مراقبت های روانی، حلقه مفقوده در مدیریت حوادث

رئیس مركز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت های دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی روز پنجشنبه در گفت وگو با خبرنگار علمی ایرنا با اشاره به این كه صدمات روانی در حوادث و سوانح رانندگی و بلایای طبیعی تاثیر زیادی بر افراد می گذارد، اظهار كرد: اثراث سوء روانی و اجتماعی پس از اتفاقات ناگوار مانند حوادث ترافیكی، سیل و زلزله یا هر بلای طبیعی دیگر، می تواند مشكلات جدی برای افراد ایجاد كند كه این موضوع معمولا مورد غفلت قرار می گیرد.
دكتر حمید سوری ادامه داد: پس از حادثه ترافیكی یا بلای طبیعی، امدادگران به كمك مصدمان جسمی می شتابند و درصدد ارائه خدمات درمانی و بهداشتی لازم به این افراد برمی آیند، اما مراقبه صدمات روانی و روحی كه بر اثر این گونه حوادث رخ می دهد، معمولا در دستور كار آنان نیست.
سوری كودكان، سالمندان و زنان باردار را از جمله گروه های آسیب پذیر در حوادث اعلام كرد و گفت: اگر لطمات روانی با رفتار درست و منطقی مدیریت نشوند اثرات نامطلوب و درازمدت روی افراد می گذارد.
رئیس مركز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت های دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی افزود: همچنین اگر صدمات روحی، روانی و اجتماعی به درستی شناسایی نشوند یا مراقبت های لازم صورت نگیرد، حادثه دیدگان دچار عوارض جدی خواهند شد.
وی یكی از شایع ترین عوارض را سندرم عوارض بعد از حادثه اعلام كرد و گفت: منزوی شدن فرد، محدود شدن ارتباطات اجتماعی، اختلال در تغذیه و بروز مشكلات گوارشی جدی از جمله عوارض آسیب روانی است و حتی در حالت های شدید، فرد ممكن است اقدام به خودكشی كند.
سوری تاكید كرد: اگر كنترل كافی برای رفع صدمات روحی و روانی صورت نگیرد، تاثیرات حوادث و بلایایی طبیعی می تواند به شكل جنون بروز كند.

** خدمات روانی و اجتماعی در سوانح و بلایا، متولی ندارد
وی اظهار كرد: ارائه خدمات روانی، روحی و اجتماعی به مصدومان سوانح و بلایا در كشور متولی مشخص باید داشته باشد كه متاسفانه در حال حاضر این موضوع مهم و اساسی، محقق نشده است.
به گفته رئیس مركز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت، در حال حاضر خدمات پراكنده ای توسط نیروهای امدادی اعم از پلیس، اورژانس و هلال احمر به حادثه دیدگان ارائه می شود، در صورتی كه لازم است این خدمات متولی داشته باشد تا به صورت سازمان یافته، منظم و صحیح به حادثه دیدگان ارایه شود.
وی سرعت عمل در امدادرسانی روانی در سوانح را حائز اهمیت خواند و گفت: به طور مثال كودكی كه در یك حادثه والدین خود و یا یكی از آنها را از دست می دهد یا شرایط ناگوار جسمانی برای آنان حادث شده، شدیدا تحت تاثیر اثرات روانی این اتفاق است و باید در همان محل حادثه خدمات لازم برای كاهش بار روانی به وی ارایه شود.
سوری تاكید كرد كه اگر خدمات لازم در زمان مناسب به این كودك ارائه نشود و به خوبی تحت مراقبت قرار نگیرد، اثرات سوء این حادثه بعدا به راحتی قابل كنترل و ترمیم نخواهد بود.
وی همچنین گفت: پلیس، اورژانس یا هلال احمر از نیروهای امدادی هستند كه در سوانح ترافیكی حاضر می شوند و باید توانایی ارائه خدمات مناسب به حادثه دیدگان روحی و روانی را داشته باشند .

** ضرورت ارائه آموزش های فراگیر به نیروهای امدادی و مردم
رئیس مركز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت ها بر لزوم ارائه آموزش های لازم به نیروهای امدادی و مردم در این زمینه تاكید كرد و گفت: مراقبت های روانی دارای ابعاد تخصصی است و به همین دلیل نیاز به فراگیری آموزش های ویژه دارد. نیروهای امدادی باید آموزش های مناسب را فراگیرند تا بتوانند از صدمات روحی و روانی بازماندگان حوادث و بلایا بكاهند.
وی گفت: ارائه خدمات به صورت پراكنده و گاه غیراصولی و علمی به حادثه دیدگان ارایه می شود كه این روند باید تغییر پیدا كند و با ارائه خدمات صحیح و اصولی به حادثه دیدگان، از بار روانی و روحی آنان كاسته شود.
سوری ادامه داد: مردم هم در صحنه تصادفات، حوادث و بلایای طبیعی حضور دارند؛ بنا بر این آنها هم با فراگیری آموزش های لازم می توانند شرایط لازم را برای ارائه خدمات صحیح و به موقع به حادثه دیدگان فراهم كنند. مردم می توانند با گذراندن دوره های آموزشی، آمادگی لازم را برای مقابله با عوارض ناشی از صدمات روحی و روانی پیدا كنند.
سوری همچنین در خصوص برخی ملاحظات مراقبتی در سوانح بیان كرد: سرزنش كردن فردی همچون راننده خودرو كه مسبب حادثه بوده است، در محل وقوع رخداد دارای اثر روحی و روانی بسیار مخرب است و به طور اكید باید از آن اجتناب كرد.
وی ادامه داد: در برخی حوادث نیز كودكان كه تنها بازماندگان هستند، نباید در شرایط نامناسب قرار بگیرند زیرا اثرات سوء صحنه در ذهن آنان حك می شود و اگر كودكی با مادرش در محل حادثه حضور دارد، بهتر است كه كودك حادثه دیده پیش آنان باشد.
وی افزود: با یكسری تدابیر ساده تا حد زیادی می توان جلوی عوارض ناشی از اثرات روحی و روانی رخدادهای تلخ را گرفت یا آنها را به حداقل رساند. به واقع، مراقبت های روانی در سنین مختلف، متفاوت هستند و مراقبت از كودك سه ساله یا 10 ساله خیلی فرق می كند.

** مراقبت روانی و اجتماعی از امدادگران هم باید جدی گرفته شود
وی افزود: مراقبت های روانی و اجتماعی از امدادگران هم باید جدی گرفته شود. امدادگران برحسب وظیفه شغلی شان از جمله افرادی هستند كه گرفتار عوارض روانی و استرس های شدید ناشی از سوانح و بلایای طبیعی می شوند و این موضوع علاوه بر ایجاد مشكلات فردی، می تواند بر كاركرد و فعالیت های آنها نیز تاثیر نامطلوب بگذارد.
رئیس مركز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت ها گفت: هرچند ممكن است برخی شرایط پس از مدتی برای نیروهای امدادی تا حدودی عادی شود ولی این افراد تحت فشار روانی شدید هستند و برای رهایی آنان باید اقدامات جدی انجام گیرد.
وی افزود: نیروهای امدادی به خصوص در زمان بروز بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله، به مدت طولانی دور از خانواده در محل حادثه حضور دارند تا خدمات لازم را به افراد دردمند و آسیب دیده ارائه كنند؛ این موضوع سبب می شود آنان هم تحت تاثیر صدمات روحی قرار گیرند.
سوری با اشاره به اینكه نیازهای اساسی روانی امدادگران در اسرع وقت باید برطرف شود، اظهار كرد: در هنگام امدادرسانی به حادثه دیدگان، ممكن است فرد امدادگر از پاسخگویی به نیازهای درمانی و بهداشتی حادثه دیدگان ناتوان باشد كه در این حالت، ممكن است احساس پوچی هم كند.

** تدوین بایدها و نبایدهای روانی و اجتماعی ناشی از حوادث و بلایا
رئیس مركز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت های دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی با اشاره به اینكه باید و نبایدهای روانی و اجتماعی برای مصدومان در این مركز تدوین شده است، گفت: این موارد باید به پروتكل های اجرایی تبدیل شوند تا این اندوخته های علمی در سوانح و بلایا مورد استفاده قرار گیرد.
سوری افزود: متولیان حوزه سلامت و درمان باید شرایط لازم را برای اجرایی شدن این موضوعات فراهم آورند تا مصدومان از شرایط نامناسب روحی و روانی رنج نبرند و از الام آنان كاسته شود.
وی ادامه داد: هرچند قربانیان روانی و اجتماعی ناشی از سوانح و بلایا، ممكن است دچار آسیب جسمانی نشده باشند اما خدمات لازم باید به آنان ارائه شود. ممكن است در یك سانحه تصادف كودك خانواده هیچ آسیبی ندیده باشد ولی شاهد صحنه های فجیع و دلخراش باشد كه باید تالمات روحی وی را به حداقل ممكن رساند.
سوری همچنین بر لزوم تامین اعتبارات مورد نیاز و تجهیزات لازم به منظور توسعه فعالیت های تحقیقاتی در این زمینه تاكید كرد و گفت: علاوه بر هزینه كافی برای كارهای تحقیقاتی در این زمینه، به امكانات و تجهیزات مناسب هم برای توسعه كارهای پژوهشی منسجم نیاز است.
به گفته رئیس مركز تحقیقات ارتقای ایمنی و پیشگیری از مصدومیت های دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی، باتوجه به نبود تحقیقات و پژوهش های علمی، نوع آسیب ها و شدت صدمات روحی و روانی در سوانح و بلایا بطور دقیق مشخص نیست.
وی ادامه داد: با این حال، تحقیقاتی كه در كشورهای دیگر انجام شده است، نشان می دهد كه پس از وقوع بلایای طبیعی مانند زلزله آمار خودكشی در جمعیت واقع در حادثه به شدت افزایش می یابد.
علمی ** 1201 **
خبرنگار: عبدالكریم جبارپور* انتشار: زهره محتشمی پور
برای اطلاع از اخبار متنوع علمی و فناوری، با كانال علمی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
irnaelm@
https://telegram.me