اشك براي مسلم ؛ سرآغاز عزاداري هاي محرم در اردبيل

در اردبيل كه به خاطر پيشينه غني مذهبي و تاريخي خود از گذشته هاي دور به القاب گرانسنگي مانند دارالارشاد ؛ دارالايمان ؛ دارالامان و دارالعرفان شهرت دارد عزاداري هاي ماه محرم از هشتم ماه ذي الحجه يعني حدود 21 روز زودتر از آغاز محرم شروع مي شوند.
در تاريخ دقيق شهادت حضرت مسلم بن عقيل ؛ سفير امام حسين (ع) تفاوت هايي در ميان مورخان وجود دارد و ابن جوزي و طريحي ، شهادت مسلم را در روز هشتم ذي الحجه و دينوري و واعظ كاشفي آن را در روز سوم ذي الحجه مي دانند.
در هر حال جمع زيادي از عاشقان مكتب اهل بيت (ع) در اردبيل در روز هشتم ذي الحجه براي حضرت مسلم بن عقيل مراسم عزاداري باشكوه برپا مي دارند و در اين روز با سوز و گداز خويش جلوه هاي معنوي زيبايي از عشق حسيني را در اردبيل به تماشا مي گذارند.
به گزارش خبرنگار ايرنا ، دروازه (عالي قاپو) در اردبيل محله اي هست كه اهالي آن به اباعبدالله الحسين (ع) و ياران باوفايش عشق فراوان مي ورزند و مراسم هاي عزاداري را گسترده تر و متفاوت تر از ساير محله هاي اين شهر برپا مي دارند.
عالي قاپو كه در مجاورت مجموعه باستاني بقعه شيخ صفي الدين اردبيلي مدفن شيخ صفي الدين ؛ شاه اسماعيل صفوي و جمع زيادي از عارفان و سالكان عصر صفويه قرار دارد از معدود محله هاي اردبيل هست كه از گذشته هاي دور در عصر سالروز وفات حضرت مسلم بن عقيل (ع) به همراه عزاداران مساجد محله هاي تابعه خود شامل سليمانشاه ، منصوريه (تكيه منصور) ، باغميشه ، خاتم النبيين ، معجز ، جعفريه ، اكبريه ، قاسميه ، ملاهادي ، ميرزا بخشعلي ، كرداحمد و چند محله فرعي ديگر دسته عزاداري عظيمي را تشكيل داده و در ماتم سفير صادق حضرت اباعبدالله الحسين (ع) رهسپار كوچه و بازار مي شوند.
با برپايي اين مراسم ها ؛ شهر اردبيل كه در ساير روزهاي سال نيز همواره به خاطر برپايي مراسم هايي مانند هفته خواني و يا به مناسبت وفات اهل بيت (ع) نواي دلنشين و سوزناك مداحان در فضاي آن طنين انداز مي شود دوباره از شامگاه ديروز و از شب شهادت حضرت مسلم (ع) حال و هواي معنوي به خود گرفته است.
چندين هزار نفر از عزاداران محله عالي قاپو و مساجد محله هاي تابعه عصر امروز ؛ درحاليكه پيراهن مشكي در بر نموده و دستار سياه به نشانه عزا بر سر بسته بودند با اجتماع در مساجد خود و تشكيل دسته هاي عزاداري به راه افتاده و خود را به ميدان عالي قاپو رسانند و با پيوستن به عزاداران اين محله مانند سال هاي گذشته مراسم سنتي اين روز را برپا نمودند.
عزاداران كه دسته عظيمي را تشكيل مي دادند درحالي كه ريش سفيدان و هيات امناي اين محله ها در پشت پرچم هاي عزا ، پيشاپيش جوانان و ديگر گروه هاي مردم قرار داشتند راه مسيرهايي را در پيش گرفتند كه براساس سنت سال هاي گذشته از قبل تعيين شده اند.
سالمندان و ريش سفيدان كه در جلوي دسته عزاداران حركت مي نمودند نواي حزن انگيز حسينم واي حسينم واي را زمزمه مي كردند و در پشت سرشان گروه نوازندگان طبل و شيپور و نيز دسته عزاداران ميانسال و جوانان ؛ رجزها و شعارهاي مذهبي به مناسبت سالروز شهادت حضرت مسلم و در استقبال از ماه محرم سر دادند.
ابياتي را كه زنده ياد ميرزا مضطر اردبيلي ؛ شاعر مرثيه پرداز خوش ذوق اردبيلي ؛ مخصوص اين ايام سروده است عزاداران محله عالي قاپو به شكل يكصدا ترنم مي نمايند :
'خبردار اي عزاداران - اولونسون عالمه اعلان- حسينون ياسي باشلاندي - حسينون ياسي باشلاندي ؛ مقام حضرت خاتم بو ساعت عرش اعلاده حواس و فكري كليه قالوبدور غملي صحراده - گورَر اوغلي حسين غوطه ويرار بير قانلي درياده ؛ گريبان چاك ائدر افغان حسينون ياسي باشلاندي – اولور چون نهم ذي الحج كه يعني بايرام آخشامي - سحر كي كسديلر قربان حسينون ياسي باشلاندي - هامي ير كربلا دشتي ؛ هامي گون يوم عاشورا ؛ كفايتدور بو بير برهان ؛ حسينون ياسي باشلاندي - آلور بازاريدن گوردوم كه بعضي شخصلر قاره ؛ خبر آلديم نه اوضاعدور؟ آچوبلا نطق گفتاره ؛ مگر گورمورسن اطفالي ؟ دوشوبلر كوچه بازاره ؛ ديللر با دل سوزان ؛ حسينون ياسي باشلاندي. '
يعني ( اي عزاداران خبردار باشيد و به جهانيان اعلام نماييد كه ماتم اباعبدالله حسين (ع) آغاز شد - تمام فكر و حواس مقام حضرت محمد (ص) در اين ساعت در عرش اعلاء در بيابان غم مانده است- پسرش حسين را مي بيند كه در درياي خون غوطه مي خورد ؛ سينه اش را چاك مي دهد و ناله مي كند كه ماتم حسين آغاز شد - وقتي نهم ماه ذي الحجه فرا مي رسد كه شب عيد است ؛ همان شبي كه سحرگاه آن قرباني مي كنند ؛ ماتم حسين آغاز شد - تمام مكانها دشت كربلا و هر روز يوم عاشوراست ؛ همين يك دليل كفايت مي كند كه ماتم حسين آغاز شد- عده اي را در بازار ديدم كه لباس سياه مي خرند از ايشان پرسيدم چه خبر است؟ گفتند : مگر كودكان معصوم را نمي بيني كه روانه كوچه و بازار شده اند ؟ با دل سوزان خويش مي گويند كه ماتم حسين آغاز شد.)
همچنين اين شاه بيت زيبا و غمناك اثر جاويدان شادروان استاد انور اردبيلي در عزاداري هاي حضرت مسلم بن عقيل توسط عاشقان حسين (ع) با نواي دلنشين ترنم مي شود :
' گلور محرم ؛ آچيلدي پرچم ؛ كيمون وار عشقي ؛ عزايه گلسون - دخيل اولانلار ؛ مريض اولانلار ؛ قرا گينسون دوايه گلسون'
يعني (ماه محرم مي آيد ؛ پرچم هاي ماتم به اهتزاز درآمد ؛ هر فردي كه عاشق است ؛ به عزا بيايد - آناني كه دخيل افتاده اند ؛ آناني كه بيمار سخت علاجند ؛ لباس سياه بپوشند و براي درمان درد خويش بيايند.)
عزاداران محله عالي قاپوي اردبيل به همراه مساجد تابعه با پيمودن مسيري به مسافت حدود 15 كيلومتر در تعدادي از مساجد توقف كرده و با نواي نوحه خوانان و مداحان اهل بيت (ع) به زنجيرزني و سينه زني مي پردازند.
ماه قمري ذي الحجه از گذشته هاي دور براي مردم مومن اردبيل به خاطر آنكه از در پيش بودن آغاز عزاداري هاي محرم و صفر در اين ديار خبر مي دهد داراي اهميت خاص است.
محرم و صفر دو ماه پرفيض در تقويم مناسبت هاي مسلمانان هستند كه عاشقان اهل بيت (ع) و رهروان فرهنگ عاشورا در شهر حسيني اردبيل در طول سال براي رسيدن آنها روزشماري مي نمايند.
به گزارش خبرنگار ايرنا صرفنظر از جلوه هاي ظاهري عزاداري هاي محرم و صفر يك حس خفته ناشناخته ؛ آرام آرام از آغازين روزهاي ماه ذي الحجه در روان ساكنان اردبيل بيدار مي شود و همچنانكه به دهه اول محرم مي رسيم شدت يافته و در روزهاي تاسوعا و عاشوراي حسيني به اوج مي رسد.
عزاداري حضرت مسلم بن عقيل (ع) در اردبيل را مي توان نشانه اي براي آغاز عزاداري هاي حسيني در اين شهر دانست ولي مراسم هاي عزاداري ماه محرم در اين شهر به شكل منسجم تر و رسمي تر از بيست و ششم ذي الحجه با برپايي مراسم سنتي طشت گذاري در مساجد و تكاياي اين شهر آغاز مي شود.
جمع زيادي از مردم ولايت مدار اردبيل از چند شب قبل مراسم هاي نوحه خواني و عزاداري را به عنوان مشق و تمرين براي آغاز رسمي عزاداري هاي دههء اول محرم در مساجد اين شهر آغاز كرده اند كه امشب و در شب هاي آينده نيز ادامه مي يابد.
علاوه بر مراسم هاي عزاداري براي حضرت مسلم و نيز هاني بن عروه در تعدادي از مساجد اردبيل مردم متدين اين شهر به همين مناسبت از امشب به برپايي مراسم هاي مذهبي مخصوص اين ايام ازجمله خواندن دعاي عرفه ؛ اقامه نمازهاي مستحبي ويژه و بعضي آيين هاي مذهبي ديگر مي پردازند.
ساكنان اردبيل از گذشته هاي دور به اهل بيت (ع) به ويژه حضرت ابا عبدالله الحسين (ع) و ماه منير بني هاشم حضرت ابوالفضل العباس (ع) عشق مي ورزند و هر سال مراسم هاي مختلف عزاداري را در ماه هاي محرم و صفر به شكل سنتي و گسترده برپا مي دارند.
امام حسين (ع) كه زير بار بيعت ناروا با يزيد نرفت براي رساندن پيام مهم خود كه همانا ظلم و بيداد يزيد و يزيديان زمانه خود به جهانيان به منظور آگاهي مردم به خصوص مسلمانان از اين مظالم و قيام عليه آن بود در روز هشتم ذي الحجه مناسك حج را ناتمام گذاشت و به همراه اهل بيت و يار و انصار خويش راه عراق را در پيش گرفت.
يك روز پس از عزيمت امام حسين (ع) از مكه مكرمه به سوي عراق يعني روز نهم ذي الحجه ، حضرت مسلم بن عقيل (ع) كه به عنوان سفير آن امام همام از چند روز قبل به كوفه فرستاده شده بود توسط عوامل ابن زياد شناسايي شد.
حضرت مسلم (ع) به تنهايي با سربازان عبيدالله ابن زياد در ميدان شهر كوفه نبرد كرد و پس از مقاومت فراوان و كشتن تعدادي زيادي از آنان به محاصره خيل عظيمي از سربازان ابن زياد درآمد و دستگير شد و سپس به دستور آن ملعون به شهادت رسيد.
گفته مي شود كه تنها يار و ياور حضرت مسلم (ع) در كوچه و پس كوچه هاي كوفه و به خصوص در ميدان بني جبله اين شهر يك فرد ايراني به نام عباس بذائي بوده كه از اهالي منطقه بذا ؛ بذان يا باذان بوده كه امروز موسوم به اردبيل است.
در بعضي كتب معتبر آمده است : عباس بذائي كه يك آهنگر قوي هيكل در كوفه بود با اين عقيده كه چون هزاران نفر در اين شهر با اين مرد (حضرت مسلم) بيعت كردند ولي امروز حتي يك نفر پيدا نمي شود كه به او كمك نمايد و سزاوار نيست كه اين مرد غريب را در اين ميدان بدون حامي گذاشت تا به دست سربازان كشته شود به كمك حضرت مسلم بن عقيل شتافت و شمشير كشيد و با سربازان عبيدالله آنقدر جنگيد كه در نهايت شهيد شد.
زاده مرجانه ، همچنين پس از شهادت مسلم (ع) دستور داد تا هاني بن عروه را كه از اصحاب پيغمبر گرامي اسلام حضرت محمد (ص) و از پيروان اهل بيت (ع) بود به جرم طرفداري از حضرت مسلم و پناه دادن به او دستگير و در بازار شهر از طريق زدن گردنش به شهادت برسانند.
6019/6016
گزارش از : مسعود وسيله ايردموسي** انتشار دهنده :سيفعلي موسي زاده