علامه سید محمدحسین طباطبایی حكیم و فیلسوف نامدار و بلند آوازه ایران است كه به سبب پژوهش های دینی، علمی و فلسفی كه داشت، در زمره یكی از شاخص ترین چهره های روزگار خود قرار گرفت.
این دانشمند و مفسر بزرگ قرآن كه چهره ای سرآمد و مطرح در حوزه های علمی، فقهی، تفسیری، فلسفی و عرفان به شمار می رود، در 24 آبان 1360 خورشیدی پس از سال ها مجاهدت، علم اندوزی و تربیت شاگردان بلند آوازه، چشم از جهان فروبست. نظر به نقش تاثیرگذار علامه طباطبایی در رشد و گسترش علم و معارف الهی و همچنین خلق اثر «تفسیر المیزان» به عنوان یكی از ممتازترین تفسیرها بر قرآن كریم با «حامد شیواپور» پژوهشگر علوم قرآنی و عضو هیات علمی گروه الهیات دانشگاه مفید قم به گفت وگو پرداختیم.
**استقبال و اشتیاق علامه طباطبایی به مطالعه دیگر مذاهب
علامه طباطبایی یك عالم و اندیشمند برجسته در تاریخ تشیع به شمار می رود و از شاخص ترین ویژگی هایش توجه به اقوام و اندیشه های ادیان دیگر محسوب می شود كه در نوع خود كم نظیر است. او به عنوان دانشمند و عارفی فرهیخته مشتاقانه از تفكر یك فیلسوف و متفكر بزرگ به نام «هانری كُربَن» فرانسوی بهره می برد و پای صحبت هایش می نشیند و سعی می كند تا از دریچه نگاهش با آخرین اندیشه‌ها و فلسفه های غربی آشنا شود.
این علاقه و اشتیاق علامه طباطبایی نسبت به دیگر ادیان و مذهب ها با وجود پایبندی كامل به مسایل و آموزه های اسلامی و شیعی، در میان دانشمندان بسیار كم نظیر بود و در این زمینه تردید وجود ندارد.
**نقل قول از متون ادیان دیگر در تفسیر المیزان
بررسی آثار علامه طباطبایی و به خصوص كتاب «تفسیر المیزان» زوایای مهمی از این شخصیت علمی را آشكار می سازد كه بیان چند ویژگی از آن ضروری به نظر می رسد. علامه طباطبایی در این تفسیر به متون مقدس ادیان دیگر و نوعی بحث تطبیقی میان اسلام و دیگر ادیان می پردازد كه شاید در میان تفسیرها بی مانند باشد. او بارها از كتاب مقدس مسیحیان و یهودیان «عهدین» (عهد جدید و عتیق) نام می برد و داستان های قرآن را با آن مقایسه می كند كه اهمیت بسیار دارد. كار بی نظیر وی در میان تفسیرهای دیگر این است كه غیر از دین های یهود و مسیحیت كه شاید در برخی تفسیرهای دیگر به آنها استناد می شود وی به «اوستا» كتاب مقدس زرتشتیان اشاره دارد و از آن هم نقل مطلب می كند و این اشاره و نقل قول از متون مقدس ادیان دیگر در میان تفسیرها، عجیب و بی سابقه به شمار می رود كه نشان از اطلاعات كامل علامه طباطبایی از متون ادیان دیگر دارد.
**رعایت اخلاق در تفسیر المیزان
علامه طباطبایی همچنین در آثار مختلف خویش، هنگام نقل گفتار از شخصیت های دیگر با رعایت نهایت ادب و منطق به نقد اندیشه های اندیشمندان قدیمی و معاصر می پردازد و هرگز بدگویی، تعصب ورزی و تندی نمی كند و از آنها با لفظ های نامناسب نام نمی برد؛ در حالی كه در برخی آثار علمی و تفسیری شماری از فیلسوفان به مخالفان خود، توهین و اهانت می كنند اما دیده می شود كه علامه طباطبایی با وجود آن كه به تفسیر «المنار» نقدهای بسیار دارد، با این حال به آن محترمانه و بدون توهین می پردازد.
**استفاده از دانش روز در نگارش تفسیر المیزان
ویژگی دیگر علامه طباطبایی توجه به مسایل جدید و روز جامعه است و به بحث های گوناگونی كه در دهه های 1330 تا 1350 خورشیدی مطرح بود و به شبهه های آنها توجه دارد و در صدد پاسخگویی به آنها بر می آید. علامه طباطبایی به این منظور حتی در مواردی از اطلاعات مستند در روزنامه ها و كتاب های دانشمندان علوم تجربی، جامعه شناسان و روانشناسان بهره می برد. «عبدالباقی طباطبایی» فرزند علامه طباطبایی در این ارتباط می گوید «علامه در تفسیر المیزان، برای به دستیابی به برخی اطلاعات مفید حتی با یونسكو نامه‌نگاری كرد.» بنابراین مفسران امروزی نیز به تاسی از علامه طباطبایی می بایست به واكاوی و تحقیق مسایل جدیدی بپردازند.
**رعایت مرزها در بحث های تفسیر، ویژگی برجسته علامه طباطبایی
علامه طباطبایی در آثار خویش، علوم و دانش‌ها را در هم نمی آمیزد، بسیار دیده می شود كه مفسران سعی می‌كنند اندیشه های عرفانی و فلسفی خویش را در تفسیر خود دخالت دهند، اما این عالم متخصص گرچه از مباحث فلسفی بهره می برد اما به طور كامل در زمینه های مختلف مرزها را رعایت می كند.
اگر گاهی در تفسیر المیزان بحث فلسفی یا عرفانی مطرح شود، وی موضوع بحث را به شكل جداگانه از تفسیر آیه بیان كرده و با این كه خود متخصص درجه یك فلسفه و عرفان اسلامی به شمار می رود اما سعی دارد تا این مسایل را در تفسیر دخالت ندهد. این ویژگی‌ها از كتاب «تفسیر المیزان» اثری بسیار خواندنی و ارزشمند می سازد و اگر آن را مهم ترین و بزرگ ترین تفسیر شیعی از آغاز تاكنون دانست در حق این تفسیر اغراق نشده است.
**تفسیر قرآن به قرآن
علامه طباطبایی در مقدمه المیزان می گوید كه «روش من در این تفسیر، تفسیر قرآن به قرآن است»، البته پیش از علامه طباطبایی مفسران دیگر هم در تفسیرهای خود به این مساله اشاره كردند، اما به اندازه علامه نتوانستند از این روش به خوبی استفاده كنند. علامه اعتقاد دارد كه قرآن سراسر نور، هدایت و بیان كننده هر چیز است و هدایت گر به مفاهیم و معارف خود هم هست و آن را بیان می كند. بنابراین علامه سعی دارد كه از هر آیه در تفسیر آیه دیگر قرآن كمك بگیرد.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: عشرت كراری**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9428**2059**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تاریخ انتشار: ۲۴ آبان ۱۳۹۶ - ۰۸:۱۹
تهران- ایرنا- اثر ماندگار «تفسیر المیزان» با نام دانشمندی گره خورده است كه در اندیشه، عرفان، فلسفه، دین و دانش های زمانه از مطرح ترین چهره های این مرز و بوم به شمار می رود. علامه سیدمحمدحسین طباطبایی كه با كمك از آموزه های الهی قرآن و همچنین اعجاز كلام و قلمش، مسیر سعادت حقیقی بشر را روشنایی بخشید.