اين صندوق از خرداد سال 94 تاسيس و شروع به كار كرد و آمار‌هاي مربوط به ثبت نام، افتتاح حساب و سپرده‌گذاري خانه‌اولي‌ها در آن بيانگر استقبال كم‌نظير جامعه متقاضي مسكن از اين مدل است.
در حقيقت، زوج‌هاي فاقد سابقه مالكيت مسكن با پذيرش مدل « تامين قدرت خريد مسكن با پس‌انداز‌هاي گذشته و آينده »، طي دو سال و نيم اخير اين مسير را براي خانه‌دار شدن انتخاب كرده‌اند. تاكنون بيش از 280 هزار نفر در صندوق پس‌انداز مسكن «يكم» ثبت‌نام كرده‌اند، به طوري كه تعداد حساب‌هاي افتتاحي از 292 هزار فقره گذشته است و تعداد واحد‌هايي كه از تسهيلات استفاده كرده‌اند بيش از 19 هزار واحد است كه زوجين بيش از 4 هزار واحد آن را استفاده كرده‌اند. در حال حاضر روند سپرده‌گذاري در صندوق پس‌انداز يكم از مرز 20 هزار نفر در ماه عبور كرده است كه سطح جذابيت و كارآمدي اين صندوق را نشان مي‌دهد.
طول سپرده‌گذاري در صندوق پس‌انداز مسكن يكم مشروط به تامين مبلغ سپرده معادل نصف سقف تسهيلات، يكسال تعيين شده است. در اين مدل، بعد از هر 6 ماه سپرده گذاري، معادل يك برابر مبلغ سپرده، تسهيلات به افراد واجدشرايط تعلق مي‌گيرد.
نرخ سود اين تسهيلات در شهر‌ها 9.5 درصد و در بافت فرسوده درون شهر‌ها 8 درصد تعيين شده است كه اين نرخ سود تك‌رقمي به‌عنوان اقدام بديع در شبكه بانكي، صرفا با هدف كاهش هزينه تامين مسكن براي خانه اولي‌ها بوده است. طول دوره بازپرداخت تسهيلات صندوق پس‌انداز مسكن يكم نيز 12 ساله است. اما اخيرا با بررسي‌هايي كه از سوي كارشناسان انجام شد، پيشنهاد‌هايي براي افزايش طول دوره بازپرداخت تسهيلات خريد مسكن و كاهش طول انتظار (سپرده‌گذاري) مطرح شد.
اين پيشنهاد‌ها براي همخوان كردن بيشتر اين تسهيلات با توان مالي و اقتصادي قشر بيشتري از جامعه مطرح است. به بيان ديگر، در صورتي كه طول دوره انتظار و سپرده‌گذاري در صندوق پس‌انداز مسكن يكم از مدل فعلي هر 6 ماه معادل يك برابر مبلغ سپرده، مثلا هر 4 ماه يا هر 5 ماه، تغيير كند، در اين صورت، سپرده گذاران صندوق پس‌انداز مسكن در زمان كمتر از يكسال مي‌توانند به تسهيلات مورد نظر خود (مشروط به سپرده‌گذاري معادل نصف مبلغ تسهيلات) دست پيدا كنند.
از طرفي افزايش طول دوره بازپرداخت تسهيلات به مثلا 15 تا 20 سال، سبب كاهش مبلغ اقساط ماهانه اين تسهيلات خواهد شد و پيامد آن، افزايش دامنه پوشش تسهيلات در استطاعت براي قشر بيشتري از متقاضيان واجد شرايط خواهد بود. با اين حال، عملياتي شدن اين طرح‌ها مستلزم تامين منابع مالي براي حفظ تعادل بين منابع و مصارف صندوق پس‌انداز مسكن است.
در حال حاضر بخشي از منابع مورد نياز صندوق پس‌انداز مسكن يكم براي حفظ تعادل، ازمحل استمهال خط اعتباري مسكن مهرتامين مي‌شود. اقساط در حال بازگشت تسهيلات مسكن مهر، از طرفي صرف پرداخت تسهيلات به پروژه‌هاي ناتمام در همين طرح مي‌شود.
كل واحد‌هاي مسكوني مهر كه براي آن‌ها تسهيلات پرداخت شده بيش از 2 ميليون و 300 هزار واحد مسكوني است كه فعلا فقط براي يك ميليون و 800 هزار واحد از آن‌ها كارت قسط صادر شده است. به عبارت ديگر، بيش از نيم ميليون از اين واحد‌ها هنوز به مرحله پرداخت اقساط تسهيلات نرسيده‌اند به اين معنا كه يا متقاضي ندارند يا تكميل نشده‌اند يا اينكه مالكان آن‌ها به هر دليل اقساط ماهانه اين تسهيلات را پرداخت نمي‌كنند.
از 500 هزار واحد باقي مانده مسكن مهر بخشي كمتر از 30 درصد پيشرفت دارند و عملا فعال نمي‌باشند (واحد‌هاي راكد) و بخشي ديگر تكميل بوده و امكانات زيربنايي هم دارند، ولي متقاضي ندارند (واحد‌هاي مازاد) و بخشي ديگر هم تكميل هستند و متقاضي هم دارند، ولي امكانات زيربنايي ندارند (واحد‌هاي فاقد خدمات). يك بخش ديگر نيز به دليل اختلاف بين پيمانكار و متقاضيان در مراجع قضايي مطرح هستند و قابليت واگذاري ندارند (واحد‌هاي مشكل‌دار) و بالاخره بخش ديگر مربوط به واحد‌هايي است كه بدون طي عمليات تقسيط يا همان صدور كارت قسط واگذار شده‌اند يعني واحد‌هاي بدون كارت.
در حال حاضر حدود 3 هزار و 500 ميليارد تومان تعهد پرداخت در طرح مسكن مهر وجود دارد. اين آمار‌ها به خوبي مشخص مي‌كند كه براي طرح‌هاي پيشنهادي براي صندوق پس‌انداز مسكن يكم بايد ابتدا منابع مالي اضافي و كمكي آن در نظر گرفته شود. يك پيشنهاد براي اين موضوع كه مطرح شده، استفاده از منابع صندوق توسعه ملي است كه بايد بررسي‌هاي بيشتري در دولت نسبت به اين موضوع صورت پذيرد.
هرگونه تغيير در شرايط حساب اعم از كاهش نرخ سود، كاهش مدت انتظار، افزايش مدت بازپرداخت اقساط و... كه موجب افزايش تعهدات حساب يا موجب تسريع خروج منابع از حساب شود، به نحوي كه تعادل منابع و مصارف مدل صندوق را تحت‌الشعاع قرار دهد بايد حتما با راهكار‌هاي تامين كسري منابع به بانك مركزي اعلام و پس از تاييد بانك مذكور و تصويب شوراي پول و اعتبار قابليت اجرايي خواهد داشت.
ضمنا مبالغ كسري حساب در صورت تغييرات حداقلي شرايط حدود 5 هزار ميليارد تومان و با تسهيل بيشتر مي‌تواند تا بيش از 10 هزار ميليارد تومان افزايش يابد كه بايد به صورت يكجا تامين شود. بديهي است در صورت تامين مرحله‌اي و تدريجي كسري مدل، مبالغ مورد نياز به مراتب افزايش خواهد يافت.
--------------------------------------------------
**صاحب نظر بانكي
تاریخ انتشار: ۱۶ آبان ۱۳۹۶ - ۱۲:۳۴
تهران - ايرنا - صندوق پس‌انداز مسكن « يكم » بهترين مدل تامين مالي تقاضاي مصرفي در ايران با توجه به شرايط موجود به حساب مي‌آيد كه در قالب اين مدل، خانه اولي‌ها براي يك دوره معين، به پس‌انداز و سپرده‌گذاري در بانك مسكن تشويق مي‌شوند تا ضمن جمع‌آوري هدفمند نقدينگي‌هاي سرگردان منابع مالي لازم براي پرداخت تسهيلات خريد مسكن از محل موجودي‌هاي خُرد، تجهيز شود.