال مجاهدت و از خودگذشتگی رزمندگان این مرز وبوم در 29 مرداد 1367 خورشیدی با پذیرش قطعنامه 598 از طرف ایران و اعلام آتش بس میان 2 كشور به پایان رسید.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت سالروز اعلام آتش بس و پایان جنگ ایران و عراق با «جواد منصوری» نخستین فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و مشاور مركز اسناد انقلاب اسلامی به گفت وگو پرداخته است.

منصوری در ارتباط با چگونگی آغاز جنگ تحمیلی، گفت: برپایه مدارك و اسناد موجود، تحلیل صدام این بود كه با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، حمایت قدرت های بزرگ از این كشور برداشته شده است و آنها موضع خصمانه ای با ایران پیدا كرده اند و از طرف دیگر به علت نوپا بودن نظام جمهوری اسلامی، اوضاع داخلی نابسامان است. بنابراین در جریان یك هماهنگی با برخی حكومت های منطقه ای و قدرت های فرامنطقه ای با هدف براندازی و ضربه زدن به ایران، بستر و زمینه آغاز این جنگ را طراحی كرد. به ویژه پس از شكست و ناكامی اقدام های مقابله جویانه آمریكا علیه ایران، این كشور در تشویق رژیم بعث عراق برای آغاز جنگ مصمم تر شد و جیمی كارتر رییس جمهوری وقت آمریكا با این تصور كه جنگ در فاصله 2 تا سه هفته با پیروزی عراق به پایان خواهد رسید و بدین شكل در انتخابات ریاست جمهوری آمریكا برای دومین بار به پیروزی خواهد رسید، به حمایت از رژیم بعث پرداخت. در این میان باید دانست اختلاف های داخلی در ایران و اندیشه های ضدانقلابی بنی صدر رییس جمهوری وقت از جمله دلیل های ایجاد توهم صدام در احتمال پیروزی این كشور بود.

این پژوهشگر تاریخ معاصر خسارت ها و لطمه های اقتصادی جنگ تحمیلی را انكارناپذیر دانست و اظهار داشت: جنگ علاوه بر این كه سبب توقف پیشرفت و توسعه كشور می شود؛ زیرساخت موجود را از میان می برد. به همین دلیل برای ترمیم آثار اجتماعی، روانی و مشكل های ناشی از آن به یك دوره طولانی نیاز است. بدین شكل قدرت ها و دشمنان ایران بر این تصور بودند كه حداقل تا20 سال آینده ایران نخواهد توانست آثار ویرانگر جنگ را از چهره خود بزداید و به شرایط عادی بازگردد.

در واقع دشمن هیچ یك از پیامدهای مثبتی را كه جنگ تحمیلی برای ایران به ارمغان آورد، تصور نمی كرد و خیلی از نیروهای داخلی هم چنین اندیشه ای از فرهنگ شهادت و ایثار نداشتند. جنگ برای ایران بركت هایی به همراه داشت كه از آن جمله می توان به خروج بسیاری از جریان های ضد انقلاب از صحنه سیاسی، ایجاد انسجام و وحدت ملی، ارتقای اعتماد به نفس نیروهای سازنده و نهادینه شدن فرهنگ مقاومت و شهادت اشاره داشت. اگر ایران در ابتدای جنگ حتی سیم خاردار نداشت و باید از خارج وارد می كرد اما اینك از امكانات دفاعی بسیار برجسته ای برخوردار است، قدرت و توانی كه به واسطه آن دشمن مدام با مشكل تراشی و تهدید، سعی در ایجاد مانع در مسیر حركت و توسعه آن می كند.

مشاور مركز اسناد انقلاب اسلامی، نقش رهبری امام خمینی(ره) را در اداره و مدیریت جنگ بسیار تعیین كننده و تاثیرگذار ارزیابی كرد و توضیح داد: نیروهای مسلح ایران با ایثارگری و شجاعت به دفاع از وطن پرداختند و عملكرد غیرمنتظره و باورنكردنی از خود به یادگار گذاشتند. همچنین مردم با حمایت بسیار خوبی كه از رزمندگان و دولت داشتند، تكیه گاهی استوار برای رزمندگان بودند، شاید در كمتر كشوری در جهان مشاهده شده است. این مساله در حقیقت همان سرمایه اجتماعی و فرهنگی ملی ایران به شمار می رود كه از اسلام با ویژگی های شهادت طلبانه ریشه می گیرد و به فرهنگ تشیع بازمی گردد كه موضوعی بسیار تعیین كننده بود و مجموع این سه مولفه یعنی رهبری، نیروهای مسلح و مردم سبب شدند تا تجاوزگران مجبور به عقب نشینی شوند.

منصوری دفاع ایرانیان را در برابر دشمن، همه جانبه دانست و تصریح كرد: امام خمینی(ره) بر این موضوع اعتقاد و باور داشتند كه در یك نظام انقلابی، نیروی اصلی و تعیین كننده حضور مردم آگاه، متحد و حاضر در صحنه است. مقوله ای كه از تئوری های بسیار مهم جمهوری اسلامی به شمار می رود. بنابراین در جریان انقلاب، جنگ و دوران سازندگی این مردم آگاه نقشی را ایفا كردند كه در هیچ یك از معادله های سیاسی پیش بینی نشده بود. بنابراین جمهوری اسلامی تا مدامی كه به معنای واقعی آن برای مردم نقش و حق ویژه ای قایل است و به شرط اجرای عدالت اجتماعی به طور قطع ضربه ناپذیر خواهد بود.

این پژوهشگر تاریخ معاصر درباره علت و چگونگی پایان یافتن جنگ تحمیلی، گفت: در 1366 خورشیدی بر اثر شجاعت و دلاورمردی رزمندگان، پیروزی های بزرگی برای ایران به دست آمد و شورای امنیت سازمان ملل با توجه به برتری نظامی ایران در مقایسه با ارتش رژیم بعث، قطعنامه 598 را به نوعی به نفع ایران تنظیم كرد اما مسوولان و رزمندگان كه امیدوار بودند تا بتوانند با پیروزی نظامی جنگ را به پایان برسانند در آن مقطع زمانی، پذیرش قطعنامه را به تاخیر انداختند. این پیشروی ها سبب شد تا در اردوگاه دشمن این تصور ایجاد شود كه در صورت استمرار این شرایط، نیروهای ایران ظرف چند ماه آینده به بغداد خواهند رسید و یك عزم جدی جهانی برای جلوگیری از پیروزی و پیشروی های ایران در سطح حامیان صدام به وجود آمد و قدرت های جهانی و منطقه ای به هر شكل ممكن حمایت خود را از صدام نشان دادند و با كاربرد تسلیحات شیمیایی، بمباران اسكله های نفتی و سرنگون ساختن هواپیمای مسافربری ایران به رویارویی با كشورمان پرداختند. بنابراین با خارج شدن جنگ از روال عادی و معمول خود، امكان ادامه آن در این شرایط وجود نداشت، بنابراین مسوولان با سنجیدن موقعیت با پذیرش قطعنامه موافقت كردند و سپس گفت وگوها و بحث های مربوط به عقب نشینی دشمن از مرزها و تعیین متجاوزگر پیگیری شد.

وی در پایان به برخی از دستاوردهای قطعنامه 598 برای ایران اشاره كرد و اظهار داشت: تصریح به متجاوزگر بودن عراق، پرداخت غرامت و اثبات حقانیت ایران در دفاع از خود در طول سال های دفاع مقدس از جمله پیامدهای مثبت این قطعنامه بود. همچنین قدرت های بزرگ دریافتند كه ایران با وجود تمام مشكل ها قادر خواهد بود تا موجودیت و تمامیت ارضی خود را در برابر تمام تهدیدها و كارشكنی ها حفظ كند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.