بیت كوین یا پول مجازی سال 2008 وارد ادبیات همه مردم دنیا شد، اما خیلی زود نرخ برابری آن رو به افزایش قابل توجه گذاشت به طوری كه در ابتدای سال میلادی 2013 حدود ۱۳ دلار بود و تا نوامبر ۲۰۱۳ به ۱۱۲۴ دلار رسید، اما امروزه قیمت آن حدود 17 هزار دلار در نوسان است و همین رشد فوق العاده نرخ برابری باعث جذابیت و طرح سوالات زیادی در مورد آن شده است.
اساسا رمزارزها كه تعداد آنها به چندین هزار رسیده و بیت كوین یكی از آنها است، مانند دلار یا یورو روی كاغذ چاپ نمی‌شوند بلكه توسط كامپیوترهای قدرتمند كه قادر هستند مسائل ریاضی را حل كنند، در درون بستری كه سال 2008 خلق شد، تولید می‌شوند.
گفت وگو برای دریافت پاسخ های مفهوم و روشن در مورد یكی از دشوارترین مفاهیم مرتبط با شبكه های ارتباطی مانند بلاك چین و بیت كوین یقینا كار دشواری است.
اما این دشواری با هدف ترویج علم با همت دانشمندانه محمدعلی مداح علی عضو هیات علمی دانشكده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف، دانش آموخته مهندسی برق در مقطع كارشناسی از دانشگاه اصفهان و كارشناسی ارشد در دانشگاه تهران، دكتری از دانشگاه واترلو كانادا و پسادكتری دانشگاه بركلی كالیفرنیا كمرنگ شد.
وی كه قریب یك سال و نیم پیش سفر 15 ساله اش به امریكای شمالی را پایان داد و به سرزمین مادری بازگشت، در آزمایشگاه بلاك چین دانشگاه صنعتی شریف مشغول آموزش و توسعه جدیدترین نوع سیستم های ارتباطی به دانشجویانی است كه به گفته او مملو از استعداد و انگیزه اند.
اگر شما هم سوالاتی مانند چیستی رمز ارز یا پول مجازی، بیت كوین و شیوه هزینه كرد و تولید آن دارید، مشروح گفت وگوی خبرنگار علمی ایرنا را با دكتر مداح علی بخوانید و پاسخ سوالات خود را بیابید.
ایرنا: بلاك چین چیست و ارتباط آن با بیت كوین را چطور می توان توضیح داد؟
مداح علی: بلاك چین/block chain یا به اصطلاح دفتر حساب عمومی كه زنجیره‌ای از بلوك‌های داده است، به مثابه یك پایگاه‌داده توزیع‌شده همگانی است كه در آن اطلاعات با ترتیب خاصی وارد شده، گویی زنجیری از بین آنها رد شده، بنابراین در آینده قابل تغییر نیستند. مزیت اصلی این پایگاه‌داده همگانی این است كه همه كاربران به آن دسترسی دارند و در صورت لزوم می‌توانند با تمهیداتی، اطلاعات جدیدی را به آن اضافه كنند. به علاوه این اطلاعات به صورت یكسان برای همه قابل مشاهده است. همچنین تغییر اطلاعات قبلی اضافه‌شده به بلاك‌‌چین، عملا غیرممكن است. بنابراین، بلاك‌‌چین یك پایگاه‌داده توزیع‌شده، مطمئن و هماهنگ بین همه اعضای شركت‌كننده، بدون نیاز به نهاد نظارتی و فسادناپذیر فراهم می كند.
***بیت كوین؛ پیشتاز بازار رمزارزهای دیجیتالی
ایرنا: بیت كوین چیست؟
مداح علی: بیت‌كوین/bitcoin یك رمزارز/cryptocurrency دیجیتال است كه با استفاده از بستر بلاك‌‌چین، نیاز به یك نهاد مركزی جهت كنترل تعاملات مالی را از بین برده است. این رمز ارز برای اولین بار در سال 2008 مطرح شد و امروزه با اندازه بازاری بیش از 250 میلیارد دلار، پیشتاز بازار رمزارزهای دیجیتالی است.
فرض كنید فردی با نام علی در شبكه بیت كوین بخواهد پول خود را در قالب بیت كوین برای فرد دیگری به نام محمد انتقال دهد (افراد در شبكه بیت كوین به وسیله یك كلید عمومی به مثابه كد معرفی می شوند). فرایند مورد نظر به صورت زیر است:
علی تراكنش مورد نظر خود را كه حاوی مقدار مشخصی بیت كوین است، آماده كرده و در شبكه ارسال می كند. هر تراكنشی كه توسط یك گره node (كامپیوتر) به شبكه ارسال می‌شود (از جمله تراكنش ارسال شده به وسیله علی) با ورود به گره‌های همسایه اعتبارسنجی شده و دوباره انتشار می‌یابد. به این ترتیب یك تراكنش به سرعت در تمام شبكه همتا به همتا پخش می‌شود. از آنجا كه ملاك تصمیم گیری در این شبكه همتا به همتا اطلاعات موجود در بلاك چین است، صرف ارسال تراكنش به منزله صحت و تایید آن نیست و باید به نحوی وارد این پایگاه داده همگانی شود یا به عبارتی این تراكنش باید همراه تعداد دیگری از تراكنش ها در یك بلوك جدید در بلاك‌‌چین ثبت شوند تا مورد توافق كل شبكه قرار گیرد.
***ماینرها، فعالان عرصه بلاك چین
ثبت تراكنش‌ها در یك بلوك جدید به عهده نوعی از گره‌های شبكه است كه اصطلاحا به آنها ماینر/miner می‌گویند.
اصطلاحا ماین كردن (mining) یا استخراج بلك چین به این معناست كه عده ای از افراد از طریق كامپیوترهای بسیاری قوی، با نگهداری و به روزرسانی این دفترحساب، امنیت شبكه و انتقالات بیت كوین را تامین می كنند.
به گفته مداح علی، برای ثبت یك بلوك، هر ماینر باید یك معمای سنگین ریاضی را با قدرت محاسباتی خود حل كند و در صورت حل آن معما، بلوك تراكنش ها را به همراه پاسخ معما، به شبكه ارسال می‌كند. به این الگوریتم ثبت بلوك، اثبات كار می‌گویند. با ارسال یك بلوك معتبر به شبكه، گره‌های دیگر به راحتی می‌توانند از درستی آن اطمینان حاصل كرده و آن را به عنوان آخرین بلوك در بلاك‌‌چین بپذیرند.
انگیزه ماینر برای ثبت بلوك این است كه به ازای هر بلوك كه ثبت می‌كند مقدار مشخصی بیت‌كوین (در حال حاضر 12.5تا) به عنوان جایزه دریافت می‌كند (این میزان مشخص در واقع به عنوان بیت كوین‌هایی جدید بوده و از این به بعد ماینر می تواند آن را در ازای دریافت یك سرویس به دیگران واگذار و یا به اصطلاح، خرج كند). در حال حاضر(زمان ثبت این مصاحبه) قیمت هر بیت كوین حدود 16 هزار دلار می باشد.
برای یافتن پاسخ این معما و در نتیجه دریافت بیت كوین باید توان محاسباتی زیادی مصرف شود و این دقیقا مشابه حالتی است كه برای پیدا كردن طلا، باید تلاش زیادی صورت پذیرد. ارزش بیت كوین را می توان به گونه ای در ریاضیات و ساختار زیبای موجود در آن شبكه تلقی كرد.
***داستان بیت كوین و ناشناسی به نام ناكاموتو
ایرنا: بیت كوین از چه زمانی مطرح شد؟
مداح علی: بسیاری از خدماتی كه امروزه در دنیا عرضه می‌شوند، متمركز و تحت كنترل یك نهاد نظارتی هستند. این رویكرد ضمن داشتن مزیت‌هایی نظیر افزایش كیفیت و سرعت ارائه سرویس‌ها، مشكلاتی از جمله افزایش نابرابری و شفاف نبودن را همراه دارد. سیستم‌های غیرمتمركز می‌توانند با فراهم‌كردن بستری مناسب برای نظارت بر نحوه ارائه‌ی سرویس‌ها، از به‌وجود آمدن این مشكلات جلوگیری كنند.
در این بین، طراحی یك سیستم مالی غیرمتمركز از ضرورت مضاعفی برخوردار است، زیرا سیستم‌های مالی، بخشی جدایی‌ناپذیر از هر سازمانی بوده و وجود شفافیت در نحوه عملكرد آنها در كنار امنیت اهمیت زیادی دارد. تا مدت‌ها طراحی سیستم‌های مالیِ غیرمتمركز، با كارایی مشابه سیستم های متمركز، با چالش های جدی‌ای روبه‌رو بود. برای اولین بار در سال ۲۰۰۸ یك راه حل عملی موفق برای ایجاد چنین سیستمی مطرح شد. در این سال فردی ناشناس با نام مستعار ساتوشی ناكاموتو (به دلایل امنیتی وی نام خود را فاش نكرد) مقاله‌ای بسیار زیبا (كه نشانگر تجربه بالای نگارنده و حرفه ای بودن وی در نگارش مقالات است) را تحت عنوان «بیت كوین: یك سیستم پول الكترونیك همتا به همتا» منتشر كرد. مدتی بعد، ناكاموتو نرم‌افزار متن باز آن را روی وبسایت github قرار داد و ادامه توسعه آن را به توسعه‌دهندگان دیگر سپرد. پس از مدت كوتاهی بیت كوین به عنوان اولین رمز ارز دیجیتال با استقبال زیادی مواجه شد. عملكرد میدانی بیت كوین در مواردی مانند شفافیت، مقاومت در برابر حمله‌ها، غیرمتمركز بودن و قابلیت جذب افراد جدید بدون هیچ مشكلی، موجب جلب توجه افراد به زیرساخت اصلی بیت كوین یعنی بلاك‌‌چین شده است. نوآوری این فناوری در عین سادگی می‌تواند آن را به پنجمین پارادایم انقلابی محاسباتی پس از بزرگ‌رایانه‌ها، رایانه‌های شخصی، اینترنت و شبكه‌های اجتماعی تبدیل كند.
***مراقب نوسانات شدید رمزارزها باشیم
ایرنا: مزایا و معایب سیستم های بلاك چین چیست؟
مداح علی: استفاده از این گونه رمزارزها موجب می شود با توجه به ساختار غیرمتمركز آن، واسطه های فراوان موجود در نظام مالی حذف شده و ضمن كاهش هزینه ها و افزایش زیاد سرعت انتقال پول، از تقلب و كلاهبرداری جلوگیری شود. همچنین ماهیت غیرمتمركز این گونه ارزها می تواند منجر به از بین رفتن انحصار ارزهای مهم شود. بستر شفاف فعالیت این گونه رمزارزها این امكان را می دهد تا به وسیله تمهیداتی، تسهیلاتی را در فرایندهای گوناگون نظام مالی از جمله شناسایی مشتری و جلوگیری از پول شویی را فراهم كرد. استفاده از ابزارهای دقیق و قابل اطمینان رمزنگاری، مصون بودن نسبت به تعطیلی دولت ها و سانسور، قابلیت ردیابی كمتر نسبت به سایر ارزها، مصون بودن نسبت به تورم و ورشكستگی بانك های مركزی و دولت ها، رفع محدودیت بین المللی و اقتصاد باز موجود در آن از فواید رمز ارزها هستند.
از طرفی، با توجه به اینكه قیمت این گونه ارزها نسبت به پول های فیات(پول های بدون پشتوانه ذاتی) موجود در دنیا نظیر دلار بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می شود، ممكن است رسانه ها بتوانند با جهت دهی در مقطعی قیمت های نامعقولی را رقم زده و نوسانات شدیدی را در این بازار ایجاد كنند. لذا باید هنگام فعالیت در این فضا، نسبت به این موضوعات دقت كنیم.
ایرنا: موارد دیگر استفاده از بلاك چین ها؟
مداح علی: بلاك چین می تواند محرمانگی، در دسترس پذیر بودن و صحت و تمامیت اطلاعات را در بستری شفاف تضمین كند. با توجه به این نكات از این فناوری می توان در حوزه های گوناگونی نظیر این موارد استفاده كرد: فناوریهای مالی و خدمات پرداختی، امنیت سایبری، مدیریت انرژی، اینترنت اشیا، شهر هوشمند، مدیریت زنجیره تامین، بیمه، حمل و نقل، فضای ابری، انتخابات، محاسبات توزیع شده، سلامت و درمان، گمرك و ...
***انجام ماینینگ پراكنده ....
ایرنا: در ایران در چه وضعیتی از استفاده از بلاك چین ها هستیم؟
مداح علی: در كشور ما فعالیت های نظیر خرید و فروش رمزارزهای گوناگون و همچنین ماینینگ به صورت پراكنده صورت می گیرد. در كنار آن در آزمایشگاه بلاك چین شریف كه متشكل از دانشجویان دانشكده های برق و كامپیوتر و عمدتا از مدال آوران المپیادهای علمی جهانی و كشوری و رتبه های برتر كنكور سراسری هستند، به دنبال این هستیم تا بتوانیم با تسلط كامل بر مفاهیم مرتبط با این فناوری بدیع، از فواید گوناگون آن در كشورمان بهره ببریم. در این مدت آزمایشگاه پیشرفت قابل توجهی در فعالیت های خودمان داشته و هم اكنون توانایی پیاده سازی ایده های مختلف در حوزه های گوناگون و مبتنی بر بلاك چین را داریم.
ایرنا: كاربردهای بلاك چین در خارج از ایران چیست؟
مداح علی: دبی اعلام كرده اسناد دولتی را تا سال 2020 روی بلاك چین می برد، در روسیه و اوكراین استارتاپ های زیادی مبتنی بر بلاك چین درست شده اند و در كالیفرنیا آمریكا شركت های مبتنی بر بلاك چین جاذبه زیادی برای سرمایه گذاری دارند. مهم این است كه كشورها راهی برای جلوگیری از ارزهای رمزپایه و این فناوری ندارند، امروزه بیش از 1200 رمزارز داریم. فناوری همواره خود را به ما تحمیل می كند و نمی توان جلوی آن را گرفت، باید آن را بشناسیم و هرچه زودتر به آن مسلط شویم و برای حل مشكلات خود از این فناوری استفاده كنیم.
***با اولین امكان برگشت به ایران برگشتم
ایرنا: محقق دانشگاهی مثل شما كه سابقه كار در دانشگاه ها و آزمایشگاه های آمریكا و كانادا را هم دارد برای برگشت به ایران و كار در وطن چه نیازهایی دارد؟
مداح علی: من 15 سال ایران نبودم، از ابتدای ترك ایران قصد ماندن در خارج از كشور نداشتم و منتظر برگشت در اولین فرصت بودم. واقعیت این است كه سال های اولیه خارج از كشور درس و كار، نشاط و پیشرفتی همراه دارد ولی به تدریج اهداف عالی شما از زندگی و آینده فرزندان از لحاظ فرهنگی و تربیتی اهمیت مضاعفی پیدا می كند و در انتخاب محل نهایی زندگی تعیین كننده می شوند. بر این اساس من با اولین امكان و فرصت برای برگشت برگشتم.
'برای محققان یافتن شغل متناسب با تخصص و تامین مالی مهم است كه این امر ممكن است به سختی محقق شود. با همه اینها وقتی در دانشگاهی مثل شریف كار می كنید از درودیوار استعداد می بارد و كار كردن با این دانشجویان بسیار لذت بخش و باارزش است.'
علمی*1724*9157
گفت وگو از: منصوره شوشتری* انتشار: حسین فتح الهی
برای اطلاع از اخبار متنوع علمی و فناوری، با كانال علمی ایرنا در تلگرام همراه شوید:
irnaelm@
https://telegram.me
تاریخ انتشار: ۱ دی ۱۳۹۶ - ۱۷:۴۲
تهران- ایرنا- استاد دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به اهمیت رمزارزها، بیت كوین را مهم ترین و موفق ترین رمزارز دانست و گفت: فناوری همواره خود را به ما تحمیل می كند و نمی توان جلوی آن را گرفت، باید آن را بشناسیم و به آن مسلط شویم و برای حل مشكلات خود از این فناوری استفاده كنیم.