راه هایی به سوی شادی

به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، «شادی»، این احساس خوشایند كه بشر ذاتا به دنبال آن است، این روزها در هوای دوداندود زندگی های شهری و ماشینی، رنگ خاكستری به خود گرفته است. با وجود این، راه های دستیابی به شادی ساده اما نیازمند یادگیری برخی مهارت های فردی و اجتماعی است. شناخت احساسات و عواطف، یادگیری مهارت های كنترل خشم و مدیریت استرس، توجه به سلامت روانی و جسمی از اصلی ترین شروط ایجاد شادی و نشاط در فرد و سپس جریان آن در جامعه است.
در سال های اخیر توجه و تاكید مسئولان بر گسترش جریان نشاط و شادی در جامعه افزایش یافته است. به تازگی «محسن هاشمی» رییس شورای شهر تهران، ری و تجریش از نیاز جامعه به شادی سخن گفت و اظهار داشت: جامعه ما نیاز به شادی دارد چرا كه متاسفانه ایران در این زمینه رتبه نامناسبی را در بین سایر كشورهای دنیا دارد. دستگاه ‌های فعال در حوزه فرهنگی بخصوص مدیریت شهری باید فكری برای ارتقای سطح شادی در جامعه انجام دهند.
در این زمینه، «پروانه محمدخانی» روانشناس و مدرس دانشگاه در گفت وگو با پژوهشگر ایرنا به بیان لازمه های دستیابی به جامعه ای شاد و سالم پرداخت.

** احساس شادی یا غم چیست؟
به گفته محمدخانی هیجان های مرتبط با بشر از شرایط محیطی زندگی آنان نشات می گیرد. این هیجان ها از شرایط زندگی افراد حكایت دارد و به شكل سیگنال و حالت هایی از بدن افراد به راه می افتد. معناهای مختلفی برای هیجان های مختلف در علم روانشناختی در نظر گرفته شده است. شادی، حزن، اندوه، اضطراب یا استرس. به طور معمول از دست دادن یا گم كردن چیزی احساس غم و اندوه در فرد ایجاد خواهد كرد. تهدید یا احتمال پیش بینی خطر نیز بروز حالتی به نام اضطراب در افراد را در پی دارد. احساس خشم از در معرضِ تعرض قرار گرفتن سرچشمه می گیرد. بنابراین همه این حالت ها نشان از اموری دارد كه هستی جسم و روح را برای ما مشخص می كند و معلوم می سازد در چه وضعیتی است.
در این میان، احساس شادی نیز از داشتن یا به دست آوردن وضعیتی مطلوب و آرام بخش حاصل می شود یعنی زمانی كه سیگنال های مربوط به این هیجان در بدن رخ می دهد، زمانی است كه فرد به امری مطلوب و خوشایند دست یافته است.

** نقش جامعه در احساس افراد
جامعه ای كه بیشتر اسیر هیجان های منفی باشد به طور طبیعی میزان شادی كمتری به افراد خود منتقل خواهد كرد و افراد در آن بیشتر دچار احساساتی نظیر اندوه و غم خواهند بود. البته از نگاه روانشناسان هیجان های منفی خیلی بد تلقی نمی شوند چرا كه شرایط را به ما نشان می دهند اما اگر تداوم یابد به طور حتم در سلامت روان و جسم افراد ایجاد اختلال خواهد كرد. در این جا باید به افزایش این نوع از هیجان ها در جامعه توجه كرد. اختلالات روحی و روانی ناشی از افزایش یكی از هیجان های منفی در جامعه است. حتی اگر در هیجانی مانند شادی نیز افراط شود اختلالی مانند مانیا یا شیدایی بروز می یابد كه قابل توجه است.
به عبارت دیگر، جامعه ای كه بیشتر هیجان های منفی در آن حاكم باشد، به طور حتم جامعه ای است كه دچار اختلال های هیجانی و رفتاری خواهد شد. همین مساله برای جامعه ای مانند ایران رخ داده است. به همین دلیل ایرانی ها را عصبانی ترین افراد معرفی كرده اند. آمارهای نیز از افزایش رفتارهای پرخاشگرانه روایت می كند. اگر در جامعه ای اندوه افزایش یابد، افسردگی رشد می كند و مردم خموده و بی انگیزه خواهند شد. كاهش مشاركت های اجتماعی، احساس بی هویتی، احساس پوچی در زندگی و حالت هایی از این دست همگی ناشی از شرایط سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و فردی است. اگر افراد در زندگی شخصی خود احساس خطر كنند، رفتارهای برانگیخته هیجانی و اضطراب از خود بروز می دهند. اضطراب بالا نیز هیجان های منفی در سطح جامعه را افزایش می دهد.
اكنون علم روانشناسی مثبت به دنبال ایجاد شرایط و بسترهای سالم برای رشد و توسعه هیجان های مثبت است و برای این هدف افزایش و توسعه برنامه های شادی بخش نخستین گام به شمار می رود. اجرای برنامه های شادی بخش، این امكان را به افراد جامعه می دهد تا برای به دست آورد حس شادی در بالاترین احساس ممكن قرار گیرند و احساس رضایت خاطر از شرایط زندگی داشته باشند.
روانشناسان نیز برای از بین بردن حس افسردگی و ایجاد حس لذت و شادی در مراجعه كنندگان از وی كمك گرفته و با شناسایی توانمندی ها بر داشته های فرد تمركز می كنند تا هیجانات مثبت را در زندگی وی توسعه دهند.
اكنون كه مسئولان نیز به دنبال افزایش احساس شادی و رضایت در جامعه اند، باید برنامه هایی در راستای ایجاد احساسات خوشایند و لذت از زندگی تدوین كنند. اجرای چنین برنامه هایی به سلامت روان افراد كمك خواهند كرد. برنامه رسانه ها، موضوع و قالب فیلم های سینما و تلویزیون و به طور كلی فضای جامعه باید از قالب های حزن انگیز به سوی ایجاد احساس شادی و امنیت بیشتر سوق یابد. همینطور باید دستیابی به زندگی كامیاب به معنای وسیع كلمه نه به شكل منفی در قالب برنامه های سلامت در كشو لحاظ شود. ایجاد شادی در جامعه و افزایش این نوع احساس نیز از اصلی ترین برنامه های سازمان بهداشت سلامت جهانی به شمار می رود. این سازمان در گام نخست به دنبال توانمندسازی افراد است تا از حقوق خود آگاهی یابند. به طور كلی اكتساب در افراد احساس شادی به ارمغان می آورد؛ اكتسابی كه قانونمند باشد .

** بهبود سلامت روان و اهمیت بخشی به خانواده؛ دو پیش شرط دستیابی به شادی
به گفته این مدرس دانشگاه، خانواده به عنوان كوچكترین نهاد، مهمترین وظیفه را در انتقال شادی به فرزندان و اعضای خود دارد. این مساله نیز مستلزم برخورداری اعضای خانواده از سلامت روان است. اگر سلامت روان افراد جامعه افزایش یابد، افراد به خودی خود می توانند خالق آفرینش باشند. كاهش سلامت روان برابر با افزایش عواطف منفی است. فقر، ناامنی، آلودگی های زیست محیطی، بیكاری و مشكلاتی از این دست، جامعه را از سلامت روان دور می سازد. حتی در این شرایط شادی های مردم نیز حالتی بیمارگونه به خود می گیرد. نظیر آنچه این روزها در میان برخی نوجوانان و جوانان در قالب شادی كردن شاهدیم.
افزایش سلامت روان و سلامت جسم در افراد در كنار آموزش هایی درباره مهارت های رفتاری و اخلاقی باعث می شود تا افراد كنترل بهتری بر رفتارهای خود داشته باشند. فردی كه از منابع استرس زای خود آگاه است و مقابله های سالم در شرایط پراسترس را می شناسد، به طور حتم قدرت كنترل خشم دارد و می تواند شرایط منفی را تبدیل به شرایط مسالمت آمیز یا حتی شادی بخش كند. همین طور فردی كه مهارت حل مساله را از كودكی آموخته است و می تواند نیازهای خود را شناخته و تعریف كند، شرایط منفی پیش آمده را به راحتی می تواند كنترل كند.
به جز خانواده نهادهای دیگری مانند رسانه ها، فضای مجازی، جامعه ورزشی، جامعه هنرمندان و سیاستگذاران سلامت در كشور باید چارچوبی را برای سالم سازی روح و جسم افراد تعریف كرده و اجرا كنند. در حالی كه در بسیاری از كشورهای پیشرفته برنامه ها از سطح ایجاد سلامت جسمی در افراد فراتر رفته و به مرحله سلامت روان رسیده است، ایران هنوز درگیر مساله ای چون سلامت جسمی است. البته توجه به مساله سلامت روان و تلاش برای بهبود آن در سال های اخیر افزایش یافته است و این امر مطلوبی تلقی می شود اما با توجه به تهدیدهای روانی بسیار در جامعه كافی نیست.
ایجاد حس ارزشمندی در جامعه نیز از دیگر راهكارهای افزایش شادی است. ناامیدی، درماندگی و اینكه فرد احساس كند در جامعه محلی از اعراب ندارد، مانع افزایش شادی است. آموزش مهارت های رفتاری مانند كنترل خشم، خودشناسی، مهار هیجانات، مدیریت استرس، اراده و تصمیم گیری، هویت بخشی و ایجاد اعتماد عمومی به طور حتم سلامت روانی فرد را افزایش خواهد داد. فردِ دارای سلامت روان، خود مهارت ایجاد شادی را خواهد داشت.
آمارهای نگران كننده ای از افزایش اختلالات روحی روانی در كشور در یكی دو سال اخیر منتشر شده است. مسئولان وزارت بهداشت و امور شهری بارها در خصوص وضعیت سلامت روان ایرانیان هشدار داده اند. همچنین، افزایش شادی و نشاط در جامعه یكی از اصلی ترین شعارهای دولت تدبیر و امید بود كه بخشی از تلاش های خود را به آن معطوف ساخت. اگرچه هنوز با استانداردهای موجود در زمینه سلامت روان در جامعه فاصله بسیاری داریم اما توجه و تاكید مسئولان و سیاستگذاران كشور بر سلامت روان و شادی و نشاط در جامعه به عنوان یك ضرورت، نور امیدی در دل روشن می سازد كه در سال های آینده این مهم در برنامه ریزی و سیاست دولت ها مورد توجه بیشتری قرار گیرد.

پژوهشم** 9283**9279**خبرنگار: فرشته ذبیحیان ** انتشار: سیدمحمد موسی كاظمی
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearchهمراه شوید