تبیین چهره حقیقی نهضت عاشورا با خرافه زدایی و بدعت ستیزی

برگزاری مراسم عزاداری سید و سالار شهیدان امام حسین(ع)، سبب برانگیخته شدن شور و شعور حسینی در فضای كشور می شود، در این میان ورود برخی بدعت ها و تحریف ها در این آیین، ضرورت رویارویی با آنها را بیش از پیش آشكار می سازد و این موضوع وظیفه مهمی را بر عهده نهادها و سازمان های فرهنگی می گذارد تا با آگاه سازی، تبیین و ترویج فرهنگ عاشورایی، زمینه لازم برای برپایی سوگواری هایی به دور از بدعت و خرافه فراهم كنند.

آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری در دیدار با زایران حرم مطهر رضوی در یكم فروردین 1373 خورشیدی در ارتباط با ورود برخی بدعت ها در عزاداری های امام حسین(ع) فرمودند: «بزرگترین دشمنی با اسلام، همین است كه كسانی به نام اسلام، به نام دین خدا و به نام محبّت اهل بیت(ع)، خرافاتی را اشاعه دهند كه وقتی كسانی از این خرافات اطّلاع پیدا می كنند، بگویند «اگر اسلام این است، ما این اسلام را نمی خواهیم!» این، ضربه بزرگی است.»

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با توجه به اهمیت آسیب شناسی عزاداری های محرم و ضرورت نهادینه ساختن ارزش های قیام عاشورا با آیت الله «سید هادی رفیعی پور» موسس و مدیر موسسه علمی و پژوهشی امام هادی(ع) و «جعفر بای» محقق، آسیب شناس اجتماعی و استاد به گفت وگو پرداخت.

-متن گفت وگوی ایرنا را در ادامه می خوانیم:
***ایرنا: انتقال صحیح پیام عاشورا چه تاثیرها و پیامدهایی را بر فرهنگ جامعه به ویژه نسل جوان خواهد داشت؟
**آیت الله رفیعی پور: یزید با چهره حكومت دینی، حادثه كربلا را رقم زد و در دنیای كنونی نیز استكبار، پشت نقاب حقوق بشر، انواع جنایت ها را مرتكب می شود و با انتقال صحیح پیام نهضت امام حسین(ع) و این كه چگونه ایشان می خواست توحید، یكتا پرستی، عدالت و اخلاق را در جامعه اسلامی نهادینه كند، می توان در برابر دسیسه های استكبار ایستاد و با ظلم مبارزه كرد. احیای اخلاق اسلامی از دیگر هدف های متعالی سید و سالار شهیدان(ع) به شمار می رود.

** جعفربای: فلسفه حقیقی نهضت عاشورا، آزادیخواهی برای بشریت به شمار می رود. ارزش های قیام كربلا با فطرت و سرشت آدمی پیوند خورده و بشر به طور ذاتی آزادیخواه و ظلم ستیز است و مظلوم نوازی جزو سرشت آن محسوب می شود و با توجه به استواری حماسه عاشورا بر این 2 اصل، امام حسین(ع) در میان دیگر دین ها و اقلیت های مذهبی نیز از جاذبه بسیاری برخوردار است و دوستداران فراوانی دارد.

قیام عاشورا در واقع نهضتی جهانی و فرااسلامی بود كه ضد ظلم، حامی مظلوم و مدافع حق به شمار می رفت. با تبیین این مساله برای نسل جوان می توان آنها را به طرف این ارزش ها جذب و حقیقت پیام رخداد كربلا را به درستی منتقل كرد اما با رسوخ خرافه هایی كه با عقلانیت سازگاری ندارد و در تضاد با خرد بشری است، نسل جوان از این ارزش ها دلزده و دلسرد خواهد شد.

*** ایرنا: ایجاد چه بدعت هایی در عزاداری های محرم را سبب به وجود آمدن انحراف در تبیین اهداف حقیقی از پیام قیام عاشورا می دانید و علت رسوخ این بدعت ها چیست؟
**آیت الله رفیعی پور: امویان برای آن كه حقیقت و چرایی قیام امام حسین(ع) به فراموشی سپرده شود، بدعت هایی در مراسم این روز نهادند اما به بركت وجود ائمه اطهار(ع) اصالت این قیام حفظ شد اما این آیین ها و مراسم به مرور زمان بر اثر برخی اعمال سلیقه ها كه با نظر شارع مقدس سازگار نیست، دچار انحراف شده است. امروزه دیده می شود در برخی از روضه هایی كه در عزاداری های محرم خوانده می شود، نسبت هایی به خانواده رسول خدا(ص) و ائمه اطهار(ع) می دهند كه در شان اهل بیت(ع) نیست. در شماری از تعزیه ها نیز سخنان و رفتارهایی صورت می گیرد كه مناسب نیستند، هر چند اینها جنبه هایی از احساسات و عواطف را برای بیان مظلومیت ائمه(ع) بیان می كنند اما استفاده از هر ابزاری برای این منظور، مورد تایید نیست. از دیگر مظاهر انحراف در عزاداری های محرم، مساله قمه زنی به شمار می رود و با توجه به آن كه درباره قمه زدن روایتی وجود ندارد پس باید دید این سنت از كجا وارد دین شده است. مراجع عظام نیز در این ارتباط فتوا داده و آن را حرام اعلام كرده اند. انعكاس تصویرهای مربوط به این رفتار، موجب سوءاستفاده دشمنان و به ابزاری برای تخریب دین اسلام تبدیل خواهد شد.

در روایت ها آمده است كه در روز عاشورا از خوردن و آشامیدن امساك شود اما امروزه عكس این عمل صورت می گیرد. مرحوم محدث قمی در كتاب شریف مفاتیح نقل می‌كند «روز عاشورا روز امساك است» اما در این روز اسراف و زیاده روی روی می دهد كه از دیگر بدعت های وارد شده به این آیین محسوب می شود.

** جعفربای: عزاداری های مراسم عاشورا سبب می شود تا مسلمانان هر سال با عشق، علاقه و با تمام وجود آن را پاس نگاه دارند و باشكوه تر از گذشته این مهم را برگزار كنند اما این سنت و آیین مذهبی در طول تاریخ دستخوش ناهنجاری های بسیاری شده است كه گاهی آن را از فلسفه اصلی جدا می سازد و به انحراف می كشاند. بعضی از این بدعت ها، حكایت از ورود آیین ها و مراسم های قومی و قبیله ای دارد كه با مسایل مذهبی پیوند خورده و آن را به شكل یك سنت شبه مذهبی درآورده كه فلسفه وجودی این بدعت ها با احكام مذهبی در تضاد است به عنوان مثال یكی از این آیین ها قمه زنی محسوب می شود در حالی كه دین مبین اسلام، هرگونه آسیب رسانی به بدن را ناشایست و حرام می داند و ایجاد جراحت بر بدن، گناهی كبیره به شمار می رود. این خرافه ها بیشتر از فقر فرهنگی جوامع نشات می گیرد، بنابراین می بایست پیروانان سیره امام حسین(ع) برای هر رفتار خویش توجیهی عقلانی داشته باشند.

*** ایرنا: ضمن آسیب شناسی و بیان پیامدهای این پدیده در عزاداری های محرم، چه راهكارهایی برای اصلاح این امر وجود دارد؟
**آیت الله رفیعی پور: روحانیان، مراجع، ائمه جمعه، سخنرانان مذهبی می بایست در بیانیه ها و سخنرانی های خود ضمن تبیین و واكاوی حقیقت نهضت عاشورا، مردم را نسبت به پرهیز از این گونه رفتارها، تشویق و پیامدهای این پدیده را به آنها گوشزد كنند.

** جعفربای: چون قیام سیدوسالار شهیدان، قیامی جهانی و متعلق به تمام بشریت به شمار می رود، نباید با دامن زدن به برخی خرافه ها آن را دچار انحراف كرد و از جاذبه و اثرپذیری آن كاست. البته برخی از افراد تعمدی در وارد ساختن این بدعت ها به آیین های عزاداری ندارند و به دلیل عشق و علاقه به امام حسین(ع) مرتكب چنین خطاهایی می شوند اما ضرورت دارد تا این بدعت ها را با یك غبار روبی زدود و این پاكسازی هر از چندگاهی لازم است. حلاوت، شیرینی و قدرت جذب آیین های حسینی سبب می شود تا مشتاقان و شیفتگان زیادی گرد آن جمع شوند اما وجود این خرافه ها و رفتارهای غیرعقلانی سبب دافعه، رنجش و گریز از انجام دادن این نوع مناسك خواهد شد و بنابراین ضرورت غبارروبی، پاكسازی و آفت زدایی از چهره این مراسم به شدت احساس می شود.

*** ایرنا: نهادهای فرهنگی مانند آموزش و پرورش و رسانه ها را تا چه میزان در اصلاح این آسیب ها موثر می دانید؟
**آیت الله رفیعی پور: در این زمینه حوزه های علمیه، صدا و سیما، آموزش و پرورش، وزارت ارشاد، سازمان تبلیغات و به طور كلی نهادهای فرهنگی وظیفه حساس و خطیری برعهده دارند و در این ارتباط تاكنون بسیار كم كاری شده است. چرا با گذشت 35 سال از پیروزی انقلاب نتوانسته ایم آنگونه كه شایسته است صدای امام حسین(ع) و حقیقت نهضت او را به دنیا منتقل كنیم و همین مساله زمینه تحریف نهضت عاشورا را فراهم می آورد بنابراین در این ارتباط ضرورت فرهنگ سازی بسیار اهمیت دارد.

**جعفر بای: خانواده به عنوان مهم ترین بخش و اساسی ترین ركن برای اصلاح این خرافه ها به شمار می روند و پس از آن آموزش و پرورش، تمام نهادهای فرهنگی و به خصوص رسانه ها نقش كلیدی را در این مساله ایفا می كنند. آنها می بایست با نهادینه سازی فرهنگ اصیل عاشورا و خرافه زدایی از این آیین ها، چهره حقیقی نهضت امام حسین(ع) را برای جهانیان آشكار سازند.

*** ایرنا: با توجه به حضور پیروان دیگر ادیان در مراسم عاشورا، گسترش این بدعت ها و رفتارهای نادرست چه تاثیری بر این موضوع دارد؟
**آیت الله رفیعی پور: نهضت عاشورا چند بعدی است و ارزش هایی چون آزادی خواهی، عدالت خواهی، مبارزه با ستمگر و مسایل اخلاقی تنها جنبه ای از این قیام محسوب می شود. واقعه كربلا، حماسه ای جمعی و جنبه ای بین المللی دارد و همین سبب می شود تا پیروان دیگر ادیان به حقیقت این نهضت پی ببرند و در این مراسم شركت كنند اما برخی از این رفتارهای نابهنجار به این دلبستگی ضربه وارد می كند.

** جعفربای: باطل ستیزی، حق پروری و دفاع از عدالت جزو خصلت های ذاتی تمام انسان ها به شمار می رود بنابراین پیروان دیگر آیین الهی در این مراسم شركت می كنند و شیفته این گونه این مراسم می شوند چون كه با سرشت و فطرت آنها سازگار و با روحیه و خصلت هایشان همخوانی دارد. گاندی می گوید من با الگوگیری از نهضت حسینی می توانم هند را نجات دهم. به طور قطع این انحراف ها و خرافه ها كه با هیچ توجیه عقلی سازگاری ندارد سبب یك نوع دلزدگی خواهد شد.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهسا شریفی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**2059*2002*9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.