سخنراني روحاني؛ تيرخلاص به اقتدار و وجهه امريكا

محمد مهدي مظاهري، استاد دانشگاه: دونالد ترامپ، پس از ماه ها تهديد به خروج از برجام، سرانجام جمعه شب پشت تريبون قرار گرفت و با تكرار انتقادات پيشين خود از برجام و البته ذكر مواردي واهي از عدم پايبندي ايران به اين توافق بين المللي، شانه از زير بار تصميم گيري در مورد برجام خالي كرد و كار را به كنگره آمريكا سپرد.
اتخاذ چنين رويكردي به خوبي نشان مي دهد كه فشارهاي داخلي و بين المللي بر ترامپ به حدي افزايش يافته كه او هزينه خارج كردن آمريكا از برجام را براي دولت خود بسيار سنگين ارزيابي كرد و به احتمال زياد طبق توصيه مشاورانش به اين تحليل نهايي رسيد كه بهتر است در برجام بماند؛ اما به همان روند تهديد به خروج ادامه بدهد.

هر چند ترامپ در اين سخنراني كوشيد ژستي قدرتمند و جدي از خود به نمايش بگذارد؛ اما زماني كه با پايان سخنراني مشخص شد كه وي بر خلاف گزافه گويي هاي اخيرش نه آمريكا را مستقيما از برجام خارج كرده و نه سپاه پاسداران ايران را در فهرست گروه هاي تروريستي قرار داده، همه مردم و سران كشورهاي جهان فهميدند كه شخصيت ترامپ تا چه حد با يك ديپلمات كاركشته و با تجربه فاصله دارد و دادن شعارهاي بي پشتوانه چگونه مي تواند يك مقام كشوري را به تناقض در گفتار و كردار وادار كند.

سخنراني جمعه شب رئيس جمهور آمريكا در واقع مرثيه اي بود بر رؤياي ترامپ براي عظمت آمريكايي؛ نه فقط به خاطر موضع زبونانه اي كه در قبال برجام اتخاذ كرد؛ بلكه حتي به دليل ادبيات تندروانه اش در قبال ايران و تبديل كردن دولت آمريكا به بلندگوي تبليغاتي اسرائيل و برخي كشورهاي عربي.

ترامپ كه در سخنراني هاي تبليغاتي اش همواره كلينتون را متهم مي كرد كه در دوران حضور او و همسرش (بيل كلينتون) در قدرت، سياست آمريكا ايجاد و ترويج گروه هاي تروريستي در خاورميانه بوده است؛ حال با چرخشي خصمانه، كوشيد جمهوري اسلامي ايران را حامي و مروج تروريسم در منطقه معرفي كند تا به هر ترتيب كه شده بهانه اي براي تحريم سپاه پاسداران ايران بيابد. ترامپ با هم سنگ قرار دادن حماس و حزب الله با گروه هاي تروريستي همچون طالبان و القاعده، ايران را متهم كرد كه حامي اصلي تروريسم در دنياست، در چندين حادثه بمب گذاري در كشورهاي عربستان، لبنان، تانزانيا و كنيا دست داشته و از اين طريق به كشته شدن صدها آمريكايي كمك كرده است.

هر چند نقش پيشرو و مشخص ايران در مقابله با داعش سبب شد تا ترامپ نتواند حرفي از رويكرد ايران به اين گروه بزند؛ اما به نظر مي رسد ترامپ نه فقط هيچ تصور مشخص و دقيقي از تروريسم و گروه هاي تروريستي و استراتژي لازم براي مقابله با آنها ندارد؛ بلكه بيشتر به اين گروه ها به عنوان وسيله اي مي نگرد كه مي توان از آنها براي تضعيف رقبا و دشمنان استفاده كرد. نكته ديگري كه ترامپ را به اظهار چنين گفته هايي وا داشت، نياز وي به اقناع افكار عمومي آمريكا و جهان بود. دونالد ترامپ در ماه هاي اخير همواره با اين سؤال منطقي از سوي افكار عمومي داخلي و بين المللي مواجه بوده است كه «چرا بايد ايراني كه به ديپلماسي و تعهدات بين المللي پايبند بوده را تحت فشار بيشتر قرار داد و تحريم كرد؟!»

رئيس جمهور آمريكا كوشيد با مداخله مستقيم در امور داخلي و مسائل حاكميتي جمهوري اسلامي ايران، دليل اين دشمني خود را پايبند نبودن مسئولان ايران به دموكراسي و نقش كشورمان در حملات تروريستي معرفي كند؛ حال آنكه دوستي و روابط صميمانه وي با سران كشورهاي عربي خليج فارس كه از مصاديق بارز حكومت هاي ديكتاتوري و حامي گروه هاي ترويستي هستند، اين ادعاي او را با چالش هاي اساسي روبه رو مي كند. ضمن اينكه سؤال جديدي را نيز براي افكار عمومي به وجود مي آورد كه «اگر كشورهايي همچون عربستان بايد به سلاح هاي پيشرفته امريكايي مجهز شوند، چرا جمهوري اسلامي ايران نبايد حق توليد سلاح هاي متعارف بومي را داشته باشد؟!»

بدين ترتيب به نظر مي رسد دونالد ترامپ نه فقط نتوانست با نطق ظاهرا آتشين خود افكار عمومي داخلي و جهاني را اقناع كند؛ بلكه به سؤالات و ابهامات بيشتري نيز در رابطه با رويكرد دولت آمريكا به مناطق مختلف دامن زد. ترامپ تا آنجا وجهه و اعتبار آمريكا را زير سؤال برد كه بلافاصله بعد از اتمام نطق وي، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا رويكرد دلبخواهانه او در قبال برجام را زير سؤال برد و از وي خواست به تعهداتش در برابر اين توافق چند جانبه و بين المللي پايبند باشد.
تير خلاص به وجهه ترامپ و اقتدار ايالات متحده را اما رئيس جمهور كشورمان زد كه بعد از سخنراني پر از آشوب، توهين و جنگ طلبي ترامپ، از وي خواست به جاي فحاشي، قبل از هر سخنراني و اعلام موضع اندكي تاريخ، جغرافيا و حقوق بين الملل بخواند؛ نوعي رويارويي مجدد دو رئيس جمهور پس از سخنراني در سازمان ملل كه بار ديگر به جهان يادآوري كرد كه آمريكاي ترامپ، ديگر آمريكاي سابق نيست و ايران اعتدال گرا به راحتي در دام تندروي هاي تقليدي رئيس جمهور اين كشور نخواهد افتاد.

ديپلماسي ايراني/25مهر96
اول*عليرضافرجي