رشد و پرورش صحیح كودكان كه سرمایه های اجتماعی و آینده سازان هر جامعه ای هستند از اهمیت ویژه ای برخوردار است و آنها در كنار مراقبت جسمانی به توجهی همه جانبه برای تعالی خویش نیاز دارند.
مجمع عمومی سازمان ملل متحد به منظور رعایت حقوق كودكان و بر پایه نظر صندوق كودكان سازمان ملل متحد(یونیسف) پیمان نامه حقوق كودك را در 1989 میلادی تصویب كرد كه این پیمان نامه به حقوقی چون «حق حیات، كسب هویت، حق زیستن با والدین، حق ابراز عقیده، آزادی تفكر و مذهب و حق تفریح و بازی برای كودكان» اشاره دارد و كشورهایی كه به آن می پیوندند، باید بكوشند تا شرایط رفاهی، حقوقی، آموزشی و پرورشی كودكان را بر پایه این پیمان نامه ارتقا دهند.
هشتم اكتبر روز جهانی كودك، فرصتی ارزشمند است تا همگان با توجه به نیازهای اساسی آینده سازان این مرز و بوم، نوید بخش فردایی بهتر برای آنان باشند.
هفته ملی و روز جهانی كودك از ۱۵ تا ۲۱ مهر در سراسر ایران با شعار «هر كودك نشانی خداست» گرامی داشته می‌شود. هركدام از روزهای این هفته با عنوان هایی همچون «كودك، زیر چتر ایمان»، «كودك در پناه خانواده»، «كودك، محیط زیست و میراث فرهنگی»، «كودك سلامت و ایمنی»، «كودك و فن‌آوری‌های نوین»، «كودك، كتاب و محصولات فرهنگی» و «مفهوم كودكی» نامگذاری شده است.
پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت روز جهانی كودك با «مجید ابهری» متخصص رفتارشناسی اجتماعی، بنیانگذار آسیب شناسی اجتماعی در ایران و عضو هیات علمی دانشگاه تهران به گفت وگو پرداخته است.
*** ایرنا: نقش خانواده ها و نهادهای آموزشی را در تربیت و انتقال مهارت ها به كودكان چگونه ارزیابی می كنید و این آموزش ها باید بر چه مبنایی باشد؟
** ابهری: خانواده به عنوان نخستین نهاد آموزشی در تمامی ابعاد رفتاری، ارزشی، فرهنگی و اجتماعی كودكان تاثیرگذار است و نقش غیرقابل انكاری در حمایت عاطفی و تامین امنیت روانی آنها بر عهده دارد. والدین بایستی با انتقال مهارت های زندگی به فرزندان در پرورش استعدادهای آنها بكوشند كه این مهارت‌ها شامل توانایی‌هایی است كه كمك می‌كند كودك دریابد چگونه در موقعیت های مختلف رفتار كند و برای حل مسایل گوناگون به دور از هرگونه آسیبی بر مشكل خود با یاری پدر و مادر خویش فایق آید. با توجه به اینكه پایه‌های رشد روانی و اجتماعی كودكان در سال‌های ابتدایی پی ریزی می‌شود، وجود تفاهم، سازگاری و محبت امری لازم به شمار می رود زیرا این مهم اعتماد به نفس آنها را ارتقا خواهد داد.
فرزندان، والدین خود را منبع شادی، امنیت عاطفی و تامین نیازهای جسمی و روانی می‌دانند و از این رو بی توجهی آنان به سالم‌سازی محیط خانواده، كودكان و نوجوانان را با كمبودهای عاطفی روبرو می سازد. ریشه های رفتارهای ناسازگار برخی از افراد را باید در كودكی آنها جستجو كرد و به همین دلیل والدین باید از ارتكاب هر گونه رفتار آسیب زا جلوگیری كنند زیرا كودكان در این دوران، آمادگی بسیاری برای تاثیرپذیری دارند. مدرسه به عنوان مهمترین نهاد اجتماعی محسوب می شود و دانش آموزان بخش زیادی از عمر خویش را در آنجا می گذرانند و می توان آن را تجلی گاه رفتارهای فردی و اجتماعی كودكان دانست كه رفتارهای آینده آنان را پی ریزی می كند. آموزش بهداشت روان به كودكان در مدرسه ها و برنامه ریزی برای آموزش مسوولیت ها و حقوق آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. آموزگاران باید به صورت هدفمند و درست كودكان را راهنمایی و هدایت كنند و با برنامه ریزی صحیح زمینه ایجاد توانمندهای لازم را در آنان به وجود آورند.
*** ایرنا: چگونه می توان عزت و اعتماد به نفس را در كودكان تقویت كرد؟
** ابهری: ایجاد حس اعتماد به نفس و حمایت از فرزندان سبب بروز توانمندی و تقویت استعدادهای آنها می شود و بدین ترتیب عزت نفس و اعتماد كودكان بالا می رود و اینگونه توانایی هایشان را باور می كنند. والدین با تغییر الگوی رفتاری و چگونگی برقراری ارتباط خاص با فرزندان خود، آنها را به درس گرفتن از اشتباه های خویش تشویق خواهند كرد و از همان دوران كودكی اعتماد به نفس واقعی را در وجود آنها نهادینه می سازند. برای ایجاد انگیزه و تحرك باید به ساختن ویژگی های خودباوری، خودكارایی و خوداتكایی در كودك، كمك كرد و در این مسیر، نقش خانواده ها بسیار تعیین كننده است.
*** ایرنا: آموزش خودمراقبتی به كودكان باید از چه سنی شروع شود؟
** ابهری: آموزش های خودمراقبتی به فرزندان در هر خانواده با شرایط و ویژگی های خاصی كه در آن وجود دارد، متفاوت است. كودكان از وقتی كه از منزل خارج می شوند و در مكان هایی مانند مهدكودك و مدرسه حضور می یابند، باید بدانند كه چگونه از خویش مراقبت و به چه افرادی اعتماد كنند. پدر و مادر بایستی با ساده گویی، آموزش های خود مراقبتی را به آنها بیاموزند. ارتباط صمیمی میان والدین و فرزندان از اهمیت ویژه ای در این زمینه برخوردار است زیرا كودك باید به راحتی خانواده خود را در جریان تمام مسایل اطراف خویش قرار دهد و به آنها اعتماد كند. والدین باید نسبت به گفت وگوی خود با اطرافیان در حضور كودكان توجه لازم را داشته باشند و بزرگسالان نباید پرسش های خارج از توان درك كودك برای او ایجاد كنند زیرا این كار یكی از نمونه های كودك آزاری به شمار می رود. ارتباط منطقی و اصولی با جنس مخالف و تربیت جنسی باید از سنین نوجوانی و از بدو ورود فرزندان به دبیرستان آغاز شود تا آنان با شخصیتی استوار، محكم و برپایه سبك زندگی ایرانی و اسلامی وارد جامعه شوند.
*** ایرنا: در بررسی آسیب های رفتاری كودك باید به چه عواملی توجه كرد؟
** ابهری: كودكان با توجه به محیط اجتماعی خود نسبت به هر آنچه كه برایشان اتفاق می افتد، می اندیشند و بر پایه همان تصمیم می گیرند. كودك تصور می كند كه تصمیم و اراده اش حاكم بر عوامل محیطی است و اگر در كانونی آرام و خانواده ای مستحكم باشد، همواره تفكر و اندیشه اش منظم خواهد بود و گرنه دچار آسیب های رفتاری متاثر از محیط پیرامون خویش می شود. دروغ گویی، رعایت نكردن حقوق دیگران و دست اندازی به اموال دوستان و همكلاسی های خود از نمونه های این آسیب ها به شمار می رود كه خانواده ها باید با جلب اعتماد كودكان از وقوع این رفتارها جلوگیری كنند و نبود درك از طرف والدین و مربیان آموزشی به تقویت این آسیب ها می انجامد و گاهی به جای اینكه كودك در مسیر واقع بینانه قرار گیرد به طرف اشتباه می رود.
***ایرنا: تشویق و تنبیه كودكان تا چه اندازه اثر تربیتی دارد؟
** ابهری: صبر و تحمل پدر و مادر در ارتباط با تمامی رفتار فرزندان از بسیاری ناهنجاری ها جلوگیری می كند. به هرچیزی كه باعث دلگرمی، خوشایندی، علاقه و شكوفایی استعدادهای انسان شود، تشویق می گویند كه ممكن است به صورت كلامی و غیركلامی باشد و هر آنچه كه باعث آزردگی جسمی و روحی افراد شود و عامل بازدارنده بروز رفتاری بشود، تنبیه می گویند. زمانی تشویق و تنبیه اثر تربیتی خواهد داشت كه بتوان میان پاداش مادی، معنوی و رشوه دادن تمایز قایل شد. اهدای پاداش، باعث تثبیت ارزش وجودی كودك می شود و به رفتار شایسته او استحكام می بخشد. با اهدای جایزه، كودكان در می یابند رفتار مطلوب یا ناپسند نزد والدین كدام است.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مریم همتی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**2059**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.
تاریخ انتشار: ۱۶ مهر ۱۳۹۶ - ۰۸:۵۴
تهران- ایرنا- كودكان از سرمایه های اجتماعی هر كشوری محسوب می شوند و داشتن نیروهایی كارآمد و مسوولیت پذیر در آینده در گرو تربیت و پرورش كودكانی خلاق و توانمند است. در این میان برخورداری از كانون مستحكم خانواده و سطح زندگی مناسب می تواند، پایه‌های رشد روانی و اجتماعی آنان را فراهم آورد.