آیا داروها زنانه و مردانه می شوند؟

به گزارش روز شنبه خبرنگار علمی ایرنا، تجویز داروهای متفاوت برای بیماران مبتلا به بیماری مشابه در رسانه های یاد شده با تاكید بر لزوم توصیه داروهای مختلف برای بیماران زن و مرد مبتلا به یك بیماری همراه است.
پایگاه اطلاع رسانی آمریكایی اینساید ساینس/inside science به تازگی درباره ضرورت زنان و مردانه شدن داروها، مطلبی از تحقیقات گروهی محقق آلمانی منتشر كرد كه بر اساس آن اثر درمانی داروهای ضدالتهابی در زنان و مردان متفاوت است.
بر اساس این تحقیق هورمون مردانه تستوسترون بر داروهای ضدالتهابی برای درمان بیماری های آسم و روماتیسم مفصلی تاثیر منفی داشت.
همچنین آنان نتیجه گرفتند تفاوت های بیوشیمیایی بین زنان و مردان بر اثربخشی بعضی داروها تاثیر دارد كه باید بیشتر بررسی شود.
با وجود این مطالعه و مطالعاتی مشابه، نایب رییس انجمن علمی داروسازان ایران معتقد است تجویز داروهای متفاوت تنها به یك خصوصیت جنسیت محدود نمی شود و این علم كه در حیطه ای از شخصی سازی داروها قرار می گیرد، گستره وسیع تری را شامل می شود.
از نظر علم داروسازی، تجویز داروی متفاوت با دوزهای متغیر مجموعه ای از خصوصیات مختلف ژنتیكی را دربر می گیرد كه در مجموع به آن علم فارماكوژنتیك یا ژنومیك/pharmacogenetics می گویند.
نشریه انگلیسی نیچر/Nature فارماكوژنتیك را در نظر گرفتن عوامل مختلف ژنتیكی شامل سن، جنس، وزن، سوابق خانوادگی، شدت بیماری و اختلالات مرضی در هر بیمار برای توصیه داروی مخصوص و دوز مشخص به وی تعریف كرده است.
فارماكوژنتیك الهام گرفته از این باور علمی است كه ژن های یك فرد بر پاسخ های وی به دارودرمانی تاثیر می گذارد. مبنای این علم جدید نیست و دست كم نخستین بار در سال 1957 توسط آرنو موتولسكی/ Arno Motulsky صاحب كرسی پزشكی ژنتیك و علم ژنوم دانشگاه سیاتل واشنگتن در مقاله ای طرح شد. وی متوجه واكنش های معكوس بیماران به داروی ضدمالاریای پریماكین شده بود.
كشف ژن هایی كه موجب پاسخ های متفاوت به دارو می شوند، طی چند دهه بعد افزایش یافت. بیشتر ژن ها آنزیم هایی دارند كه می توانند در سوخت و ساز یك یا چند دارو نقش داشته باشند؛ بعضی تفاوت های ژنتیكی یافت شده است كه به واسطه مصرف آن دارو به سم تبدیل می شود و بعضی دیگر تاثیر دارو را خنثی می كند.
بر اساس این گزارش، فارماكوژنتیك باوجود موفقیت های اولیه در افزایش اثربخشی داروها، در ادامه با فرودهایی مواجه شد. با توجه به این پیشرفت ها تا دهه 90 میلادی انتظار می رفت دوره شخصی سازی داروها فرا رسیده باشد؛ اما در واقع تعداد معدودی آزمایش های مشخص امروزه در كلینیك ها انجام می شود و فراوانی موانع امیدهای اولیه را برای گسترش این علم و درمان سریع تر و نتیجه بخش تر بعضی بیماران خاص كمرنگ كرده است.
بعضی آزمایش های بالینی به نتایج روشنی در این علم دست نیافت و میزان كشف ژن هایی كه باعث واكنش های معكوس یا منفی می شوند، افزایش نیافته است.
نایب رییس انجمن علمی داروسازان ایران در این بار به خبرنگار علمی ایرنا اظهار كرد: هر چند از چند دهه قبل مقالاتی در مورد فارماكوژنتیك منتشر شده است؛ اما این علم در سال های اخیر در سطح كلینیك ها آن هم در كشورهای پیشرفته مطرح است.
فرشاد هاشمیان توضیح داد: برخی الگوهای رایج دارودرمانی در حال حاضر مبتنی بر سعی و خطاست، اما بر اساس علم فارماكوژنتیك دارو باید بر اساس الگوهای ژنتیكی تجویز شود.
به گفته هاشمیان، برای گسترش این علم در حیطه عمل مشكلاتی وجود دارد كه مهم ترین آن هزینه های گزاف آزمایش های ژنتیكی نسبت به نتیجه ای است كه از آنها به دست می آید.
وی خاطرنشان كرد: همواره در بحث های كلان درمان، موضوعات اقتصادی مطرح می شود و این امر در مورد همه كشورها و حتی كشورهای پیشرفته صادق است. در بسیاری موارد انجام آزمایش های فارماكوژنتیك از لحاظ اقتصادی و بحث هزینه -كارآمدی توجیه ندارد؛ ولی هرچه زمان بگذرد، هزینه فناوری های آزمایش ها كاهش می یابد و در آینده از لحاظ پراكندگی اجرا همه گیر می شود.
رئیس دانشكده داروسازی واحد علوم دارویی دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سوال كه در كدام بیماری ها بیشتر تجویز دارو با آزمایش های ژنتیكی انجام می شود، گفت: استفاده از این روش برای همه بیماری ها و همه بیماران لزومی ندارد؛ ولی برای برخی بیماران مبتلا به انواعی بیماری های قلبی، بیماری های مرتبط با اعصاب و بدخیمی ها جهت بررسی اثربخشی مقاومت به دارو و یا تعیین دوز می توان از این روش كمك گرفت ؛ روشی كه كمك می كند درمان بهینه( optimize) شود.
علمی**9157 **1561
خبرنگار: منصوره شوشتری**انتشار:مژگان توانا
برای اطلاع از اخبار متنوع علمی و فناوری، با كانال علمی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
irnaelm@
https://telegram.me