كوهستان تحت فشار آب و هوا، گرسنگي و مهاجرت است

به گزارش روز يكشنبه گروه علمي ايرنا از پايگاه اطلاع رساني سازمان حفاظت محيط زيست، سرمنشا اصلي اين نامگذاري، به سال 1992 و تصويب فصل 13 دستوركار 21، يعني مديريت اكوسيستم‌هاي شكننده و توسعه پايدار كوهستان در كنفرانس محيط زيست و توسعه‌ سازمان ملل متحد برمي‌گردد كه نقطه عطفي در تاريخ توسعه كوه‌ها بود.
با افزايش توجه به اهميت كوه‌ها، مجمع عمومي سازمان ملل، سال 2002 را به عنوان سال بين المللي كوه‌ها و 11 دسامبر 2003 به بعد را به عنوان روز بين المللي كوه برگزيد.
تيم' آب و كوه' از گروه جنگل‌داري آژانس غذا و كشاورزي سازمان ملل متحد (FAO)، برگزاركننده و هماهنگ كننده‌ اين فرآيند بين المللي و جشن ‌هاي آن است.
موضوعي‌ كه براي امسال (2017) انتخاب شده است، كوهستان تحت فشار آب و هوا، گرسنگي و مهاجرت است؛ حدود 22 درصد از سطح زمين را كوه‌ها پوشش مي‌ دهند و نقش مهمي در رشد اقتصادي پايدار در جهان، به عهده دارند.
تقريبا يك ميليارد نفر از مردم جهان در مناطق كوهستاني زندگي مي‌كنند و به طور مستقيم از آن بهره مي‌برند و بيش از نيمي از جمعيت انساني، به ‌طور غيرمستقيم به آب، غذا و انرژي پاك حاصل از كوهستان وابسته هستند. به رغم اين نقش حساس و حياتي، كوه‌ها از تغييرات آب و هوا، تخريب زمين، بهره برداري بيش از توان تاب‌آوري و بلاياي طبيعي، با پيامدهاي بسيار گسترده و ويرانگر براي جوامع كوهستاني و ساير جوامع بشري، تهديد مي‌شوند.
كوه‌ها اولين شاخص‌ هاي تغيير اقليم هستند و با گرم شدن اقليم جهاني، تعداد زيادي از گرسنه‌ترين و فقيرترين جوامع كوهستاني در جهان، با موانع بيشتري براي بقاي خود مواجه مي‌شوند. دماي در حال افزايش نيز به اين معني است كه يخچال‌هاي كوهستاني، به ميزان بي‌سابقه ذوب مي‌شوند و ميليون‌ها نفر از مردم پايين‌دست، براي تأمين آب شيرين مورد نياز، تحت تاثير اين امر قرار مي‌گيرند. اما از سوي ديگر جوامع كوهستاني، در مورد چگونگي سازگاري با تغيير اقليم، در طول نسل‌ها دانش و تجربه فراواني در اختيار دارند.
تغيير اقليم، تغييرات آب و هوايي و بلاياي ناشي از آن، همراه با تبعات سياسي، اقتصادي و اجتماعي كه به دنبال دارد، آسيب‌پذيري مردم كوهستان نسبت به كمبود مواد غذايي و فقر را بيش از پيش افزايش مي‌دهد. در حال حاضر حدود 39 درصد از جمعيت كوهستاني در كشورهاي در حال توسعه ( 329 ميليون نفر)، به دليل عدم امنيت غذايي، در معرض تهديد قرار دارند.
با افزايش آسيب پذيري جمعيت‌ مناطق كوهستاني، مهاجرت به خارج از كشور و به مراكز شهري افزايش مي‌يابد و كساني كه براي اداره‌ مزارع باقي مي‌مانند، اغلب زنان هستند كه به منابع مالي، آموزش و حق مالكيت زمين، دسترسي ندارند. همچنين مهاجرت از مناطق كوهستاني، به شكل قابل ملاحظه‌اي منجر به كاهش ارائه خدمات اكوسيستمي و حفظ تنوع فرهنگي و زيستي مي‌شود و اين در حالي است كه كوه‌ها، مكان‌هاي گردشگري و مسيرهاي فرهنگي هستند و گردشگري كوهستاني، حدود 15 تا 20 درصد از صنعت گردشگري جهاني را تشكيل مي دهد.
اصلاح سياستگذاري‌ها در مديريت و سرمايه‌گذاري‌ در بخش‌هاي دولتي و خصوصي، مي‌توانند شرايط سخت مردم جوامع كوهستاني را كاهش داده و از ميزان مهاجرت به شهرها نيز بكاهد.
محصولات و خدمات كوهستان، براي بهبود معيشت و تقويت اقتصاد محلي، داراي پتانسيل زيادي است؛ تقاضاي جهاني براي محصولات كوهستاني مانند قهوه، عسل، گياهان و ادويه جات و همچنين صنايع دستي، لوازم آرايشي و داروها، پيوسته در حال افزايش است و اين موضوع به توليدكنندگان بومي و كوچك امكان مي‌دهد كه محصولات منحصر به فرد خود را با قيمت مناسب به دست آورند و همچنين براي مشتريان، ارزش افزوده به ارمغان بياورند.
همچنين كوه‌ها با تأمين زمين براي محصولات كشاورزي، چريدن دام و جاري كردن آب در رودخانه براي ماهيگيري، به امنيت غذايي كمك مي‌كنند. كشاورزي كوهستاني براي قرن‌ها، الگويي براي توسعه‌ پايدار بوده است و به لطف كاركرد كوچك ولي مهم آن و رد پاي كم كربن، به طور ذاتي شغلي 'سبز' محسوب مي شود.
از 20 گونه گياهي كه 80 درصد از غذاي جهان را تامين مي‌كنند، هفت گونه مانند ذرت، سيب زميني، جو، سورگوم، كوينو، گوجه فرنگي و سيب در كوهستان كشت شده و يا منشأ كوهستاني دارند. بيشتر توليدات كشاورزي كوهستاني، براي مصرف خانواده است و نقش كليدي در تأمين امنيت غذايي خانوارها ايفا مي‌كند. توليد و بازاريابي محصولات كوهستاني ارزشمند، مي‌تواند اقتصادهاي محلي را تقويت كند و همه اينها نشان دهنده تنوع معيشت در كوهستان است.
اهميت ديگر كوه‌ها، تامين 60 تا 80 درصد آب شيرين جهان و به تبع آن تامين امنيت غذايي است و بدون آن، تحقق توسعه‌ پايدار كه هدفش ريشه كن كردن فقر و گرسنگي است، امكان پذير نيست.
برخي از بزرگترين شهرهاي جهان از جمله نيويورك، ريودوژانيرو، نايروبي، توكيو و ملبورن، وابسته به آب‌هاي شيريني هستند كه از كوه‌ها سرازير مي‌شود.
كوه دماوند در كشور ما نيز از همين ويژگي هاي برجسته و حياتي برخوردار بوده و جلوه هاي بصري زيباي آن، تماشاگه راز ايرانيان است.
كوه‌ها، نقش كليدي در ارائه انرژي‌هاي تجديدپذير مانند انرژي‌هاي آبي، انرژي خورشيدي، انرژي باد و بيوگاز بازي مي‌كنند كه در حال حاضر، توليد حدود يك پنجم برقِ سراسر جهان، از اين نوع انرژي‌ها است.
در بعضي كشورها، تقريبا به طور انحصاري براي توليد برق، ازآب استفاده مي‌كنند اما مناطقي كه آب و هواي خشك دارد و يا مناطق گرمسيري، داراي توانايي بالايي براي توليد انرژي از منبع خورشيد هستند.
روز بين المللي كوهستان درسال 2017 ، فرصتي براي نشان دادن چگونگي تاثير آب و هوا، گرسنگي و مهاجرت در مناطق كوهستاني به وجود آورده و زمينه اطمينان از توسعه‌ پايدار در حوزه‌ كوه‌ها در برنامه 2030 و در اجراي توافقنامه‌ پاريس را فراهم مي‌آورد.
امسال موضوع روز جهاني كوهستان، در نشست جهاني همكاري كوهستاني كه در روزهاي 13-11 دسامبر در مقر FAO در رم برگزار مي‌شود نيز، مطرح و بر چالش‌ها و فرصت‌هاي توسعه پايدار كوهستان‌ها، تمركز مي‌كند و چارچوب عملي را براي حمايت از اقدام‌هاي مشخص و ايجاد سياست‌هايي كه تقويت انعطاف پذيري مردم و محيط‌هاي كوهستاني با هم را ايجاد مي‌كند، ترسيم خواهد كرد.
موضوع اين روز، در كشورها، جوامع و سازمان‌ها، مي‌تواند تغيير كند و هر كشوري بر اساس مسايل پرچالش مربوط به اقليم خود، مي‌تواند موضوع خاص خود را انتخاب كند.
علمي 9014**1834
تنظيم : كيميا عبدالله پور ** انتشار: ناهيد شفيعي