پسا داعش و آغاز مرحله سیاسی حل بحران سوریه

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، برگ پایانی پرونده حاكمیت داعش در عراق و سوریه، با فتح آخرین پایگاه های فرماندهی این گروه تكفیری در شهرهای «بوكمال» و «راوه» ورق خورد. نامه هفته گذشته سردار «قاسم سلیمانی» فرمانده سپاه قدس به رهبر انقلاب، اعلانی بود افتخار آمیز، از موفقیت سربازان ایرانی و سوری و جبهه مقاومت در برابر هجمه های بی امان و دهشت آفرین تروریست هایی كه سال ها بود بخش های مهمی از خاك عراق و سوریه را به مقری برای فرماندهی عملیات های مخرب خود تبدیل كرده بودند؛ گروهی كه سرانجام با آوار كردن حجم انبوهی از مصایب و ویرانی بر سر مردم، در برابر جبهه مقاومت متحد، تاب ایستادگی را از كف دادند و پاره پاره شدند.
«دولت اسلامی عراق و شام» در مهد خلافت خودخوانده خود متلاشی شد، هرچند تفكر داعش از میان نرفته و این گروه كشورهای دیگری را در خاورمیانه و جنوب آسیا برای احیای دوباره خود هدفگذاری كرده است. در این میان سوریه در غیاب انسجام و وحدت و زیر سایه سنگین اختلافات داخلی، همچنان در معرض آسیب گروه های تروریستی قرار دارد.
استقرار صلح و آرامش در سوریه مستلزم تداوم مبارزه با عناصر ناامن ساز در این كشور است. حمایت از پیشبرد روند سیاسی و فراهم كردن زمینه گفت و گوهای سوری- سوری در كنار مقابله با زمینه های رشد دوباره گروه های تكفیری افراطی امیدها برای دستیابی به ثبات در این كشور را افزایش خواهد داد.

**حمایت از روندهای سیاسی در سوریه
حال كه تهدید مستقیم گروه تكفیری تروریستی داعش در سوریه به حداقل رسیده و تمركز گروه های درگیر در بحران سوریه از تهدید مشترك برداشته شده، احتمال نضج اختلافات داخلی افزایش یافته است؛ اختلافاتی كه حدود سه سال و نیم پیش، خود زمینه ایجاد تنش و ظهور داعش را فراهم كرد.
داعش تا پیش از خروج تركیه از صف مخالفان بشار اسد، ورود روسیه به معادلات میدانی سوریه و برگزاری نشست آستانه، با قدرت تمام در سوریه جولان می داد. نشست آستانه چون نقطه عطفی اساسی، معادلات میدانی سوریه را به ضرر تروریست ها تغییر داد. در این نشست كه به ابتكار عمل تهران و مسكو برگزار شد، برای نخستین بار نمایندگان نیروهای معارض با نمایندگان دولت قانونی سوریه رو در روی یكدیگر قرار گرفتند و در مورد مسایل مهم گفت و گو كردند.
این گفت و گوها كه زیر نظارت ایران، روسیه و تركیه و با حضور نماینده ویژه سازمان ملل در امور سوریه برگزار شد، توانست با تعیین و تضمین چهار منطقه كاهش تنش، حجم تعارضات را در عرصه میدانی كاهش دهد و توجه طرفین را بر مبارزه با داعش متمركز كند. این در حالی بود كه روندهای سیاسی پیش از آن، در حل بحران سوریه ناكام مانده بود. برگزاری چندین دور مذاكره ژنو به خاطر انتخاب گزینشی از برخی گروه های اپوزیسیون خارج از سوریه و نادیده گرفتن بخش مهمی از نیروهای اصلی درگیر بحران سوریه هیچ نتیجه عملی در بر نداشت.
اثربخشی مذاكرات آستانه نشان داد كه هیچ راه حلی برای بحران سوریه موثرتر و پایدارتر از برگزاری مذاكرات ملی میان گروه های مختلف سیاسی در این كشور و زیر نظارت سازمان ملل و كشورهای ضامن صلح در آن نیست.
مذاكرات فراگیر میان طرف های درگیر در بحران سوریه، گام بعدی ایجاد ثبات در این كشور است. به عبارتی حل بحران سوریه دو مرحله داشت؛ نخست مرحله نظامی كه با شكست داعش در این كشور پایان یافت و دوم مرحله سیاسی كه از مدتها پیش به واسطه ابتكار عمل هایی چون نشست آستانه در جریان است و از این پس باید با جدیت بیشتر پیگیری شود.
در همین راستا، تهران، مسكو و آنكارا در نشست سه جانبه «سوچی» كه جمعه پیش برگزار شد، بر برگزاری «كنگره گفت و گوهای ملی سوریه» تاكید كردند؛ گفت و گوهایی كه قرار است در آینده ای نزدیك میان همه طرف های درگیر در بحران سوریه با محوریت بازبینی قانون اساسی و برگزاری انتخابات برگزار شود و بررسی راهكارهای دستیابی به صلح را در دستور كار قرار دهد.
در این میان، همچنان آمریكا و عربستان سعودی اقداماتی را در راستای تداوم تنش در سوریه انجام می دهند. در روزهای پس از شكست داعش، «رجب طیب اردوغان» رییس جمهوری تركیه از تداوم ارسال سلاح های آمریكایی به سوریه خبر داد. همچنین برگزاری «نشست ریاض» همزمان با نشست سه جانبه سوچی و تاكید نیروهای اپوزیسیون سوریه بر بركناری اسد در بیانیه پایانی، از دخالت های خارجی در این مساله نشان دارد؛ دخالت هایی كه آتش بحران در سوریه را فروزان نگه خواهد داشت.

**از بین بردن بسترهای نضج گیری داعش
نضج و رشد گروه های افراطی و تكفیری زمینه ها و شرایط خاصی را می طلبد؛ شرایطی كه در سال های گذشته سوریه و عراق را به بهترین مكان برای استقرار داعش تبدیل كرد. داعش در سوریه از دل اختلافات سیاسی و دخالت نیروهای غربی سر برآورد. تروریست ها در سوریه بر آتش تعارض های سیاسی دامن زدند و از قبل تشدید اختلافات، بیش از پیش در این كشور ریشه دواندند. در عراق هم شكاف های داخلی میان گروه های سیاسی و نارضایتی سنی ها از حاكمیت موجب شد تكفیری ها روی موج نارضایتی سوار شوند و از خلاءهای قدرت برای آشیان گزینی خود استفاده كنند.
این روزها خبرهای جسته و گریخته ای از رشد نسل تازه ای از گروه های تروریستی در كشورهایی چون لیبی و افغانستان منتشر می شود. گویا تروریست ها این روزها از نبود اقتدار و عدم حاكمیت دولت مركزی در لیبی در راستای تقویت خود بهره می برند در افغانستان هم داعش با ایجاد اندیشه و چشم اندازهایی جذاب تر نسبت به طالبان و با بهره گیری هوشمندانه تر از ابزارهای تبلیغاتی، به دنبال تقویت بنیه عقیدتی، مالی و نظامی خود است.
مطالعه این الگوها، مجموعه ای از دستور كارهای تازه پیش روی كشورهایی قرار می دهد كه در حال دست و پنجه نرم كردن با گروه های تروریستی یا در معرض تهدید آنها قرار دارند. دولت های منطقه از جمله سوریه باید ضمن جلوگیری از بروز تهدیدات سرزمینی و تمایلات جدایی طلبانه، در مسیر نهادینه كردن اصول مردم سالاری و حاكمیت قانون در كشور خود گام بردارند. افزایش سازوكارهای مشاركت مردم در روندهای سیاسی و استقرار و نهادینه سازی قانون در الگوهای رفتار سیاسی و تقویت نهادهای نظارتی مستقل، بخش مهمی از بسترهای رشد گروه های افراطی را از بین می برد. اصالت بخشی به مطالبات مردمی و افزایش مشاركت عمومی امكان موج سواری روی نارضایتی های سیاسی را از گروه های افراطی می گیرد.
توسعه اقتصادی و فرهنگی از دیگر دستور كارهای لازم برای كشورهایی است كه در معرض خطر داعش قرار دارند، چرا كه یكی از مهمترین ابزارهای داعش برای نضج و جذب نیرو، بهره گیری از فقر اقتصادی و فرهنگی است.
حمایت از روندهای سیاسی، برگزاری گفت و گوهای ملی، تقویت حاكمیت ملی، ممانعت از دخالت خارجی و پیش برد نرم توسعه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، آینده آرام و باثبات سوریه را تضمین خواهد كرد.

پژوهشم**9275**1601**خبرنگار: اعظم حمیدپور**انتشار: شهناز حسنی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید.