حسرت یك دل سیر باران

به گزارش خبرنگار ایرنا ، تازه ترین جدول آماری هواشناسی مازندران نشان می دهد كه در هشت ماهه سال جاری در مجموع 331 میلی متر در استان باران بارید كه در مقایسه با سال گذشته 32 درصد و نسبت به میانگین آماری بلندمدت حدود 21 درصد كاهش دارد.
دوره آماری بلندمدت به یك دوره 20 ساله یا بیشتر گفته می شود .
همچنین طبق این آمار ، بارش باران در مازندران اگر چه در 2 ماهه آغازین سال زراعی جاری یعنی مهر و آبان امسال 189 میلی متر بوده كه نسبت به دوره بلند مدت بدون تغییر مانده و در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش دارد ، ولی آمار بارندگی در ماه آبان كه به طور معمول پرباران ترین ماه سال در مازندران محسوب می شود ، نگران كننده است .
براساس جدول هواشناسی ، میزان بارندگی در ماه آبان امسال تنها 26 میلی متر بوده كه نسبت به میانگین بلندمدت 74 درصد و نسبت به سال گذشته 26 درصد كاهش دارد .
** مدیریت مصرف آب ، تنها راهكار باقی مانده
كاهش یا نوسان بارندگی به همراه افزایش دما كه با افزایش تبخیر نیز همراه است ، به معنای عمیق تر شدن خشكسالی است و در این وضعیت كارشناسان مدیریت مصرف آب را تنها راهكار مقابله می دانند .
كارشناسان اقتصادی مدیریت مصرف آب كشاورزی معتقدند برای جلوگیری از خشكسالی و پیامدهای آن در مازندران ، مدیریت منابع آب با تمركز بر بهره گیری از كشت مكانیزه محصولات كشاورزی ، جلوگیری از كشت دوم بعضی از محصولات آب بر از جمله برنج ، تغییر در ارقام برنج برای كشت در استان ، ایجاد تاسیسات ذخیره منابع آب سطحی ( سد) و برخورد با چاه های غیرمجاز ضروری است .
طبق آمار رسمی ، توان بالقوه آب در مازندران حدود 6 میلیارد و 600 میلیون متر مكعب است كه از این میزان حدود پنج میلیارد متر مكعب آب سطحی و بقیه آب زیرزمینی است .
سالانه حدود یك میلیارد و ‎ 550میلیون مترمكعب آب در بخش آب های سطحی و یك میلیارد و ‎ 350میلیون مترمكعب در بخش آب زیرزمینی در مازندران بهره برداری می شود و بقیه آب سطحی طی سال به صورت هرز به دریا می ریزد.
** استمرار كاهش بارش ها/ لزوم مدیریت منابع آب
مدیركل هواشناسی مازندران با هشدار نسبت به استمرار كاهش بارندگی در استان ، گفت : تصور همه افراد از پائیز ، پر باران بودن این فصل است ولی به‌دلیل تغییرات اقلیمی شاهد تغییر در نوع و زمان بارش‌ها هستیم كه این روند همچنان ادامه‌دار است .
سید محمدرضا رضوی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود : به ‌دلیل بحث تغییرات اقلیمی ، بارش های متناوب در مازندران به بارندگی های رگباری تغییر یافته و نتیجه این بارش ها نیز گاهی تخریب تاسیسات و آب گرفتگی معابر و خسارت به مردم می شود.
وی به نامنظیم و غیرقابل پیشی بینی شدن نوع بارندگی در مازندران به خاطر تغییرات اقلیمی اشاره كرد و توضیح داد : با شروع نخستین ماه فصل پائیز سال جاری ما شاهد نفوذ سامانه ای پرباران به استان بودیم كه نتیجه آن بارندگی بسیار خوب و بیشتر از سال های گذشته بود ولی خشكی حاكم بر ماه دوم پائیز با بارندگی بسیاری اندك ، اجازه نداد كشاورزان مازندرانی خوشحالی كنند.
فصل پائیز و زمستان در مازندران فصل آبگیری آببندان ها و غرقابی شدن زمین های شالیزاری است و كشاورزی سنتی سبب شده است تا كشاورزان همچنان چشم به آسمان داشته باشند و كمتر به مدیریت مصرف آب و ارقام كشت توجه كنند.
مدیركل هواشناسی مازندران گفت كه در ماه آبان متوسط بارش در15 ایستگاه هواشناسی سینوپتیك استان نسبت به دوره آماری حدود 74 درصد كاهش و در 8 ماهه امسال متوسط بارش در سطح استان حدود 21 درصد كاهش داشته است.
وی با پیش بینی تداوم كاهش بارش ها در سال جاری طبق نقشه های پیش یابی ، تنها راهكار برای غلبه بر كاهش بارش ها را مدیریت بهینه مصرف آب و تغییر دركشت و كار دانست .
** كام خشك حیوانات وحشی و پرندگان
معاون فنی محیط زیست مازندران هم گفت : كاهش بارش ها با تغییر اقلیم امری طبیعی است و برای غلبه بر این مشكل باید برنامه ریزی مدونی برای مدیریت منابع آب صورت گیرد.
علی اكبر یداللهی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا تشویق به كشت دوم برنج و وجود 80 هزار چاه غیر مجاز را از نشانه های نبود مدیریت منابع آبی در استان دانست و این روند را برای این خطه شمال كشور تهدید زا توصیف كرد.
وی افزود : در شرایط فعلی بخشی از محیط زیست طبیعی استان چون چشمه های داخل جنگل به عنوان آبشخور حیوانات و جانوران داخل جنگل از بین رفت و این گروه از جانوران برای یافتن آبشخور با مشكل مواجه هستند.
معاون فنی محیط زیست مازندران گفت : بررسی نشان می دهد كه طبیعت رو به خشكی می رود و ما با كاهش بارندگی مواجهیم و خشكسالی نمی تواند دیگر یك معضل یك تا چند ساله و موقتی باشد ، بلكه معضل دایمی است كه با ما همراه شده و برای جلوگیری از خسارت بی رویه راهی جز مدیریت منابع نداریم.
** نشاء كاری ، جایگزین بذرپاشی
مدیر زراعت جهاد كشاورزی مازندران هم گفت : تغییرات اقلیمی در ایران به خصوص مازندران به عنوان یكی از مناطق پرباران تاثیر زیادی داشت و تغییر زمانی و مكانی بارش ها یكی از مهم ترین تاثیرگذاری تغییر اقلیمی دراین خطه از شمال كشور بوده است .
حسن عنایتی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا افزود كه در سال های اخیر جهاد كشاورزی برای كاهش تنش ناشی از تغییر زمانی و مكانی بارش ها ، طرح جلو انداختن كشت برخی محصولات آب بر ، اجرای طرح نشاء كاری به جای بذرپاشی و ترویج كشت پاییزه را در دستور كار قرار داده است.
وی گفت كه طرح نشاء كاری به جای بذرپاشی به طور آزمایشی برای محصولات كلزا ، سویا ، پنبه و ذرت قابل اجراست و باعث كاهش مصرف آب و مدیریت در منابع آبی خواهد شد.
كلزا ، سویا پنبه و ذرت عمدتا به عنوان محصول دوم در شالیزارهای مناطق جلگه ای مازندران كشت می شود.
عنایتی ترویج كشت محصولات پائیزه را از دیگر برنامه های مدیریت منابع آب دانست كه تاثیر آن بر منابع در سال های آینده نمودار می شود.
وی اجرای طرح ذخیره سازی منابع آب ، لایروبی انهار و آببندان ها و جلوگیری از برداشت بی رویه را از دیگر راهكارها برای مدیریت منابع آب دانست.
** برنج دو نوچ ، به جای كشت دوم
مدیر زراعت جهاد كشاورزی مازندران همچنین پیشنهاد كرد كه با توجه به جدی بودن بحران كم آبی و خشكسالی در مناطق مركزی و شرقی مازندران ، پرورش ساقه برنج پس از كشت اول یا كشت برنج دو نوچ (رتون) در دستور برنج كاران قرار گیرد و در مناطق دیگر كه با كمبود آب مواجه نیستند ؛ كشت دوم هم انجام شود.
كشاورزان مازندران در سال های اخیر برای افزایش بهره وری و درآمدزائی بیشتر از زمین های شالیزاری ، به روش های مختلف متوسل شده اند كه از جمله آن پرورش ساقه برنج ، كشت دوباره برنج و كشت محصولات سازگار از جمله علوفه ، كلزا و سویا بوده است .
كشت دوباره برنج به اعتقاد كارشناسان كشاورزی ، بدترین نوع كشت نه تنها به لحاظ مصرف زیاد آب ، بلكه به خاطر تشدید مصرف آب در فصلی است كه طبیعت با خشكی مواجه می شود .
كشت دوباره برنج اصولا در ماههای تیر و مرداد پس از برداشت كشت اول انجام می شود ، در حالی كه در این زمان آببندان ها خالی از ذخیره آبی است ، دبی آب در رودخانه ها به كمترین میزان در طول سال می رسد و بعضی از آنها می خشكند ، ذخیره آبی پشت سدها تقریبا تخلیه می شود و عمق آب چاهها نیز به میزان زیادی كاهش می یابد .
بیشتر كشاورزان مازندرانی در سال های اخیر برای كشت دوم از آب های زیرزمینی استفاده كرده اند و به همین خاطر در بعضی از دشت ها وضعیت سفره های زیرزمینی به مرحله بحران رسیده است .
** سدهای خالی و رتبه داری در كاهش بارندگی
مدیرعامل شركت آب منطقه ای مازندران هم گفت كه طبق بررسی میزان آبگیری سدهای استان در 2 ماهه سال زراعی جاری در مقایسه با مدت مشابه سال قبل 50 درصد كاهش یافته است .
محمدابراهیم یخكشی افزود : همچنین میزان روان آب نیز 39 درصد در مقایسه با دوره شاخص با كاهش رو به رو است كه نشان از تداوم خشكسالی در دوره زمانی اوج بارش ها دارد .
وی گفت كه مازندران از لحاظ كاهش بارش ، در مقایسه با دیگر استان های كشور در آبان ماه رتبه دوم را به خود اختصاص داد و روند رو به رشد افزایش دما در سال زراعی گذشته حدود 10 هزار میلیارد ریال به بخش كشاورزی و باغی خسارت وارد كرد .
یخشكی مدیریت منابع آب به ویژه در بخش كشاورزی را بهترین راهكار برای كاهش غلبه بر خشكسالی در مازندران اعلام كرد.
** راندمان 43 درصدی
رئیس سازمان جهاد كشاورزی تجهیز و نوسازی اراضی ، پوشش انهار ، ایجاد آبیاری قطره ای و تحت فشار را از مهم ترین برنامه های سازمان متبوعش برای مدیریت منابع آب اعلام كرد.
دلارو حیدرپور گفت : هم اكنون راندمان آب در استان 43 درصد است كه باید با اجرای طرح های مدیریت منابع این راندمان را در یك برنامه پنجساله به 90 درصد برسانیم.
وی اضافه كرد : با اجرای طرح های مدیریت منابع آب در 3 ساله 92 تا 95 حدود 310 میلیون متر مكعب آب در بخش كشاورزی صرفه جویی شد و این طرح ها همچنان ادامه خواهد داشت.
** مشاركت مردم در مدیریت منابع آب
معاون امور عمرانی استاندار مازندران هم گفت : برای مدیریت منابع آب در این استان به فراخور روند خشكسالی اقدام های خوبی در سال های اخیر انجام شد، ولی این روند باید با سرعت بیشتری ادامه یابد.
علی نبیان افزود كه دولت تدبیر و امید برای تسهیلات و مشوق های خوبی را برای اجرای نوسازی و تجهیز طرح های آبیاری به خصوص آبیاری قطره ای پیش بینی كرد.
وی پرداخت 85 درصد از هزینه اجرای طرح آبیاری قطره ای به صورت بلاعوض را از مهم ترین مشوق های دولت تدبیر و امید برای مدیریت منابع آب دانست.
معاون عمرانی استاندار مازندران اظهار داشت : ما باید ضمن جلوگیری از هدر رفت بی رویه آب در سطح استان و برخورد با چاه های غیرمجاز ، باید برای موفقیت بیشتر ، مشاركت جدی مردم را داشته باشیم .
وی افزود : اگر بهره برداران بخش كشاورزی ما با شرایط و موقعیت حساس كمبود آب آشنا شوند ، همراهی آنها مدیریت منابع آب را تسهیل می كند.
خشكسالی در حالی در سال های اخیر در مازندران عمیق تر شده است كه بر اساس آمارهای رسمی هم اكنون حدود 11 درصد از آب های سطحی در مازندران با احداث سدها تنظیم می شود و این میزان در صورتی كه 10 سد در دست ساخت هم به بهره برداری برسد تنها اندكی از 20 درصد بیشتر می شود .
كشاورزی سنتی حاكم بر مازندران سبب شده است تا حدود 80 درصد از منابع آبی این خطه شمال كشور در این حوزه مصرف شود .
مازندران با داشتن 460 هزار هكتار زمین كشاورزی ، 72 محصول تولید می كند و در تولید 7 نوع محصول مانند برنج و مركبات رتبه اول و در هشت نوع دیگر هم رتبه دوم تا سوم را دارد .
گزارش : حسین فلاحتی ** انتشار دهنده : حسن فلاحتی
6982/1654