سالمندی ، نیازها و ضرورت های این دوره

به گزارش ایرنا، سالمندی مرحله تكاملی و یكی از مهم ترین دوران های حیات هر انسان است. سال هایی كه فرد با از دست دادن قوای جسمانی، برای انجام دادن بیشتر كارهای خود به یاری جوان ترها نیاز دارد.
درست است كه با گذشت چند دهه از زندگی، فرد سالمند كه دیدنی ها را دیده و شنیدنی ها را شنیده، به نسبت دروان جوانی خود تجربه و بینشی عمیق تر به برخی مسائل دارد، اما این تحلیل نیرو چنان تاثیری بر كیفیت زندگی وی می گذارد كه نتواند به درستی از این همه كوله بار تجربه برای طی كردن ادامه راه زندگی بهره برده و در مقابل، بیشترین وقت خود را در مسیر مطب پزشكان، بیمارستان ها و داروخانه ها بگذراند.
بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی، در سال 2050 در 60 كشور دنیا، افراد سالمند 30 درصد از جمعیت آن ها را تشكیل می دهند. هم اكنون ژاپن تنها كشوری است كه با این آمار رو به رو شده است.
افزایش تعداد سالمندان برای هر جامعه ای زنگ خطر به شمار می رود و دولت ها هم، راهكارهای گوناگونی را برای مدیریت این موضوع در راستای سیاست های كلی هر كشور به كار می بندند.
از دیگر سو، سالمندی دوره ای اجتناب ناپذیر از زندگی است و نیاز است تا در حوزه های بهداشت و سلامت، فعالیت های اجتماعی، مسائل معیشتی و دیگر موضوعات مرتبط با زندگی سالمندی، اقداماتی جدی صورت گیرد.
به همین منظور برای دریافت اطلاعات بیشتر پیرامون دوره سالمندی، وضعیت تركیب جمعیتی كشور و چشم انداز پیش رو با علی دادگری به گفت و گو نشستیم. وی دارای مدرك دكترای سالمندی و همچنین مدیر كل دفتر توانمندسازی، ارتقاء و بهره وری سرمایه های انسانی معاونت پرستاری وزارت بهداشت، عضو شورای تدوین سند ملی سالمندی كشور و یكی از اعضای كمیته تدوین و بازنگری برنامه درسی پرستاران سالمندی است.
علی دادگری معتقد است سالمندی نه تنها از 60 سالگی، بلكه از زمان بسته شدن نطفه انسان آغاز می شود. به گفته وی بخشی از رفتارهای انسان ژنتیكی و غیر قابل تغییر است اما بخش زیادی از آن را می توان برای داشتن زندگی بهتر، اصلاح كرد. همان گونه كه پرداختن به سبك زندگی ایرانی- اسلامی همواره مورد تاكید رهبر معظم انقلاب است، پرداختن به این نوع از زندگی و بر اساس دستورات اسلام، تاثیر چشمگیری در ارتقاء كیفیت زندگی افراد دارد.
* در ابتدا سالمندی را تعریف كنید.
سالمندی یك تعریف قراردادی دارد و در كشورهای مختلف هم به شكل های گوناگونی تقسیم بندی شده است. به همین دلیل سازمان بهدشت جهانی تعریف واحدی را برای آن درنظر گرفته و 60 سالگی را ملاك قرار داده است به این معنا كه هركس به این سن برسد، از نظر زیست شناختی سالمند شناخته می شود.
اما برای اینكه این تقسیم بندی بار منفی در ذهن فرد ایجاد نكند، افراد با سن 60-69 را سالمند جوان، 70-79 سال را سالمند میانسال و 80 سال به بالا را سالمند سالمند می نامند.
* سازمان بهداشت جهانی امسال چه شعاری را برای روز جهانی سالمند در نظر گرفته است؟
شعار روز جهانی سالمند در ابتدای اكتبر 2016، 'نه علیه هرگونه تبعیض سنی' بود و امسال شعار 'گامی به سوی آینده: بهره برداری از استعدادها، تعاون و مشاركت سالمندان در جامعه' انتخاب شده است. در ایران هم هرساله هفته ای برای سالمندان در نظر گرفته و روزهای آن برای موضوعات گوناگون، مانند تكریم سالمندان، توانمندسازی سالمندان، نقش سالمندان در حمایت از باروری، فرزندپروری و ترویج ازدواج آسان و یا حق شهروندی سالمندی نام گذاری می شود.
* علت توجه بیشتری كه در سال های اخیر به سالمندان معطوف شده را در چه می دانید؟
علت این تمركز بیشتر بر روی سالمندان، تغییرات جامعه شناسی و همچنین تغییراتی است كه در هرم سنی جوامع در حال روی دادن است. هر جامعه ای كه میزان افراد سالمند آن از 10 درصد بیشتر شود، رو به سالمندی است. ایران هنوز به این میزان نرسیده اما در دوره گذار قرار گرفته و پیش بینی می شود با فرایند كنونی رشد جمعیت كشور، در سال 2050 حدود 30 درصد از جامعه ایران سالمند باشند.
25 سال پیش رشد جمعیت ایران حدود 3.7 درصد بود اما اكنون این عدد به حدود 1.8 درصد رسیده و اگر به یك درصد كاهش یابد ، رشد جمعیتی رخ نخواهد داد.
* آیا در ایران نیز مانند برخی كشورها مهاجرپذیری به منظور پر كردن خلا جمعیتی در دستور كار قرار دارد؟
برخی از كشورها مانند آلمان و سوئد مهاجر می پذیرند اما ایران مهاجر پذیر نیست چرا كه این كار سبب ایجاد تغییرات فرهنگی در جامعه می شود درحالی كه مقام معظم رهبری همواره بر ضرورت حفظ هویت مردم ایران تاكید كرده اند.
مركز پژوهش های مجلس شورای اسلامی كتابی منتشر كرده كه درآن نظر متخصصان برجسته جامعه شناسی درباره عواقب مدیریت نادرست رشد جمعیت را جویا شده است. این كتاب قابل دانلود بوده و مردم می توانند آن را مطالعه كنند.
* نرخ رشد جمعیت در ایران باید به چه میزان برسد كه نگرانی ها را از بین ببرد؟
ما نیاز داریم كه جمعیت كشور خود را تا سال 2050 به 100 میلیون نفر برسانیم و در غیر این صورت هویت و امنیت ملی ما تحت تاثیر قرار می گیرد. برای رسیدن به این هدف باید نرخ رشد جمعیت به 2.3 افزایش یابد. اما در این خصوص فقط افزایش جمعیت ملاك نیست و سیاست های كلی جمعیت ابلاغی مقام معظم رهبری راهكار مدیریتی آن را نشان می دهد و می گوید باید جامعه را آماده و تربیت كنیم.
در بند هشتم سیاست های كلی جمعیت ابلاغی، ایشان بر توانمندسازی جمعیت، تقویت و سازگار كردن نظام های تربیتی آموزش های عمومی كارآفرینی فنی و حرفه ای و تخصصی با نیازهای جامعه و استعدادها و علایق آنان برای ایجاد اشتغال موثر و مولد تاكید می كنند، و ما می بینیم كه شبیه این عبارت ها در سال 2017 شعار جهانی سال می شوند.
* افزایش جمعیت سالمندی نیازمند اقداماتی از سوی نهادهای گوناگون است. وزارت بهداشت در این خصوص چه برنامه ای در دستور كار دارد؟
برای حفظ سلامت جمعیت سالمند باید نیروی انسانی تربیت كرد و این كار در وزارت بهداشت آغاز شده است. حدود 25 سال پیش كشور ما نیاز به تربیت متخصص كودكان داشت اما برای 25 سال آینده خود نیاز به تربیت متخصصان طب سالمندی، بهداشت سالمندی و پرستاران سالمندی داریم و این رشته ها اكنون در چندین دانشگاه ایران تدریس می شوند. بنابراین در حوزه بهداشت به این موضوع پرداخته شده اما برای مسائل اجتماعی سالمندان باید فكری اساسی شود.
* با این وجود حضور پرستاران در محیط های بیمارستانی سبب ارایه خدمت به سالمندان می شود اما برای آن دسته از سالمندان سالمی هم كه در خانه به سر می برند، فكری كرده اید؟
مفهوم پرستاری و به ویژه پرستاری سالمندی فقط مربوط به بیمارستان و خانه سالمندان نیست بلكه گستره آن در كل جامعه است. به پرستار سالمندی آموزش داده می شود كه سالمند باید سالم باشد و چنین پرستاری قرار نیست فقط از بیمار مراقبت كرده بلكه باید سلامت وی را در جامعه تامین كند و این موضوع در برنامه درسی آنان گنجانده شده است.
همچنین در برنامه درسی پرستاران كه تا پایان امسال اعلام می شود، با انجام بازنگری، بسیاری مباحث اجتماعی در پرستاری سالمندی گنجانده شده تا پرستار بداند با سالمند چگونه رفتار كند كه در جامعه سالم زندگی كند.
* برای حفظ پویایی سالمندان در جامعه باید چه كرد؟
سالمندی مجموعه ای از تغییرات جسمانی، روان شناختی، اجتماعی و معنوی است. بخشی از تغییرات روان شناختی هم تحت تاثیر مسائل جسمی رخ می دهد. افراد با بالارفتن سن به دلیل از دست دادن نقش خود در جامعه، دچار انزوای اجتماعی می شوند.
علاوه بر این، تغییرات زیست شناختی در سلول های عصبی هم دلیل ایجاد بیماری هایی مانند آلزایمر است كه طی آن فرد، دچار زوال عقل می شود. راه حل مبارزه با این بیماری ها، فعال نگه داشتن ذهن، آن هم نه تنها در دوران سالمندی بلكه از زمان كودكی است.
برای حفظ پویایی سالمندان در جامعه باید شرایط برای حضور و فعالیت آنان در بیرون از منزل فراهم شود. بنابراین باید شهری دوستدار سالمند داشته باشیم كه در آن سالمندان بتوانند به راحتی از خانه بیرون آمده و كارهای روزمره خود را بدون نیاز به دیگران انجام دهند تا زمینه برای سوء استفاده افراد سودجو نیز فراهم نشود.
همچنین امروزه در جوامع پیشرفته، عنوان 'شهروند ارشد' را برای تكریم سالمندان درنظر می گیرند برای این كه به خود باور داشته باشند، هنوز هم نقش پررنگی در جامعه ایفا می كنند.
*** به طور معمول بانوان در دوره سالمندی با چالش های بیشتری رو به رو شده و وظیفه نگهداری همسران خود را نیز بر عهده دارند. برای حمایت از زنان باید چه راهكارهایی را مدنظر قرار داد؟
جنسیت در سالمندی موضوع مهمی است چرا كه وقتی زن و شوهر بایكدیگر پیر می شوند، بار بزرگ سالمندی بر دوش خانم است. او باید هم بار سالمندی خود را تحمل كرده و هم از شوهرش مراقبت كند. بر اساس یك پژوهش، متوسط طول عمر یك خانم پس از فوت همسر 11 سال است. اما این عدد در مورد مردان به 2 سال كاهش می یابد و دلیل آن این است كه زنان فعالیت های روزمره خود را خیلی بهتر از مردان انجام می دهند.
یكی از فلسفه های ازدواج مجدد هم كه در دین اسلام به آن توصیه شده، همین موضوع است. البته ازدواج مجدد از نظر فرهنگی برای مردان بسیار آسان تر است و حتی در بسیاری از جوامع، بعد از فوت همسر اجازه ازدواج به زنان داده نمی شود و این نمونه ای از تبعیض جنسیتی در دوره سالمندی است.
بنابراین نیاز است تا در قالب سه اصل مشاركت، امنیت و سلامت به عنوان اركان اساسی سازمان ملل برای حقوق سالمندی، زنان را نیز تحت پوشش قرار داد .
روز نهم مهر ماه هر سال مصادف با اول اكتبر روز جهانی سالمند است .
7359/6167 خبرنگار: مهسا شانیان ** انتشار دهنده : محسن شاكری
(برای آگاهی از اخبار شهرستان های شاهرود و میامی به كانال تلگرامی اخبار ایرنا شاهرود به آدرس @irnashahroud مراجعه فرمایید)