آغاز آتش‌بس رسمی میان ایران وعراق/ اعلام تجاوزگری صدام

گزارش دكوئیار به عنوان دبیركل سازمان ملل متحد در به شورای امنیت در روزهای آخر كارش در مورد متجاوز شناختن عراق در جنگ علیه جمهوری اسلامی از سندهای معتبر و قابل استناد درباره متجاوز شناخته شدن ارتش بعث عراق در جنگ تحمیلی است.
به گزارش ایرنا ، دبیر كل وقت سازمان ملل در خاتمه جنگ، با انتشار بیانیه‌ای رسمی از عراق به عنوان «شروع كننده جنگ» نام برد كه این بیانیه نیز سندی از مجموعه اسناد حقانیت جمهوری اسلامی ایران درجنگ بود.
در خلال جنگ تحمیلی عراق علیه ایران ، هیأت های متعدد صلح از سوی «سازمان ملل متحد، سازمان همكاری كشورهای اسلامی ( كنفرانس اسلامی)، اتحادیه عرب و جنبش عدم تعهد » برای میانجی‌گیری به تهران و بغداد سفر كردند كه غالباً داوری آنها به دلیل آن كه فاقد اصل بیطرفی و گاهی عاری از عدالت و صداقت بود به نتیجه‌ای نرسید.

*** آغاز جنگ تحمیلی علیه ایران
31 شهریور 1359 با حمله هوایی عراق به چند فرودگاه در جمهوری اسلامی ایران و تعرض زمینی همزمان ارتش بعث به شهرهای غرب و جنوب كشورمان، جنگ هشت ساله حكومت صدام علیه ایران آغاز شد.
جنگ تحمیلی ، درست 19 ماه پس از پیروزی انقلاب اسلامی و چند روز پس از آن اتفاق افتاد كه صدام پیمان الجزایر را در برابر دوربین‌های تلویزیون بغداد پاره كرد. صدام در نطقی با تأكید برمالكیت مطلق كشورش بر اروند رود (كه او آن را شط‌ العرب نامید) و ادعای تعلق جزایر ایران به «اعراب» جنگ را در زمین، هوا و دریا علیه جمهوری اسلامی ایران آغاز كرد.
این جنگ در حالی شروع شد كه مردم ایران دوران نقاهت پس از انقلاب را می‌گذراندند و طبعاً به بازسازی كشور و آرامش و سازندگی می‌اندیشیدند. نیروهای مسلح نیز به دلیل آن كه انتظار جنگ را نداشتند، از آمادگی چندانی برای رویارویی در یك نبرد بزرگ برخوردار نبودند. به همین دلایل، نظامیان عراق در ماههای اول پس از شروع حمله، موفق شدند چند شهر مرزی را در غرب و جنوب ایران تصرف كنند.

** دستور دكوئیار و حضور نیروهای پاسدار صلح در مرزهای ایران و عراق
دستور برقراری آتش‌بس میان دو كشور پیش تر و در پی پذیرش قطعنامه 598 شورای امنیت سازمان ملل توسط جمهوری اسلامی ایران از سوی دكوئیار صادر شده بود.
وی به موجب نخستین بند این قطعنامه، آتش‌بس را اعلام و یك گروه هزار و 300 نفره از نظامیان پاسدار صلح سازمان ملل را نیز مأمور نظارت بر آن كرده بود. این گروه كه اصطلاحاً «یونیماگ‌« خوانده می‌شد، در آستانه برقراری آتش‌بس در مرز دو كشور مستقر شده بود.
یونیماگ‌ براساس قطعنامه 612 مصوب 17 مرداد 1367 شورای امنیت تشكیل شد و در ابتدا مدت 6 ماه مأموریت یافت تا بر آتش‌بس در مرزهای ایران و عراق نظارت كند، اما پس از پایان این مدت، مأموریت گروه 6 ماه دیگر تمدید شد.
یونیماگ متشكل از24 كشور اعزام شده بودند، این كشورها عبارت بودند از: آرژانتین‌، استرالیا، اتریش‌، بنگلادش‌، كانادا، دانمارك‌، فنلاند، غنا، مجارستان‌، هند، اندونزی‌، ایرلند، ایتالیا، كنیا، مالزی‌، زلاندنو، نیجریه‌، نروژ، لهستان‌، سنگال‌، سوئد، تركیه‌، یوگسلاوی و زامبیا.
در این گروه، 350 ناظر نظامی و 615 ، نظامی، 80، پلیس نظامی‌، 375 ،مامور مخابرات‌، 130 ، خدمه بالگرد و 30 ، دریانورد بودند. همچنین تعدادی غیر نظامی نیز به انجام امور اداری در گروه اشتغال داشتند.
ستاد مركزی یونیماگ‌ در تهران و بغداد مستقر بود. هریك از ستادهای مذكور متشكل از مدیریت نظامیان ناظر، مشاور سیاسی ارشد، سخنگوی گروه و سایر نفرات اصلی بود كه به طور متناوب در تهران وبغداد انجام وظیفه می‌كردند.
رئیس گروه ناظران یك افسر ایرلندی بود وفرماندهی كل یونیماگ‌ را نیز ژنرال «اسلاوكویوویچ‌» تبعه كشور یوگسلاوی سابق برعهده داشت‌.

** تصویب قطعنامه در شورای امنیت
شورای امنیت سازمان ملل متحد، برای توقف جنگ میان جمهوری اسلامی ایران و عراق در مجموع هشت قطعنامه تصویب كرد. قطعنامه‌های شماره «479، 514، 522، 540، 582، 588، 598، 619».
در مورد قطعنامه 598 نكته حائز اهمیت این بود كه پیش‌نویس آن از سوی پنج عضو دائمی شورای امنیت بطور مشترك تهیه و به شورای امنیت تسلیم شده بود.
شورای امنیت در این فاصله به مشورت‌های فشرده خود برای تنظیم پیش‌نویسی كه حاوی فصل مشترك نظریات دو كشور بود، ادامه می‌داد و این قطعنامه به اتفاق آراء از تصویب شورای امنیت گذشته بود.
در قطعنامه 598 از طرفین درگیر درخواست شده بود «فوری در جنگ آتش بس اعلام و آن را رعایت كنند، نیروهای مسلح خود را تا پشت مرزهای شناخته شده بین‌المللی به عقب بكشند و اسرای جنگی را آزاد كنند.»
شورای امنیت در این قطعنامه نگرانی عمیق خود را از تداوم درگیری و جنگ بین جمهوری اسلامی ایران و عراق اعلام و اظهارنظر كرده بود «چون احتمال افزایش و گسترش جنگ می‌رود قصد دارد كلیه اقدامات جنگی را متوقف كند و یك صلح جامع‌، عادلانه، شرافتمندانه و بادوام بین جمهوری اسلامی ایران وعراق برقرار سازد.»
شورای امنیت سازمان ملل متحد در پایان قطعنامه اعلام كرده بود كه به دلیل استمرار جنگ بین جمهوری اسلامی ایران وعراق صلح جهانی به خطر افتاده است و درنتیجه تهدید كرده بود كه برابر مواد 39 و 40 منشور سازمان ملل عمل خواهد كرد.

** اعلام آمادگی ایران در پذیرش قطعنامه 598
پیش از این جمهوری اسلامی ایران در 26 تیر 1367 رسماً به دكوئیار اطلاع داد كه به منظور جلوگیری از كشتار و برقراری عدالت و استقرار صلح در منطقه و جهان‌، قطعنامه 598 را می‌پذیرد.
خاویر پرز دكوئیار نیز 9 روز پس از اعلام رسمی ایران مبنی بر پذیرش قطعنامه 598 در فاصله بین 4 مرداد 1367 تا 26 مرداد‌‌ همان سال‌، 9 بار با وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و 6 بار با نماینده دولت عراق برای تعیین نحوه اجرای قطعنامه 598 ملاقات كرد.
دكوئیار در 17 مرداد 1367 اعلام كرد كه هر دو دولت با ملاقات بین وزرای امور خارجه خود زیر نظر وی موافقت كرده‌اند. این ملاقات بلافاصله پس از استقرار آتش‌بس به منظور دستیابی به تفاهماتی برای اجرای سایر مفاد قطعنامه 598 و زمان‌بندی طرح اجرایی انجام گرفت‌.
سرانجام دولت‌های جمهوری اسلامی ایران وعراق به دبیركل سازمان ملل اطلاع دادند كه با پیشنهاد برقراری آتش‌بس در سپیده دم روز 29 مرداد موافقت می‌كنند.

** عراق آغازگر جنگ تحمیلی علیه ایران
گزارش دكوئیار در روزهای آخر كارش به عنوان دبیركل سازمان ملل به شورای امنیت در مورد متجاوز شناختن عراق در جنگ، از سندهای معتبر و قابل استناد است‌. همچنان كه از جملات این سند سازمان ملل استنباط می‌شود، وی از آغاز با اطلاعات دقیقی كه داشت و گزارش‌ها و تجزیه و تحلیل‌هایی كه دریافت می‌كرد‌، عراق را آغاز كننده این جنگ می‌دانست.
وی در این سند با صراحت می‌گوید: «درباره بند 6 عناصری از موضع طرفین پیرامون این بند برای من مشخص بود. این یك واقعیت است كه توضیحات عراق برای جامعه بین‌المللی قابل قبول و كافی نیست‌.
بنابراین رویداد برجسته‌ای كه تحت عنوان موارد نقض بدان اشاره كردیم (نقض حقوق بین‌المللی، استفاده غیر قانونی از زور و عدم احترام به تمامیت ارضی یك كشور كه مسئولیت مخاصمه را به دنبال دارد) همانا حمله 22 سپتامبر 1980 علیه ایران است كه با توجه به منشور ملل متحد و اصول شناخته شده قابل توجیه نیست و موجب مسئولیت مخاصمه است‌.
حتی اگر قبل از شروع مخاصمه برخی تحركات از جانب ایران به خاك عراق صورت گرفته باشد، چنین اقداماتی نمی‌تواند توجیه كننده تجاوز عراق به خاك جمهوری اسلامی ایران باشد، تجاوزی كه اشغال مستمر خاك ایران را در طول مخاصمه در پی داشت‌. این تجاوزی است كه ناقض ممنوعیت كاربرد زور است كه یكی از اصول حقوق بین‌المللی است‌.

** گزارش دكوییار در نقض جدی حقوق انسانی توسط عراق
به عنوان مثال من به درخواست یك یا هر دو طرف در موارد متعددی هیأت‌های كار‌شناسی برای تحقیق درباره موارد نقض از قبیل استفاده از تسلیحات شیمیایی‌، حمله به مناطق غیر نظامی و بدرفتاری با اسرای جنگی به صحنه نبرد اعزام كردم‌. با كمال تاسف این گزارش‌ها حاكی از وجود شواهدی از موارد نقض جدی حقوق انسانی است‌. در یك مورد موظف بودم با تأسف عمیق این یافته كار‌شناسان را شاهد باشم كه سلاح شیمیایی علیه غیرنظامیان در جمهوری اسلامی ایران در منطقه‌ای در نزدیكی یك شهر ( سردشت ) عاری از هر گونه حفاظت در برابر این حملات به كار رفته بود.

** دكوییار: از ایرانی ها گلایه ندارم
دكوئیار احساس خود را در مورد رابطه‌اش با مقامات ایرانی، طی مصاحبه‌ای در كشور سوئد چنین بیان كرد:
«دبیركل وقت سازمان ملل متحد همیشه دارای رابطه‌ای بسیار پایدار و مداوم با مقامات جمهوری اسلامی ایران بوده است‌. بنابراین من دلیلی برای گلایه از جمهوری اسلامی ایران ندارم و بالعكس باید بگویم من از اعتمادی كه همیشه مقامات ایرانی به دبیركل داشته‌اند، سپاسگزارم‌.»

** حمایت های جهانی از صدام
در خلال جنگ تحمیلی، عراق از حمایت بی‌دریغ تسلیحاتی، مالی و سیاسی بین‌المللی برخوردار بود. فرانسه، شوروی سابق ، انگلستان و چین درصدر صادر كنندگان اسلحه مورد نیاز عراق قرار داشتند، آلمان تأمین كننده عمده جنگ افزارهای شیمیایی عراق بود و بسیاری از دولت‌های عرب حوزه خلیج فارس تأمین كننده عمده نیازهای نفتی، مالی و ترابری عراق بودند.
دولت عراق درسال 1358 شمسی حدود 12 میلیارد دلار صرف خرید تسلیحات كرد، امّا در سال 1361 توانست در خرید جنگ‌افزار از عربستان سعودی سبقت بگیرد و درسال 1363 بودجه نظامی بغداد از مجموع بودجه نظامی كشور‌های عضو شورای همكاری خلیج فارس بیشتر شد.
در این سال عراق 40 درصد درآمدهای داخلی خود را صرف خرید جنگ‌افزار از امریكا، انگلیس، فرانسه و روسیه كرد. هزینه‌ای كه عراق در دهه 1360 صرف خرید سلاح از امریكا و اروپا كرد، از هزینه تسلیحاتی كشورهای صنعتی اروپای غربی در همین دهه بیشتر بود ، در این دهه عراق، دو برابر آلمان (غربی) بودجه نظامی داشت.
نه در امریكا، نه در اروپا، نه در روسیه و نه در سازمان ملل، هیچ منعی برای تسلیح مداوم عراق به انواع جنگ‌افزارهای كشتار جمعی در دهه 1360 وجود نداشت. بسیاری از این سلاح ها در شرایطی به عراق سرازیر می‌شد كه این كشور پولی برای خرید آنها نداشت و خود را همه ساله به فروشندگان خود مقروض می‌ساخت و بسیاری از واردات نظامی عراق نیز با صادرات نفتی پاسخ داده می‌شد.
آمارهای رسمی نشان می‌دهد كه شوروی ( سابق ) ، فرانسه و چین سه عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل به ترتیب درصدر كشورهای صادركننده سلاح به عراق در دهه 1360 بوده‌اند.
شورای همكاری خلیج فارس كه در سال 1359 به بهانه همكاری‌های اقتصادی، سیاسی و نظامی 6 كشور عضو « امارات متحده عربی، بحرین، قطر، كویت، عربستان سعودی و عمان» به وجود آمد، عملاً كانونی برای گردآوری دلارهای نفتی منطقه و انتقال آن به بغداد برای تقویت بنیه نظامی عراق شده بود.
هنگامی كه جنگ عراق علیه جمهوری اسلامی ایران به پایان رسید، تنها مطالبات نقدی 6 كشور عضو این شورا از عراق از مرز 80 میلیارد دلار گذشته بود. این غیر از میلیاردها دلار نفتی بود كه دولت های منطقه به ویژه كویت و عربستان از پالایشگاه ها و پایانه‌های خود به حساب عراق به شركت ها و كمپانی‌های نفتی غرب فروخته بودند.

** ناكامی صدام در دستیابی به اهدافش
ایمان و اعتقاد راسخ رزمندگان اسلام به حقانیت انقلاب اسلامی، رهبری بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی ره و موج عظیم مردمی كه در قالب «بسیج» برای دفاع از كیان نظام جمهوری اسلامی ایران طی 8 سال حضور خود را در جبهه حفظ كردند، بزرگ ترین سرمایه انقلاب و نظام مقدس جمهوری اسلامی بود و مهم ترین نقش را در توقف ماشین جنگی عراق برعهده داشت.
در بررسی عوامل شكست عراق در دستیابی به اهداف اعلام شد‌ه، علاوه برایمان و اعتقاد رزمندگان اسلام، عوامل دیگر از قبیل ناامیدی حامیان صدام از سقوط جمهوری اسلامی ، روشنگری ها و دستورات امام خمینی ره، مردمی شدن جنگ و سرانجام پذیرش قطعنامه 598 از جانب ایران نیز بی تأثیر نبود، نتیجه آن شد كه عراقی ها 8 سال پس از شروع جنگ در همان نقطه اولیه آغاز قرار داشتند.
اجتمام / 1095 ** 1776
گزارش : رضا رضائی مجد ** انتشار : لیلا خطیب زاده