سلامت روان ، قربانی بی توجهی و نیازمند فرهنگ سازی

در اصل 29 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، برخورداری از بهداشت و درمان حق مسلم مردم ایران ذكر شده و بر این اساس در سال 1365 برنامه كشوری بهداشت روان تدوین شد و در سال 1367 به تصویب رسید.
هدف از اجرای برنامه بهداشت روان ، فراهم آوردن خدمات اساسی بهداشت روان برای همه مردم بویژه با تاكید بر گروههای آسیب پذیر بوده است.
بر اساس آمار رسمی وزارت بهداشت ، حدود 23 درصد جمعیت ایران مانند سایر كشورها به نوعی به یكی از انواع اختلالات روانی خفیف تا شدید مبتلا هستند ولی با این وصف ، به گفته مدیركل دفتر سلامت روانی، اجتماعی و اعتیاد وزارت بهداشت ، دو سوم این افراد از خدمات سلامت روان بهره مند نیستند.
باور نداشتن با اهمیت اختلالات روانی و تاثیرگذاری آن بر همه ابعاد زندگی شخصی و اجتماعی و كاركرد جسمی سبب می شود تا به گفته مدیركل دفتر سلامت روان وزارت بهداشت ، افرادی كه دچار اختلالات روانی هستند همواره با این نگاه به بیماریشان نگاه كنند كه ' خودش خوب می شود! ' و باور ندارند كه اختلال روانی یك مشكل بهداشتی است و به مداخله دارویی و غیر دارویی نیاز دارد.
به اعتقاد كارشناسان ، این افراد حتی اگر بهترین و در دسترس ترین خدمات هم برایشان تعریف شود باز به دنبال درمان اختلالات روانی خود نخواهند رفت و چاره كار در این زمینه ، ارتقای آگاهی و دانش تمامی مردم در باره سلامت روان است و جامعه هدف در این زمینه نباید فقط افراد دچار مشكلات روانی تعریف شوند.
وزارت بهداشت برای این منظور برنامه ای را تحت عنوان ' خود مراقبتی ' تعریف كرده است كه هدف آن افزایش سطح سواد سلامت روان مردم است . این برنامه با همكاری دفتر آموزش و ارتقای سلامت و از طریق كارشناسان سلامت روان، كارشناسان مراقب سلامت و سفیران سلامت در حال اجراست.
** محیط كار ، مهم ترین عامل اثرگذار بر سلامت روان
یكی از بخش های مهم مرتبط با بحث سلامت روان محیط كار است كه شعار هفته جهانی سلامت روان امسال انتخاب و هریك از روزهای آن به مقوله ای دارای نقش از جمله مدیریت استرس در محیط كار، پیشگیری از تبعیض و نیروی كار سالم و جامعه سالم نامگذاری شد.
یك متخصص اعصاب و روان در گفت و گو با خبرنگار ایرنا گفت : نامگذاری یك هفته به نام بهداشت و سلامت روان اهمیت این مقوله را در سطح جهانی و كشورمان نشان می دهد و این هفته فرصتی است تا به جامعه، متولیان امر، رسانه های جهانی و مردم اهمیت سلامت روان كه حتی از سلامت جسم مهم تر است بازگو شود.
دكتر گودرز عكاشه افزود : سلامت روان و جسم به هم پیوسته اند و هریك دچار اختلال شود می تواند به دیگری آسیب رساند اما متاسفانه در كشور و فرهنگ ما به سلامت جسم بسیار بیشتر از سلامت روان اهمیت داده می شود و جلب توجه متولیان امر به اهمیت مساله سلامت روان به اندازه سلامت جسم زمان بر خواهد بود و كار فرهنگی زیادی می طلبد.
وی ادامه داد: هفته سلامت روان تلنگر و هشداری به تفكر جامعه است كه به این مساله بپردازند كه در سه پایه پیشگیری اولیه، ثانویه و ثالثیه بنیانگذاری شود تا جامعه بداند چه كارهایی برای پیشگیری و در صورت ابتلا درمان و در مرحله سوم بازتوانی انجام دهند.
این روانپزشك بالینی گفت : این مساله با بسیاری از پارامترهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ارتباط دارد و دست اندركاران سلامت جامعه باید شرایطی ایجاد كنند كه فرد دچار اختلال نشود چون علاوه بر جنبه فیزیكی ناشی از استرس و عوامل بیرونی است بنابراین هر دو بخش نیازمند راهكار است.
عكاشه محیط كار را كه به عنوان شعار امسال هفته بهداشت روان انتخاب شد، از جمله عواملی دانست كه نیازمند درنظرگیری بسیاری از عوامل جهت پیشگیری از اختلال سلامت روان است.
** وضعیت سلامت روان در محیط های كاری ما مطلوب نیست
این متخصص اعصاب و روان گفت : جوامعی در دنیا رشد كرده اند كه توانسته اند سلامت روان كاركنان خود را در ابعاد مختلف تامین كنند و این مساله به اندازه سلامت جسم برایشان مهم بوده است.
عكاشه افزود : محیط های كار هم از لحاظ فیزیكی و هم از نظر روانی باید شرایط مناسبی برای كاركنان داشته باشد، ساختار فرهنگی، روابط درون كار و منابع انسانی فاكتورهای نقش دار اصلی و بسیار موثر هستند.
وی ادامه داد : شركت هایی كه بتوانند افراد و كاركنان خود را درست انتخاب كنند و در این جهت از انجام تست و مشاوره كارشناسان و روانشناس استفاده كنند معمولا موفق ترند.
وی گفت : در صورت عدم توجه به موارد گفته شده بحث فرسودگی شغلی مطرح می شود كه اگر برای ان چاره اندیشی نشود دچار افت می شویم.
به گفته او ، حل این معضل نیازمند ابتكاراتی است و در كشورهای مختلف دیده می شود كه به خانواده به عنوان پشتوانه محیط كار نیز توجه شده كه با ایجاد از جمله ورزشگاه و وسایل تفریحی مختلف برای خانواده و فرد ایجاد انگیزه می كنند و یا به محض دیدن اختلال در عملكرد فرد بلافاصله ورود پیدا كرده تا اختلال را حل كنند.
این متخصص اعصاب و روان معتقد است : آرامش خاطر فرد و خانواده بسیار مهم است كه متاسفانه این مساله نیز در بسیاری از محیط های كاری ما جدی گرفته نمی شود.
به گفته وی ، یكی از اشكالات مهم در كشور این است كه به كمیت حضور كاركنان دقت می شود نه محیط كاری و كیفیت مغفول مانده و این مساله باید اصلاح شود، در برخی شركت های خصوصی به دلیل افزایش درآمد شركت این مساله طی سالیان اخیر مورد توجه قرار گرفته اما باید عمومیت پیدا كند.
عكاشه ، چسباندن انگ تنبلی و ناتوانی از سوی مدیران به كاركنان در محیط كاری و یا تبعیض قائل شدن و امتیاز دادن به برخی افراد در شرایط یكسان بدون كارایی را نیز اختلالاتی دانست كه می تواند سلامت روان در محیط كاری را به مخاطره اندازد.
** مدیریت استرس ، حذف استرس نیست
یك مددكار اجتماعی هم گفت : مدیریت استرس در محیط كار به معنای مقابله با استرس و حذف آن نیست بلكه به معنای مواجهه با استرس و كنترل و هدایت آن است.
زهرا روحی افزود : فشار زیاد كار، ابهام در شرایط زندگی، كاهش فرصت برای تفریح و عدم امكان انتخاب سبك دلخواه تفریح و استراحت، نقش بیش از اندازه تلفن همراه در زندگی كنونی، از بین رفتن حریم های شخصی ، تغییرات سبك غذایی و عدم فرصت برای نرمش و ورزش های سالم از جمله عواملی هستند كه در ایجاد و عدم كنترل استرس در محیط های كاری امروزی موثر هستند.
وی ادامه داد : تنظیم وقت، یادداشت برنامه های كاری روزانه و اولویت بندی آنهاف تنظیم وقت، استفاده درست از تكنولوژی ، استراحت دادن به چشمان هنگام انجام كار، زودخوابیدن در شب و زودبیدار شدن صبح و پرهیز از معاشرت با افرادی كه استرس ایجاد می كنند و منفی اندیش هستند می تواند در كاهش استرس موثر باشد.
این مددكار اجتماعی گفت : نوشتن احساسات در دفترچه و تخلیه ذهنی عوامل استرس زا بر روی كاغذ، خندیدن، گوش دادن به موسیقی، قدم زدن و نفس عمیق در محیط های كاری كه امكان انجام بسیاری از راهكارهای كاهش استرس وجود ندارد ، ساده ترین راههاست.
روحی با اشاره به اهمیت نقش كارفرما در تامین سلامت روان كاركنان و محیط كار ، افزود : فراهم كردن امكانات كافی جهت مشاوره و درمان مشكلات كاركنان ، ارتقای مهارت‌هایی مثل كنترل خشم، غلبه بر استرس، ارتباطات بین فردی و جرات‌ مندی و... از طریق برقراری دوره‌های آموزشی از جمله كارهایی است كه كارفرما می تواند درجهت تامین سلامت كاركنان اجرایی كند.
وی گفت : تلاش برای اضطراب ‌آور نبودن محیط كار، ایجاد جو صمیمی، همدلی، صداقت، همكاری و احترام متقابل در محیط كار، فراهم كردن فرصت‌های برابر شغلی برای كاركنان، پرهیز از تعیین زمان‌های نامتناسب با حجم كار و دادن آزادی عمل به افراد در حدی كه بتوانند تغییراتی در شرایط محیط كار ایجاد كنند نیز از دیگر اقداماتی است كه مدیران می توانند در راستای كاهش استرس و افزایش سلامت روان محیط كار انجام دهند.
خبرنگار : فاطمه رحمتی ** انتشاردهنده : حسن فلاحتی
3009/1654