برشی از زندگی مادران رنج

به گزارش ایرنا، چادر مشكی اش را محكم زیر بغل زده كه از سرش نیفتد به محض ورود به اتاق وسایل را گوشه می گذارد و جمله همیشگی را تكرار می كند: جنس جدید آوردم كسی چیزی لازم نداره؟ صابون های خوشبو با خمیردندان های خارجی و اصل'.
بخاطر آشنایی كه با ما دارد طبق روال همیشگی روی صندلی می نشیند و نمونه جنس ها را روی میز می چیند و ما را با اجناس جدیدی كه به قول خودش از جوانرود آورده دقایقی مشغول می كند.
توران را اغلب من و همكارانم می شناسیم، زنی كه شوهری كارگر دارد و بطور معمول 10 روز یكبار به ما سر می زند و به اصلاح مشتری اش هستیم و اجناسش را به ما می فروشد.
اما توران اینبار سوژه گزارشم برای زنان سرپرست خانوار می شود، وقتی از او علت كار كردنش را می پرسم برگه ای را از لابلای اجناسش بیرون می آورد و دستم می دهد، برگه ای مربوط به بدهی شهریه دختر دانشجویش است و باید یكی دو روز دیگر تسویه حساب كند تا بتواند برای ترم جدید انتخاب واحد كند.
باقیمانده پول شهریه دخترش 539 هزار تومان است و بقول خودش اینبار از جوانرود بیشتر جنس آورده تا بتواند شهریه دخترش را پرداخت كند.
او دارای 2 فرزند دختر و پسر است و شوهرش هم كارگر فصلی و ناتوان است كه اغلب مواقع بیكار و هرازگاهی كار می كند و خرج اندكی در می آورد.
انگار كه سر درد و دل توران باز شده و منتظر گوش شنوایی برای درد و دلهایش بوده، وقتی بیشتر از زندگیش می پرسم ادامه می دهد: دختر دومم هم دانش آموز است، پسرم كه آخرین فرزندم است تشنج دارد و دچار مشكلات مغز و اعصاب است.
دوباره چند نسخه پزشكی از دكتر اعصاب و روان را از داخل ساك اجناش در می آورد و به من نشان می دهد و می گوید: چند بار پسرم را به دكتر برده ام ولی درمان اساسی اش هزینه زیادی می خواهد كه من ندارم.
او كه در یكی از روستاهای اطراف شهر ایلام مستاجر است، می گوید: ماهانه 300 هزار تومان كرایه خانه را به سختی تامین می كنم.
وی ادامه می دهد: با توجه به اینكه شوهرم كارگر فصلی و درآمدش اندك است چند سالی است كه خودم هم به این شیوه كار می كنم و هر 10 روز یكبار با مینی بوس به جوانرود می روم و لوازم بهداشتی را خریداری و در ایلام با سود اندكی بفروش می رسانم تا از این راه شاید خرج دانشگاه دختر و خورد و خوراكمان در بیاید.
توران متولد سال 57 است اما سختی های زندگی او را بیشتر نشان می دهد، تنگدست اما با اراده كه بجای اینكه چشمداشتی به دست دیگران داشته باشد تن به كار داده و برغم سختی هایی كه شغلش دارد سعی می كند از این راه كسب درآمدی حلال كند تا به كسی محتاج نباشد.
او یكی از زنان سرپرست خانوار است كه به علت ناتوانی همسر مجبور شده سرپرستی خانوار پنج نفره شان را بر عهده گرفته و كسب درآمد برای زندگی اش كند.
زهرا یكی دیگر از زنان سرپرست خانوار ایلام است كه شاید قصه زندگیش تلخ تر از توران باشد، او دارای 2 فرزند پسر 2 ساله و سه سال و نیم است كه به علت فوت همسر سرپرست خانوار شده است.
عمر زندگی مشترك زهرا كمتر از هفت سال بوده و شوهرش به علت بیماری قلبی یكسال و 2 ماه است فوت كرده و او و 2 فرزند خردسالش به تنهایی زندگی می كنند.
او می گوید: پس از اینكه متوجه بیماری شوهرم شدم برای درمانش خیلی تلاش كردیم و هزینه زیادی هم پرداخت كردیم ولی بیماری اش شدید بود و درمان جوابی نداد.
او گفت: تمام سرمایه زندگیم منزل مسكونی بود كه برای درمان شوهرم فروختم ولی فایده ای نداشت و تلاش ها برای زنده ماندن شوهرم بی نتیجه ماند.
زهرا پس از فوت همسرش به علت نداشتن پشتوانه مالی مجبور شده در خارج از خانه كار كند تا بتواند كرایه منزل استیجاری و خرج خود و 2 فرزندش را در بیاورد.
زهرا و توران سرپرست خانوار هستند، زنانی كه شمار آنان در همه جا از جمله ایلام در حال بیشتر شدن است.
زن سـرپرست خانوار به یكی از اعضای خانوار كه در خانواده با این مسئولیت شناخته می شود اطلاق می شود. سرپرستی خانوارها بطور معمول بر عهده پدر است اما در صورت نبود پدر (فوت، طلاق و غیره) مادر سرپرست خانوار محسوب می شود.
زنانی كه بعد از طلاق به تنهایی زندگی می كنند و امرار معاش می كنند، همسران مردان معتاد، همسران مردان زندانی، همسران مردان بیكار، همسران مردان مهاجر، همسران مردانی كه در نظام وظیفه مشغول خدمت هستند، زنان سالمند تنها، دختران بی سرپرستی كه هرگز ازدواج نكرده اند، همسران مردان از كارافتاده و سالمند در گروه زنان سرپرست خانوار تعریف می شوند.
زنان سرپرست خانوار یا خود سرپرست با مشكلات و موانع بسیاری در زندگی روبرو هستند كه در كنار مشكلات و مسائل زندگی به علت سرپرست خانوار شدن آسیب های جبران ناپذیری را بر آنها و جامعه وارد می سازد كه از این رو توجه به رفع مشكلات این قشر و بررسی همه جانبه و دقیق این مشكلات و ارائه راهكارهای درست و اصولی به منظور حمایت از این قشر، از جمله وظایف نهادها و سازمان های خدمات اجتماعی در هر كشور است.
سختی نگهداری در تربیت و نگهداری فرزندان، زندگی در تنهایی و همراه با افسردگی و نا امیدی، همچنین نگرش غلط جامعه نسبت به زنان مطلقه و بیوه در نبود همسرانشان از جمله مشكلاتی است كه زنان سرپرست خانوار را در روابط اجتماعی و حضور در اجتماع با مشكلات عدیده ای روبرو می كند.
در ایران تعداد خانواده هایی كه سرپرست آن مرد هستند، بیش از 15 میلیون و 711 هزار خانوار و تعداد خانواده هایی كه سرپرست آن زن هستند نیز بیش از یك میلیون و 641 هزار خانوار است.
در استان ایلام نیز زنان سرپرست خانوار نیازمند در قالب 2 دسته از حمایت بهزیستی و كمیته امداد برخوردار و این 2 دستگاه با ارایه خدمات مختلف به آنها سعی در كاهش مشكلات این افراد دارند.

*** روند صعودی پدیده زنان سرپرست خانوار

كارشناس دفتر آسیب دیدگان اجتماعی اداره كل بهزیستی ایلام در این خصوص با بیان اینكه علت عمده سرپرست خانوار شدن زنان در كشور فوت همسر و طلاق است گفت: 71 درصد از زنان در كشور بر اثر فوت همسر، 17 درصد به علت بد سرپرستی، 10 درصد بر اثر طلاق و مابقی نیز به علت تجردی سرپرست خانوار شده اند.
زهرا عبداللهی اضافه كرد: در استان ایلام نیز عمده ترین علت سرپرست خانوار شدن بیش از چهار هزار و 300 زن سرپرست خانوار مددجوی زیر پوشش بهزیستی نیز فوت همسر، از كارفتادگی و طلاق است.
وی با بیان اینكه پدیده زنان سرپرست خانوار در كشور و این استان در حال افزایش است گفت: سال 90 سهم خانواده های با سرپرست زن به 12.5 درصد افزایش یافته در حالیكه این نرخ در سال 85 حدود 9.5 درصد بوده است.
وی نابرابری فرصت ها، نابرابری در دسترسی به آموزش، مشاركت نداشتن در جریان تصمیم گیری های خانواده، عدم امكان كسب مهارت بصورت گسترده و متكی بودن به مرد خانواده برای تامین زندگی را از عمده ترین علل فقر زنان پس از سرپرست خانوار شدن عنوان كرد.
این كارشناس ارشد مطالعات زنان با ذكر اینكه زنان پس از مسئولیت سرپرستی خانوار، خود را به قیمت تداوم زندگی و حفظ فرزندانشان فراموش می كنند، گفت: این زنان به توانمندی های روانی و اجتماعی قابل توجهی نیاز دارند و باید این نیاز آنها تامین شود.

*** زن سرپرست خانوار آسیب اجتماعی نیست

وی با بیان اینكه زن سرپرست خانوار به تنهایی یك آسیب اجتماعی محسوب نمی شود، اضافه كرد: بر اساس بررسی های انجام گرفته 50 درصد زنان سرپرست خانوار در كشور خانه دار و فاقد شغل بوده و با مشكلات مالی مواجه هستند و این مساله اقتصادی و سایر مسایل اجتماعی مضاعف دیگر، آنها را در معرض انواع آسیب های اجتماعی قرار می دهد.
وی اظهار كرد: بسیاری از زنان سرپرست خانوار از فقدان چتر حمایتی و تامین مالی رنج می برند كه نه تنها گریبانگیر این زنان است بلكه فرزندان این افراد را نیز در معرض آسیب های اجتماعی بسیاری نظیر فرار كودكان، پدیده كودكان كار، بزهكاری، محرومیت از تحصیل، سوء تغذیه و غیره قرار می دهد.
به گفته عبدالهی، پدیده زنان سرپرست خانوار این افراد را در مقام مدیریت خانواده بجای مردان قرار داده كه در واقع نوعی سرمایه اجتماعی محسوب می شود كه باید تقویت شود و برای استقلال مالی، تامین و پوشش بیمه آنها و تشویق آنها به ازدواج دوباره از آسیب هایی كه تهدید كننده آنهاست جلوگیری كرد.

*** توانمندسازی مهمترین راهكار برای بهبود وضعیت مالی

وی اضافه كرد: دیدگاه غالب جامعه به ازدواج دوباره زنان سرپرست خانوار مثبت نیست كه باید با فرهنگ سازی این مساله احیا شود.
به گفته وی، یكی از مهم ترین مشكلاتی كه زنان سرپرست خانوار در ازدواج دوباره با آن مواجه بوده عدم پذیرش فرزندان آنها از سوی همسر است كه این مساله موجب شده این زنان از ازدواج خودداری كنند.
عبداللهی گفت: زنان سرپرست خانوار به دلیل نداشتن مهارت های فنی و شغلی و نداشتن پشتوانه مالی به انجام كارهای خدماتی و غیر رسمی روی آورده كه هم با مشكلات جسمی مواجه شده و هم جایگاه آنها تضعیف می شود.
وی مهم ترین راهكار برای ساماندهی و بهبود وضعیت زنان سرپرست خانوار را توانمندسازی اجتماعی و فرهنگی و شغلی عنوان كرد تا این زنان در جامعه به یك جایگاه برسند كه هم پای مردان هم جایگاه خود را حفظ و هم مشكلاتشان حل شود.
اما اقدام های دستگاه های حمایتی برای رفع مشكلات زنان سرپرست خانوار چیست؟

*** راه اندازی گروه های همیار زنان سرپرست خانوار مددجوی بهزیستی ایلام

كارشناس مسئول دفتر توانمندسازی خانواده و زنان بهزیستی ایلام در این خصوص به خبرنگار ایرنا می گوید: هم اینك چهار هزار و 200 خانوار مددجوی این اداره كل با جمعیت نزدیك به 9 هزار نفر با سرپرستی زنان اداره می شوند.
عبدالصباح كارزانی با بیان اینكه علت عمده سرپرست خانوار شدن این زنان از كارافتادگی همسران آنهاست، افزود: یك هزار و 800 نفر از این زنان یا همسرشان فوت كرده و یا طلاق گرفته، بیش از 300 نفر دختران خود سرپرست مجرد بوده و مابقی نیز دارای همسران از كارافتاده هستند.
وی تشكیل گروه های همیار زنان سرپرست خانوار را یكی از اقدام های این اداره كل برای توانمندسازی این افراد عنوان كرد و گفت: تاكنون 50 گروه همیار با عضویت 350 نفر از این زنان در استان تشكیل كه در قالب تعاونی با حمایت بهزیستی در مشاغل خانگی، خیاطی، قالی بافی و غیره فعالیت دارند.
وی ادامه داد: این اداره كل از طریق تامین سرمایه اولیه این افراد به میزان 200 میلیون ریال به هر گروه از این زنان حمایت می كند.
وی كمك به سلامت جسمی و روانی زنان سرپرست خانوار مددجو را از دیگر برنامه های حمایتی بهزیستی از این زنان عنوان كرد و گفت: در این زمینه با انعقاد قرارداد با شماری از مراكز درمانی استان زنان سرپرست خانوار مددجو بصورت رایگان از خدمات درمانی مختلف برخوردار هستند.
كارزانی ارایه خدمات مددكاری و تخصصی توانمندسازی به زنان، پرداخت هزینه شهریه فرزندان دانش آموز و دانشجو این افراد، كمك به تامین ودیعه مسكن، پرداخت سرمایه كار بلاعوض به زنان سرپرست خانوار و كمك به تامین سبد غذایی این زنان را از دیگر حمایت های این اداره كل برشمرد.
به گفته وی، زنانی كه به هر دلیل سرپرست خانوار شده و زیر پوشش حمایت هیچ نهادی نباشند در صورتیكه درآمدشان حداقل 40 درصد دستمزد قانون كار نباشد، زیر پوشش خدمات این اداره كل قرار می گیرند.

*** بیمه 2 هزار و 571 زن سرپرست خانوار مددجوی بهزیستی استان ایلام

كارشناس، مسئول دفتر توانمندسازی، خانواده و زنان اداره كل بهزیستی ایلام همچنین از بیمه تامین اجتماعی 2 هزار و 571 زن سرپرست خانوار مددجوی زیر پوشش در مناطق روستایی، عشایری و شهری این استان خبر داد.
وی با بیان اینكه از این تعداد 759 نفر در شهرها و یك هزار و 812 نفر نیز در روستاها و مناطق عشایری سكونت دارند، اظهار كرد: كار بیمه زنان روستایی از سوی صندوق بیمه روستاییان و عشایر و بیمه زنان ساكن مناطق شهری از محل قانون هدفمندی یارانه ها و از طریق بیمه تامین اجتماعی انجام گرفته است.
وی یادآور شد: طرح بیمه اجتماعی زنان روستایی و عشایری از سال 88 آغاز شد كه در اجرای آن از سوی بهزیستی زنان سرپرست خانوار واجد شرایط به دهیاری ها معرفی شدند و پس از ورود و ثبت اطلاعات آنان در تارنمای صندوق بیمه روستایی و عشایری حق بیمه آنها بصورت متمركز از سوی بهزیستی پرداخت می شود.
كارزانی حق بیمه پرداختی برای هر نفر در این طرح را بر پایه توافق سازمان بهزیستی كشور و صندوق مركزی بیمه روستاییان 810 هزار ریال در سال اعلام كرد.
كارشناس دفتر توانمندسازی، خانواده و زنان اداره كل بهزیستی ایلام گفت: پوشش بیمه تامین اجتماعی زنان سرپرست خانوار مناطق شهری نیز از سال 90 آغاز شد كه بخشی از آن از ناحیه دولت و محل قانون هدفمندی یارانه ها و بخش دیگر آن از محل اعتبارهای بهزیستی استان ها تامین خواهد شد.
وی سرانه پرداختی بابت بیمه این زنان را از سوی بهزیستی برای هر نفر در سال گذشته را 520 هزار ریال در ماه اعلام كرد و افزود: زنان سرپرست خانوار ساكن مناطق شهری، روستایی و عشایری كه مشمول این بیمه ها می شوند باید دارای دست كم 18 و حداكثر 50 سال سن بوده و بعنوان سرپرست خانوار مددجوی زیر پوشش بهزیستی باشند.

*** توانمند سازی زنان سرپرست خانوار در دستور كار بهزیستی قرار دارد

مدیر كل بهزیستی ایلام نیز گفت: برای حمایت از زنان سرپرست خانوار 2 مقوله پیشگیری از آسیب های اجتماعی و كاهش آسیب و توانمندسازی آنها در دستور كار بهزیستی قرار گرفته است كه در این زمینه 13 برنامه برای توانمندسازی زنان در دستور كار قرار گرفته است.
فرهاد قیصربیگی خدمات بهزیستی به زنان را در چهار حوزه مختلف شامل زنانی كه همسرشان فوت كرده، زنان دارای همسر از كارافتاده، زنان مطلقه و دختران مجرد با سن بالا عنوان كرد.
وی ارایه خدمات تخصصی مشاوره ای، خدمات بهداشتی، حقوقی، تامین مسكن، پرداخت مستمری، بیمه اجتماعی و ایجاد فرصت های شغلی را از جمله حمایت های بهزیستی از زنان سرپرست خانوار برشمرد.

*** حمایت كمیته امداد از 12 هزار زن سرپرست خانوار

مدیر كل كمیته امداد امام خمینی(ره) ایلام نیز از حمایت این نهاد از 12 هزار زن سرپرست خانوار مددجوی زیر پوشش خبر داد.
ضیاء رضایی با بیان اینكه عمده این زنان به علت فوت همسر زیر پوشش این نهاد قرار گرفته اند بیان كرد: این افراد در مجموع 25 هزار نفر را سرپرستی می كنند و از خدمات حمایتی این نهاد در حوزه های مختلف برخوردارند.
وی عمده خدماتی كه به این زنان ارایه می شود را مسكن، اشتغال، اكرام ایتام فرزندان این افراد، تامین جهیزیه، اعزام به اردوهای زیارتی و غیره عنوان كرد.
مدیر كل كمیته امداد امام خمینی(ره) ایلام در خصوص ارایه خدمات خاص به زنان سرپرست خانوار مددجو گفت: اگرچه این افراد در اولویت خدمات دهی قرار دارند ولی ارایه خدمتی كه ویژه ین افراد باشد وجود ندارد و همچون سایر مددجویان از خدمات جاری این نهاد بهره مند هستند.
اما اینكه برخی زنان نیازمند پس از سرپرست خانوار شدن برای كسب درآمد حلال به كار كردن روی آورده و برای تامین مخارج زندگیاش از هیچ تلاشی دریغ نمی كند از دیگاه اسلام نیز تحسین برانگیز و دارای ثواب و اجر دنیوی و اخروی فراوانی است.
یك كارشناس مذهبی در این خصوص به خبرنگار ایرنا می گوید: كار عامل عزت و سربلندی هر فردی در جامعه است و كسب درآمد و استقلال مالی در تعیین جایگاه افراد در جامعه نقش بسزیی دارد.
حجت الاسلام حشمت رستمی افزود: از طرفی در هر جامعه ای زنان سرپرست خانوار یا خودسرپرست وجود دارند كه به دلایل مختلفی ناچار به تامین هزینه های زندگی هستند.
وی ادامه داد: این زنان در این راه با مشكلات و موانع بسیاری مواجه هستند و بی شك در هر جامعه ای آسیب هایی هم متوجه این قشر از جامعه می شود هرچند حكومت در تامین نیازهای مادی این افراد ظایف خاصی بر عهده دارد.
وی گفت: بسیاری از زنان سرپرست خانوار با روحیه و تلاش اجتماعی وارد فعالیت های اقتصادی و اجتماعی شده و با تحمل سختی و رنج كار امرار معاش می كنند.
این كارشناس مذهبی معتقد است: اصل كار كردن در نگاه اسلام اجر اخروی داشته و طبق روایت كسی كه برای تامین نیازهای مادی در حین كار كردن از دنیا برود اجر و پاداش شهید را خواهد داشت.
وی به حدیث پیامبر(ص) اشاره كرد كه می فرماید: 'عبادت 10 جزء دارد و كسب روزی حلال 9 جزء آن است' و ادامه داد: بانوانی كه با تحمل سختی وارد كار اقتصادی شده و كسب روزی می كنند مشمول این روایات خواهند بود.
وی اضافه كرد: كار كردن از نگاه دینی ضمن داشتن اجر دنیوی و اخروی در ساختن روح افراد نیز موثر بوده و بویژه زنانی كه مشغول كار هستند از صلابت، پختگی و تعالی روحی خاصی برخوردار می شوند هرچند به لحظ روحی و عاطفی كار كردن اثر منفی هم جسمی و روحی بر روی افراد می گذارد.
حجت الاسلام رستمی گفت: این قشر از جامعه با احساس مسئولیت پذیری سختی های كار را تحمل كرده و خود را از گزند آسیب های فقر و همچنین سایر آسیب های اجتماعی كه متوجه زنان بی سرپرست در جامعه می شود مصون می كنند.
وی اظهار كرد: واقعیت تلخ جامعه امروز ما اینست كه تعداد زیادی از زنان سرپرست خانواده با نگاه جنسیتی از ناحیه مردان به لحاظ روحی و جسمی آسیب می بینند كه تدوین قوانین مناسب و داشتن ضمانت اجرایی و از طرفی پیش بینی بسته های حمایتی برای این قشر ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
گزارش از: آزاده خرم***انتشار دهنده : شهریار حیدری فر
7171/6034