بوم گردی، نسخه ای شفابخش برای گردشگری مازندران

تقریبا تمام انسانها سفر را دوست دارند و علاقه مند هستند به نقاط مختلف با فرهنگ ها و زندگی های متفاوت سفر كنند تا از طبیعت لذت ببرند و دنیا را كشف كنند.
در حال حاضر، گردشگری بزرگترین صنعت دنیا محسوب شده و شاخه طبیعت گردی (بوم گردی) نیز رو به رشدترین بخش آن است.
تعریف بوم گردی یا اكوتوریسم (Echo Tourism) احترام است به طبیعت ، فرهنگ و مردمانی كه سال ها قبل در یك زیست بوم زندگی كرده اند .
بوم گردی یكی از كسب و كارهای كوچك گردشگری است كه از سا ل 1994 میلادی به جهانیان معرفی شده و در چند سال گذشته در ایران به شدت در حال توسعه است .
بوم گردی سفری مسئولانه است كه موجب پایداری زیست بوم ، فرهنگ و كیفیت زندگی ساكنین منطقه ی گردشگری خاصی می شود .
اكوتوریسم می تواند در حفظ و پاسداری محیط زیست طبیعی و انسانی و همچنین توسعه پایدار تاثیرگذار باشد و یكی از مهمترین نتایج گردشگری بومی ایجاد اشتغال برای ساكنان بومی منطقه و كسب در آمد برای آنان است.
از این طریق ساكنان منطقه ترغیب به حفظ محیط زیست، آداب و رسوم و آنچه برای گردشگران جذاب است می شوند.
مازندران حدودیك میلیون و 700 هزار هكتار جنگل و همچنین 57 پارك و تفرجگاه جنگلی با مساحت بیش از 17هزار هكتار در حوزه منابع طبیعی دارد .
علاوه بر این، مازندران بیش از سه هزار و 200 روستا دارد كه بیسیاری از آنها در مناطق كوهستانی و جنگلی واقع شده اند كه در كنار هم ظرفیت بسیار خوبی به این استان در بخش بوم گردی می دهد.
اما پرسش در اینجا این است كه آیا بوم گردی در مازندران به درستی درحال شكل گیری است یا اینكه مسیری هیجانی و بدون برنامه است؟
معاون گردشگری میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری مازندران ، هدف میراث فرهنگی را در بوم گردی، ساماندهی اقامتگاه های مسافر اعلام كرد و گفت: این نهاد قصد و تصمیمی برای احداث و راه اندازی ندارد بلكه هدف آن حفظ داشته های بومی است .
مهران حسنی همچنین بوم‌گردی را به عنوان اقتصاد مكمل دركنار كشاورزی دانست و افزود : افزایش جمعیت و كمبود زمین های كشاورزی و همچنین صنعتی شدن آن نیاز به اشتغال بومی را چند برابر می كند .
وی حفظ و آشنایی با بافت ، هویت ، نوع غذا ، آیین ها و آداب و رسوم در گردشگری روستایی یا به عبارتی احساس نوستالژیك(بازگشت به گذشته آرمانی) را از دیگر مزایای بوم گردی عنوان كرد.
معاون گردشگری مازندران افزود : بوم گردی می تواند به عنوان بخش مهمی از گردشگری منجر به تقویت و رونق اقتصاد و اشتغال محلی و روستایی و همچنین باعث حفاظت از طبیعت و سبك زندگی بومی شود.
حسنی اظهار كرد: سالانه حدود 20 میلیون نفر به مازندران سفر می كنند كه ظرفیت مناسبی برای این استان در گردشگری ایجاد می كند.
وی با اشاره به شرایط و ظرفیت مازندران برای جذب گردشگر افزود: معیشت و منبع درآمد بسیاری از ساكنان مازندران از راه گردشگری تامین می شود و در زندگی مردم از حساسیت بسیاری برخوردار است.
معاون گردشگری مازندران تاكید كرد: روستا با خانه های روستایی و حفظ حریم مشخص می شود و عمران و آبادی روستا باید با حفظ این فاكتورها و معماری صورت گیرد.
حسنی برگزاری نشست های توجیهی، همایش تحلیل بوم گردی و برگزاری دوره های آموزشی برای راهنمایان تورگردی را از اقدامات انجام شده در جهت آگاهی بخشی و فرهنگ سازی برای بوم گردی اعلام كرد .
وی همچنین اظهار كرد: چند سال اخیر در حوزه روستایی و بوم‌گردی در مازندران به خصوص در شرق استان اقدامات خوبی انجام شد و از نظر توزیع گردشگر با حفظ اصول زیست محیطی و منابع طبیعی، مناطقی به عنوان اقامتگاه تعریف می شود.
وی با اشاره به ایجاد روستاهای پایلوت بوم گردی در سال های اخیر ، افزود : تاكنون 57 پروانه اقامتگاه بوم گردی در استان مازندران صادر شده است كه برخی از آنها اكنون پذیرای مهمان هستند .
**بوم گردی صنعتی هیجانی در مازندران
اما در این زمینه كارشناسان دانشگاهی نظری متفاوت در اره جایگاه كنونی بوم گردی در مازندران دارند.
استاد و عضو هیات علمی دانشگاه مازندران با تایید تاثیر مثبت بوم گردی بر اقتصاد محلی و ملی، گفت: هرگاه از راه اندازی یك الگو (بوم گردی) صحبت می كنیم این الگو نیازمند آموزش ، بسترسازی و حمایت است .
محمود حسن پور افزود: صنعت بوم گردی ما دچار یك موج هیجانی شده كه بخشی از آن به واسطه عدم آگاهی بازار و علاقه مندان ارائه خدمات بوم گردی و بخش دیگر مربوط به شرایط اقتصادی نامناسب روستا هاست.
وی بیان داشت: با جامعه ای روبرو هستیم كه تمایل دارد با استفاده از اندوخته ها ، داشته ها و همچنین طبیعت پیرامون خود، به دلیل فقدان بستر های اقتصادی دست به كسب و كار بزند.
به بیان این استاد دانشگاه ، ما گردشگری را به صورت مقطعی می خواهیم، زیرا زمانی به گردشگری می پردازیم كه به آن نیاز داریم و هرگاه منابع پرسودتر دیگر مطرح می شود گردشگری را رها می كنیم.
حسن پور همچنین بیان داشت: باید به این مساله نیز توجه كنیم كه بوم گردی 'ایزوله' یا به عبارتی صرف راه اندازی یك خانه شیك و مناسب نیست .
این كارشناس گردشگری تاكید كرد: بوم گردی باعث تنوع اقتصادی و معیشتی، حفظ میراث كهن بوم و مقصد و همچنین حفظ آثار تاریخی ، ارائه خدمات عمومی به روستاها، كسب و كارهای مكمل می شود .
وی افزود: اما اعطای مجوز به بوم گردی و نگاه بیلانی، كمی و فله ای به بوم گردی در حد رسمیت بخشی به این مقوله است كه از آسیب های این الگو در كشور است.
**معیشت بومی معیار نگاه به بوم گردی
عضو هیات علمی دانشگاه مازندران گفت: زمانی صحبت از بوم گردی صحیح است كه الگوی معیشت بومی و سكونتگاه های بومی وجود داشته باشد به صورتی كه بتواند جامعه مدرن را از الگوهای مكدونالدیسم (فست فودی) جدا كرده و به سوی بوم سنتی سوق دهد.
حسن پور افزود: مازندران به واسطه تنوع در گویش ها ، سبك و الگوی زندگی در كنار سابقه تاریخی ، فرصت های بالقوه و شرایط بالفعلی برای توسعه بوم گردی دارد .
وی با اشاره به اینكه مفهوم بوم گردی پیچیده تر از اقامت در خانه های روستایی است، افزود: این استان از روزگار قدیم پذیرای مسافرانی بوده كه در خانه های روستایی اقامت می كردند.
**بوم گردی نسخه شفابخش گردشگری در فقدان صنعت هتلداری
عضو هیات علمی دانشگاه مازندران گفت: در فقدان صنعت هتل داری قوی و كارآمد و همچنین رقابتی، خدمات بوم گردی می تواند به عنوان یك جایگزین و نسخه شفابخش مطرح شود .
حسن پور افزود: زیرا بوم گردی ها هزینه های سرمایه گذاری اولیه، راه اندازی و تولید بالایی ندارند ، و با خانه روستایی و مزرعه موجود و سرمایه گذاری محدود می توان كسب و كاری همراه با سرمایه گذاری زودبازده راه انداخت .
وی ادامه داد: در ایران به دلایل مختلف مانند رقابت پذیر نبودن هتل ها ، نرخ بالای اقامت در هتلها كه با وضعیت اقتصادی بسیاری از مردم همخوانی ندارد، صنعت هتلداری قوی شكل نگرفته است .
**چادرخوابی بلای جان اقتصاد گردشگری
كارشناس گردشگری گفت : یكی از دلایلی كه استان مازندران به رغم پتانسیل بالا نتوانسته شرایط درآمدزایی و ابعاد اقتصادی توسعه صنعت گردشگری را دنبال كند، استفاده از امكانات بدون پرداخت هزینه ها است و مسافران از شرایط خیلی معمولی همانند چادرخوابی استفاده می كنند.
حسن پوربا اشاره به اینكه بیشتر درآمد و اشتغالزایی گردشگری در حوزه اقامت است ، افزود : سالانه میلیون ها مسافر فقط در مازندران در خیابان ها، پارك ها و در چادر ها اقامت می كنند كه بازده اقتصادی برای مردم محلی ندارند .
وی ادامه داد : جامعه ایران یك جامعه سرمایه داری نیست و طبقه متوسط و متوسط رو به پایین آن بیشتر جامعه را تشكیل می دهند .
وی همچنین اظهار كرد : عادت نادرست مردم برای چادرخوابی و همچنین قیمت های غیر اصولی برخی اقامتگاه ها ، چادرخوابی را امری معقول می كند كه به شدت به اقتصاد گردشگری آسیب می زند .
**نبود پنحره واحد بزرگترین مشكل اكوتوریسم و بوم گردی
مدیر یكی از مجموعه های بوم گردی مازندران در گفت و گو با ایرنا بیان كرد : حیات وحش و جنگل و طبیعت همگی یك اكوسیستم واحد را تشكیل می دهند كه باید نگاه به این اكو سیستم حمایتی و درجهت حفظ آن باشد و در صورت تنوع بخشی به اشتغال و درآمد زایی در این بخش بویژه در جنگل باید نگاه صحیح به گردشگری و مقوله بوم گردی لحاظ شود.
بهمن آقایی افزود: نگاه مدیران استانی و شهرستانی به بحث بوم گردی مثبت است اما قوانین و بوروكراسی اداری و بین بخشی دست دست اندركاران بوم گردی را بسته است .
وی به نبود تعریف درست از گردشگری در سازمان جنگل ها و شرح خدمات اكوتوریسم و نیز نبود پارك های جنگلی بی نقص را از مشكلات بوم گردی برشمرد .
اقایی بیان داشت : این وضعیت باعث خطرناكی توریست برای جنگل به دلیل آسیب زدن به محیط زیست و حیات وحش و بحث پسماندها شده در حالیكه این جنگل ها باید به یك مدل مطالعاتی تبدیل و از آن كپی برداری شود.
این مدیر بر تبدیل جنگل نشین به جنگلبان تاكید كرد و گفت: یكی از راههای دستیابی به این امر تنوع بخشی است، در حال حاضر نه تعریف درستی از مشاركت وجود دارد و مشاغل جنگل و نیز ارتباط مردم و دولت به درستی تعریف نشده است.
وی افزود: باید بر اساس ظرفیت های منطقه برنامه علمی جامع همراه با دانش بومی و تجربه و براساس حساسیت ها و نیازها نوشته شود تا همه برطبق آن عمل كنند.
مدیر مجموعه بوم گردی 'اسپرز'،جذب توریست خارجی را درآمدزاترین بخش بوم گردی منطقه لفور عنوان كرد و افزود : استفاده از اقامتگاه های سنتی كه مورد استقبال توریست ها است در بوم گردی علاوه بر كاهش آسیب های زیست محیطی موجب اشتغال روستاییان و جنگل نشینان می شود.
ابوذر عبدی یكی از ساكنان منطقه لفور سوادكوه كه به تازگی در آن یكی از تعاونی های بوم گردی استان راه اندازی شد به خبرنگار ایرنا گفت : بوم گردی دراین منطقه باعث شده تا جوانان محل به كار در این منطقه تشویق شوند .
این ساكن بومی و به اصطلاح جنگل نشین افزود : بسیاری از گردشگران از استان های دیگر به این منطقه می آیند و همچنین خارجی های فراوانی هم برای بوم گردی تاكنون به این منطقه آمده اند.
عبدی بیان داشت: گردشگری این افراد به همراه راهنماهای محلی در حفظ محیط زیست منطقه تاثیرگذار بوده است و باعث آگاهی مردم منطقه و گردشگران از اهمیت جنگ و طبیعت می شود .
وی گفت : اما بسیاری از همین گردشگران در پوشش بوم گردی به این منطقه می آیند و زمین های روستایی را خریداری و ویلاسازی می كنند .
عبدی تاكید كرد : در چند سال اخیر در اطراف بسیاری از این خانه های بوم گردی كه بازسازی شده ، ویلاسازی هایی انجام گرفته است .
وی همچنین اظهار كرد : در برخی از فصول پر مسافر ، دیگر آرامشی كه از یك روستا انتظار می رود در این منطقه وجود ندارد .
این جوان محلی ادامه داد : برخی مسافرها حتی خارج از تورهای بوم گردی با آشنایی از این محلات به اینجا آمده و هر رفتار نادرستی را با طبیعت انجام می دهند .
این جنگل نشین و دامدار ، نظارت همه جانبه و مستمر دستگاه های متولی را خواستار شد تا بتوان در كنار ظرفیت و فرصت اقتصادی مناطق روستایی از آنها مراقبت كرد .
نتیجه این خواهد بود كه به دلیل حساس و شكننده بودن محیط زیست و بوم مازندران ، بوم گردی باید به صورت كنترل شده و با ظرافت در این استان پایه ریزی شود .
نمی توان به دلیل فقدان اشتغال محلی یا افزایش ظرفیت گردشگری روستا، روستا نشین و همچنین طبیعت بسیار حساس مازندران را به خطر انداخت، چرا كه در سالیان گذشته شاهد تغییر چهره روستاها و بوم سنتی بوده ایم .
خبرنگار : رضا غلامی **انتشاردهنده: محسن حسن نیا
1899/7335