ساماندهی كودكان كار و خیابان؛ «بازداشت» یا «جذب»؟

به گزارش گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا، بر اساس طرحی با همكاری شهرداری، فرمانداری تهران و سازمان بهزیستی كه در شهریورماه امسال به مرحله اجرا رسید، كودكان كار و خیابانی، ساماندهی و جذب می شوند كه بنا به گفته «حبیب‌الله مسعودی فرید» معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی كشور، 20 میلیارد تومان بودجه برای اجرای این طرح در نظر گرفته شده است.
معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی در خصوص جزییات طرح جذب و ساماندهی كودكان كار خیابان اظهار كرد: به موجب این طرح جذب كلیه كودكان حاضر در سطح شهرها در دستور كار خود گرفته تا پس از جذب شناسایی خانواده‌ها انجام و با همكاری سازمان‌های مردم‌نهاد خدمات مددكاری به آنها ارایه شود.
به منظور بررسی طرح ساماندهی كودكان كار و خیابان، نشستی با حضور «شهیندخت ملاوردی» دستیار ویژه رییس جمهوری در امور حقوق شهروندی، «مهناز افشار» سخنگوی پویش بدسرپرست تنهاتر است، «مونیكا نادی» مشاور حقوقی این پویش، «لیلا ارشد» فعال حقوق كودك،«زهرا نژاد بهرام» عضو شورای شهر تهران، «مظفر الوندی» دبیر مرجع ملی كودك وزارت دادگستری، «حسن غلامی» نماینده شهرداری تهران و «فاطمه اشرفی» مدیرعامل انجمن خیریه حامی در سالن كنفرانس تئاتر شهر تهران برگزار شد.
فعالان حقوقی و مدنی شركت كننده در این نشست، ضمن انتقاد از اجرایی شدن بدون برنامه طرح ساماندهی كودكان كار و خیابان، آن را دستگیری و نه جذب عنوان كردند كه كودك را در چاردیواری قرارگاه های نگهداری، بلاتكلیف رها می كند.

**پیگیری مسوولانه در تسریع اصلاحیه
«مهناز افشار» به عنوان سخنگوی پویش و شروع كننده بحث، هدف از برگزاری این نشست را شنیدن صحبت های موافقان و مخالفان طرح ساماندهی كودكان كار و خیابان به منظور كمك در روند تصمیم گیری های بهتر برای بهبود شرایط و اوضاع این كودكان عنوان كرد. به بیان وی، هر شخصی در هر حرفه و مقامی، از روی انسان دوستی می تواند صدای كسانی باشد كه برای بیان حرفهایشان امكان دسترسی به مسوولان را ندارند.
مولاوردی هم ضمن تشكر از سازمان های مردم نهاد و فعال در حوزه كودك، پیگیری و تلاش برای شنیده شدن خواسته های افراد و همچنین وضعیت اصلاحیه آیین نامه ساماندهی كودكان كار و خیابان با رویكرد حمایتی را وعده داد.
وی گفت: فعالان مدنی، همانند میزان الحراره و دماسنج، رابط و حلقه اتصال مردم و دولت هستند كه در حفظ این رابطه و ترمیم آن از هیچ تلاشی كوتاهی نمی كنند.
و در عین حال گفت : ضمن تلاش برای تسریع در تصویب آیین نامه حمایت اجتماعی در وزارت رفاه، گزارش این نشست در جلسه روز چهارشنبه هیات دولت مطرح می شود.
وی افزود: برای تسریع تصویب لایحه حمایت از حقوق كودكان كه سالها متوقف مانده است نیز نامه ای به امضای « معصومه ابتكار» معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، «لعیا جنیدی» معاون امور حقوقی این نهاد و بنده تهیه و به مجلس ارسال شده است. در این لایحه، به مواردی مانند سرپرستی، فرار از خانه، زندانی والدین، خشونت مستمر، عدم ثبت ولادت، سوءرفتار، بهره‌كشی، نادیده‌گرفتن عمدی سلامت و بهداشت روانی و جسمی كودكان، ممانعت از تحصیل آنان، خرید و فروش كودكان و فعالیت مجرمانه به وسیله كودك اشاره شده است.

** اعطای مراكز نگهداری، عملكرد راهبردی شهرداری برای ساماندهی
«حسن غلامی»، نماینده شهرداری و یكی از متولیان اجرایی شدن این طرح در نشست و پاسخ به این پرسش كه تاكنون چند نفر در این طرح دستگیر یا جذب شده اند گفت: استراتژی اصلی شهرداری به عنوان یكی از متولیان این طرح، كاهش آسیب است به این معنا كه این كودكان نان آوران خانه هستند و ما تلاش داریم ساعت كاری آنان را به چهار ساعت تقلیل دهیم.
«بر همین اساس، 16 مركز «پرتو» در تهران به عنوان زیرساخت در اختیار سازمان های مردم نهاد قرار دادیم تا به نگهداری و حمایت این كودكان بپردازند. »
غلامی افزود: با اجرایی شدن طرح ساماندهی كودكان كار و خیابان، نگهداری این كودكان در سه مركز فوریت های اجتماعی شهرداری با عنوان «نواب، بعثت و یاسر» صورت می گیرد كه تا كنون 352 كودك زیر نظر مددكاران اجتماعی بهزیستی جذب شده اند اما اینكه برای این كودكان در این مراكز چه اتفاقی می افتد، ما دخالتی در آن نداریم.
نماینده شهرداری در پاسخ به اظهارات فعالان حقوق كودكان حاضر در نشست نسبت به بكارگیری كودكان از سوی پیمانكاران شهرداری در مراكز پسماندها و وضعیت اسفناك این مراكز، اظهار داشت: پیمان كاران مطابق قراردادهایی كه با آنان منعقد می شود حق استفاده از افراد كمتر از 18 سال را ندارند و اگر این كار را انجام دهند، تخلف است و پیگرد قانونی دارد.
«زهرا نژاد بهرام » هم به عنوان نماینده شورای شهر حاضر در این نشست، كودكان كار و خیابان را آسیب اجتماعی عنوان كرد كه بخشی متكدی و ماحصل خانواده بدسرپرست هستند و بخشی دیگر نان آور خانواده كه در این جا، حضور مددكاران اجتماعی در كنار خانواده های بدسرپرست یكی از راهكارهای حل این مساله است كه به بیان وی، متاسفانه در اجرای طرح ساماندهی كودكان كار و خیابان از دیدگاه مددكاری بهزیستی استفاده نشده است.

**ساماندهی یا دستگیری، مساله این است
«لیلا ارشد » فعال مدنی در بخشی دیگر از این نشست، ضمن اشاره به سال های اجرایی شدن طرح ساماندهی، آن را بی نتیجه خواند و گفت: مساله كودكان كار و خیابان، مساله امروز نیست بلكه از سال 1384 این طرح شروع شد كه همواره ناكارآمد، هزینه بر و بی نتیجه خاتمه یافت و هیچگاه آماری مبنی بر ساماندهی كودكان اعلام نشد. چرا كه دستگیری كودكان كار یا گرفتن حضانت آنان از خانواده هایشان، راهكار مناسبی نیست. حال پرسش من از مسوولان این امر این است كه آیا مطابق قانون می توان كودك زیر 18 سال را در خیابان به جرم كار دستگیر كرد؟
«مونیكا نادی»، حقوقدان و یكی دیگر از میهمانان این نشست نیز اظهار كرد: بحث كودك كار متولی ندارد و هر روز شاهد اجرایی شدن طرح های غیر كارشناسی از سوی سازمان های مختلف هستیم. از نظر قانونی، كودك كار جرمی مرتكب نشده كه دستگیر شود یا بر اساس آن، حضانت وی از خانواده گرفته شود. نمی توان با یك مصوبه و آیین نامه، قانون مدنی كشور را نادیده گرفت و از خانواده كودك سلب صلاحیت كرد و او را به بهزیستی سپرد.
«مظفر الوندی » دبیر مرجع ملی كودك وزارت دادگستری هم در این باره اظهار داشت: هر اقدامی كه انجام می شود دارای واژه معنای خاصی است به عنوان مثال اگر كودكی را به زور بگیریم می توان از واژه دستگیری استفاده كرد، اگر مددكار او را ببرد واژه جذب به كار برده می شود و در كل بستگی به عملكرد فرد دارد.
«درباره رفتاری كه با كودكان در طرح ساماندهی كودكان كار می شود، واژه دستگیری و در پاره ای موارد تعقیب و گریز را می توان به كار برد اما این كه مبتنی بر چه قانونی صورت می گیرد جای بحث دارد. »
الوندی افزود: آیین نامه ساماندهی كودكان كار و خیابان، بهترین مبنای قانونی در ساماندهی است چرا كه رویكردی مددكارانه دارد. اما در كل نگاه و رویكرد ما به كودك اشكال دارد، زمانی برای زیباتر شدن مبلمان شهری، بدون برنامه اقدام به طرح جمع آوری كودكان می كنیم غافل از این كه اتفاق ها و مشكلات بیشتری در راه است.

پژوهشم**9294** 1601** خبرنگار : فاطمه دهقان ** انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش،كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران و جهان، https://t.me/Irnaresearch با ما همراه شوید.