درمان وسواس با جراحی تحریك عمقی مغزی

به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، دكتر منصور پرورش روز چهارشنبه در نشستی با خبرنگاران اظهار كرد: روش جراحی تحریك عمیق مغزی DBS برای درمان بیماران مبتلا به پاركینسون، دیستونی (انقباض غیرارادی مكرر و طولانی عضلات)، تیك صوتی و حركتی، لرزش و لقوه و همچنین وسواس تاكنون در ایران و جهان به كار گرفته شده است.

** پاركینسون Parkinson
وی توضیح داد: بیشترین كاربرد این روش برای درمان پاركینسون است كه برای اولین بار در دهه 90 میلادی ارائه شد و در سال 2002 میلادی برای كاربردی شدن تایید شده و مورد استفاده قرار گرفت.
پرورش ادامه داد: در ایران در سال 2005 میلادی (آذرماه سال 1384، سه سال بعد از اولین مورد انجام شده در دنیا) توسط تیم جراحی فانكشنال بیمارستان رسول اكرم با همكاری دكتر غلامعلی شهیدی روی یك بیمار 35 ساله كه روزانه 30 قرص مصرف می كرد، انجام بسیاری از امور روزانه مانند خوابیدن و غذا خوردن برای او بسیار مشكل بود، انجام شد.
وی تصریح كرد: تاكنون بیش از 300 مورد از این نوع جراحی برای بیماران مبتلا به پاركینسون در ایران انجام شده است.

** دیستونی dystonia
پرورش ادامه داد: در مورد بیماران مبتلا به بیماری دیستونی نیز برای اولین بار این جراحی در سال 1387 در بیمارستان رسول اكرم انجام شد و تاكنون برای حدود 160 مورد از بیماران مبتلا این جراحی انجام شده است.
دیستونی یا بدقَوامی ماهیچه‌ها، به معنای انقباض غیرارادی مكرر و طولانی در یك عضله یا در گروهی از عضلات یا بروز وضعیت‌های بدنی خاص است و در واقع یك اختلال حركتی– عصبی محسوب می‌شود.

** تیك صوتی و حركتی Tourette syndrome
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشكی ایران گفت: در مورد درمان 'تیك صوتی' تجربه جهانی بسیار كم است، در مقاله ای كه در سال 2012 منتشر شد، آمده بود كه تا آن زمان در دنیا 100 مورد انجام شده اما در همان زمان ما صد و یكمین مورد را در ایران انجام داده بودیم.
پرورش افزود: تنها 20 مركز در دنیا آن را انجام می دهند و بیمارستان رسول اكرم دانشگاه علوم پزشكی ایران نیز 21 امین مركزی بود كه این جراحی توسط تیم فانكشنال آن انجام شد.
وی گفت: تاكنون برای 9 نفر كه 'تیك حركتی' شدید داشتند، این جراحی در ایران انجام شده است و بیشترین مورد جراحی است كه در این زمینه در منطقه خاورمیانه انجام شده و تاكنون در هیچ مركزی در ایران به غیر از بیمارستان رسول اكرم انجام نشده است.

** لرزش و لقوه (رعشه) Essential Tremor
پرورش اظهار كرد: جراحی تحریك عمقی مغز همچنین برای بیمارانی كه به دلیل لرزش های شدید دست قادر به نوشتن یا غذاخوردن نبودند، انجام شده است.
وی ادامه داد: به طور كلی تمام بیمارانی كه با این روش درمان می شوند، بین چند روز تا 6 ماه به درمان جواب می دهند و به مرور زمان وضعیت آنها بهتر شده و مانند یك فرد كاملا طبیعی و بدون مشكل به زندگی ادامه می دهند.

** وسواس
وی در مورد استفاده از این روش درمانی برای درمان بیماران مبتلا به وسواس نیز گفت: این روش تاكنون برای یك نفر در ایران انجام شده كه برای نخستین بار در خاورمیانه بوده است.
پرورش با بیان اینكه تاییدیه استفاده از روش كاشت الكترود در مغز برای درمان وسواس در سال 2006 اعلام شد، افزود: كاشت الكترود در مغز برای درمان وسواس در ایران اولین بار هفته قبل در بیمارستان رسول انجام شد.
وی گفت: این روش تنها برای بیماران وسواسی مورد استفاده قرار می گیرد كه نسبت به درمان های دارویی و روانپزشكی مقاوم هستند و باید شرایط لازم را برای كاندید جراحی شدن داشته باشند.

** روش جراحی تحریك مغزی
فوق تخصص جراحی مغز و اعصاب در مورد نحوه جراحی تحریك عمقی مغز توضیح داد: به روش استروتاكسی انجام می شود؛ به این صورت كه وسیله ای روی سر بیمار تحت بی حسی موضعی و در شرایطی كه بیمار هوشیار است، بسته می شود، ام آر آی یك میلیمتری با پروتكل خاصی گرفته می شود و سپس این اطلاعات به سیستم رایانه ای منتقل و مختصات آن از طریق محاسبات رایانه ای محاسبه می شود و به این طریق ما مختصات فضای هر نقطه ای از مغز را كه بخواهیم به آن دسترسی داشته باشیم، با دقت بسیار بالا (كمتر از نیم میلیمتر) به دست می آوریم.
پرورش گفت: نقاط مورد نظر مغز در این جراحی، هسته های عمقی مغز هستند كه دارای تجمعی از نورون ها می باشند؛ این هسته های عمقی مغز كه تعدادشان زیاد است، نقش بسیار عمده ای در برخی اعمال مهم بدن مانند درجه حرارت، تنظیم خواب و بیداری، هوشیاری و تنظیم حركات بدن دارند كه اختلال در عملكرد این هسته های عمقی می تواند باعث بروز بیماری های عمده ای در فیلد بیماری های اعصاب و روان شود.
وی افزود: برای ما بسیار مهم است كه برای دسترسی به این هسته ها دقت بالایی داشته باشیم زیرا مجاورت های خیلی حساسی دارند و در قسمت های خاصی از مغز قرار دارند؛ به همین دلیل است كه از روش جراحی بسته و ایجاد یك سوراخ در مغز در مسیرهای كاملا بی خطر استفاده می كنیم تا از طریق آن به نقاط موردنظر مغز دسترسی پیدا كنیم.
پرورش ادامه داد: سپس پنج الكترود بسیار ظریف وارد مغز می شود و آنها را به سیم هایی وصل كرده و ثبت الكتروفیزیولوژی می كنیم. یعنی امواج هسته های مغزی را ثبت می كنیم تا ثابت كنیم جایی كه انتخاب كردیم برای كاشت الكترود، صحیح است و در واقع بررسی مجدد انجام می دهیم.
وی گفت: بعد از اینكه امواج را ثبت كردیم، تحریك انجام می شود تا بررسی مجدد دیگری انجام شود تا متوجه شویم در كجا بهترین ثبت را داشتیم و مغز را تحریك می كنیم؛ در این حالت بیمار كاملا بیدار می شود و می تواند همكاری كند و بررسی می كنیم كه آیا عارضه ای دارد یا ندارد و اگر عارضه ای نداشت، الكترود را خارج می كنیم و سپس الكترودهای دائمی كه قطری در حدود یك و نیم میلی متر دارند، در عمق مغز می گذاریم.
پرورش اظهار كرد: در نهایت این الكترود از زیر پوست به یك باتری وصل می شود كه از بیرون قابل كنترل است و توسط آن می توان به باتری برنامه های لازم را داد و وضعیت بیماران را پیگیری كرد.
وی خاطرنشان كرد: در نهایت برای همه بیماران (پاركینسون، دیستونی، لرزش، تیك و وسواس) دو الكترود در مغز، یك سیم از زیر پوست و یك باتری در زیر قفسه سینه نصب می شود كه از طریق یك سیستم كنترلی در بیرون بدن كنترل می شود.

** هزینه جراحی در ایران و جهان
پرورش گفت: این جراحی در آمریكا 260 هزار دلار و در اروپا 120 هزار پوند هزینه دارد اما در ایران تنها با هفت میلیون تومان كه حدود نیم درصد كشورهای دیگر است، انجام می شود.
وی ادامه داد: در ایران بیمه ها هزینه این جراحی را پرداخت می كنند و همان وسایلی كه بالاترین سطح استانداردهای جهانی را دارند و در آمریكا و اروپا برای بیماران به كار می رود، در ایران نیز برای بیماران استفاده می شود.

** كیفیت جراحی در ایران (عارضه زیر یك درصد)
پرورش در مورد كیفیت انجام این جراحی در ایران گفت: آمار عوارض جراحی هایی كه در ایران انجام شده است، قابل مقایسه با جهان نیست؛ آمار استاندارد عفونت ها در جهان هشت درصد است اما در ایران زیر یك درصد است.
وی افزود: با این حال گاهی دیده می شود كه بیماران برای انجام این جراحی به خارج از كشور می روند و به رغم صرف هزینه های گزاف با مشكلاتی مانند عفونت مواجه شده و در مراجعه به ما مجبور می شویم الكترودها را از مغز آنها خارج كنیم.

** افق جراحی تحریك مغزی در ایران
عضو تیم جراحی فانكشنال بیمارستان رسول اكرم ابراز امیدواری كرد كه بتوانیم این جراحی را برای بیماران دیگر نیز انجام دهیم.
پرورش افزود: جراحی دیگری نیز برای اولین بار در جهان توسط تیم جراحی فانكشنال بیمارستان رسول اكرم انجام شده، اما از آنجا كه اعلام نتایج آن هنوز خیلی زود است، فعلا خبر آن را اعلام نمی كنیم و اطلاع رسانی آن را به فرصت دیگری موكول می كنیم.

دكتر غلامعلی شهیدی نیز فوق تخصص جراحی مغز و اعصاب و از اعضای تیم جراحی فانكشنال بیمارستان رسول اكرم (ص) در این نشست خبری گفت: گاهی در برخی بیماری ها، مدارهای مغزی یا فعالیت بیش از حد دارند یا فعالیت كافی ندارند؛ كاشت الكترود در یك نقطه استراتژیك در هر یك از این مدارها می تواند به كاهش علائم مورد نظر كمك كند اما به معنای برطرف شدن كامل بیماری نیست.
وی افزود: اینها بیماری های اولیه هستند كه مغز بیمار در اثر این بیماری ها به صورت نادرست عمل می كند و ما با این روش آن را تنظیم می كنیم؛ مانند باتری كه برای قلب می گذارند كه ریتم قلب را تنظیم كنند، ما نیز باتری برای مغز می گذاریم تا فعالیت مغز را در محدوده دلخواه تنظیم كند.
شهیدی گفت: هر كدام از این الكترودها با هدف خاصی در مغز گذاشته می شود و باید ابتدا بررسی می شود كه منعی برای انجام جراحی نداشته باشند، عوارض احتمالی جراحی برای بیمار ارزیابی شود و بیمار به درستی انتخاب شود و هدفی كه برای آن الكترودگذاری می شود، باید صحیح انتخاب شود.

** شیوع حدود پنج درصدی وسواس در ایران و جهان
دكتر كاظم ملكوتی معاونت دانشگاه علوم پزشكی ایران متخصص روانپزشكی و عضو تیم جراحی فانكشنال در فیلد روانپزشكی بیمارستان رسول اكرم هم گفت: بیماری وسواس بین سه تا پنج نفر به ازای هر 100 نفر جمعیت در ایران و جهان شیوع دارد، شیوع آن سن خاصی ندارد اما آغاز آن بیشتر بین سنین 15 تا 25 سالگی است.
وی افزود: وسواس جزو 10 بیماری اولی است كه بار مالی زیادی بر بیماران و خانواده های آنان تحمیل می كند و طبق پیش بینی های صورت گرفته تا سال 2020 به رده چهارم این فهرست می رسد.
ملكوتی ادامه داد: حدود 10 تا 20 درصد موارد وسواس شدید می شود و ممكن است به درمان های دارویی پاسخ ندهد و اگر رفتار درمانی هم برای آنها انجام شود، ممكن است میزان جواب دادن آنها به درمان ها به حدود 70 تا 80 درصد برسد؛ بنابراین برای این بیماران می توان روش جراحی تحریك مغزی را انجام داد، البته باید بررسی های لازم روی آنها صورت گیرد تا كاندید جراحی باشند.
وی در توضیح بیماری وسواس گفت: وسواس یعنی افكار و رفتار آزاردهنده ای كه فرد می خواهد از آن رها شود اما نمی تواند؛ بیمار می داند كه این افكار و رفتار ناشی از این افكار اشتباه هستند و از این افكار و رفتار آزار و آسیب می بیند اما نمی تواند خود را از آنها رها كند.
علمی**1834
خبرنگار: ناهید شفیعی **انتشار: محتشمی پور