توصيه آيت الله بهجت به مردم تهران براي زيارت حضرت عبدالعظيم(ع)

حجت‌ الاسلام علي بهجت فرزند مرحوم آيت الله محمدتقي بهجت ضمن بيان خاطراتي از پدرش درباره زيارت حرم حضرت عبدالعظيم(ع) گفت: در مسافرت‌هايي كه همراه آقا از تهران مي‌گذشتيم، اصرار داشتند كه به حرم حضرت عبدالعظيم(ع) مشرف شوند، هم در مسير رفت و هم در بازگشت.
وي افزود: از جمله در سفر به مشهد مقدس اصرار داشتند كه بر سر راه بايد به حرم حضرت عبدالعظيم(ع) برويم و مي‌فرمود «اگر اهل تهران هفته‌اي يك مرتبه به زيارتش نروند، جفا كرده‌اند».
امروز(شنبه) چهارم ربيع الثاني مصادف با سالروز تولد حضرت عبدالعظيم حسني(ع) است كه به روايتي در سال 173 هجري قمري در مدينه منوره ديده به جهان گشود، همان دانشمندي كه دوست واقعي ائمه معصومين (ع) معرفي شده است.
كنيه حضرت عبدالعظيم «ابوالقاسم» بود و نسبش با چهار واسطه به امام حسن مجتبي(ع) مي رسيد و به همين دليل او را عبدالعظيم حسني ناميدند.
اين دانشمند بزرگ شيعه در طول حيات خود يعني در عمر 79 ساله خود توانست محضر امام هفتم تا امام هادي(ع) را درك كند و بهره هاي علمي و معنوي از آن بزرگواران برچيند و احاديث بسياري را از آنان براي شيعيان و پيروان راستين ائمه معصومين روايت كند.
شخصيت علمي و مورد اعتماد عبدالعظيم(ع) به گونه اي است كه گاهي امام هادي(ع) شيعيان را راهنمايي مي كردند تا سوالات و مشكلات خود را از اين دانشمند بپرسند.
يكي از امتيازات اين دانشمند متقي، تواضع و فروتني نسبت به ائمه معصومين(ع) بود، به گونه اي كه يك بار خدمت امام هادي(ع) رسيد و عقايد ديني خود را بر آن حضرت عرضه كرد و امام نيز او را تاييد كرده و در شان عبدالعظيم فرمود «انت ولينا حقا» يعني تو دوست واقعي ما هستي.
زماني كه امام رضا(ع) در مدينه به سر مي برد، اين امكان براي حضرت عبدالعظيم(ع) فراهم بود تا به محضر آن حضرت برسد و پس از شهادت آن امام يعني در دوران امامت فرزندش يعني امام جواد(ع) كه در مدينه به سر مي بردند، اين توفيق همچنان براي حضرت عبدالعظيم(ع) فراهم بود تا با آن حضرت ديدار داشته باشد و از دانش آن بزرگوار، بهره گيرد و گاهي نيز سوالات خود را به صورت نامه از امام مي پرسيد و جواب مكتوب از امام دريافت مي كرد.
شايد بتوان گفت سرشارترين و حساس ترين مقطع حيات حضرت عبدالعظيم(ع)، دوران امام دهم(ع) بود. گرچه امام هادي(ع) بخشي از عمر خويش را در يك منطقه حفاظت شده نظامي و تحت نظر در سامرا گذراند و در آن دوران امكان ارتباط شيعيان با آن حضرت، كمتر و با مشكلاتي همراه بود؛ اما عبدالعظيم حسني(ع) در همان زمان نيز به محضر امام هادي(ع) مي رسيد و از او رهنمود مي گرفت.
زماني كه اين شيفته اهل بيت(ع) در سامرا به خدمت امام هادي(ع) مي رسيد و از محضرش استفاده مي كرد؛ جاسوسان خليفه ارتباط ايشان را با امام دهم گزارش نمودند و در پي آن، خليفه دستور تعقيب و دستگيري وي را صادر كرد و لذا حضرت عبدالعظيم براي مصون ماندن از خطر خليفه عباسي، خود را از چشم ماموران پنهان و در شهرهاي مختلف به صورت ناشناس، رفت و آمد مي كرد و اين وضع ادامه داشت تا اين كه به شهرري رسيد.
وي به صورت يك مسافر ناشناس، وارد ري شد و در محله ساربان در كوي «سكه الحوالي» به منزل يكي از شيعيان رفت. مدتي در زيرزمين آن خانه به سر مي برد و مردم از حضورش بي خبر بودند و تنها افراد انگشت شماري از شيعيان او را مي شناختند و از حضورش در آن محله، مطلع بودند كه آنان هم مي كوشيدند كه اين خبر، فاش نشود تا خطري جان ايشان را تهديد نكند اما با گذشت زمان، افراد بيشتري حضرت عبدالعظيم را مي شناختند و به خانه اش رفت و آمد مي كردند تا از علوم و رواياتش بهره گيرند.
حضرت عبدالعظيم(ع) پس از سال ها مجاهدت در راه نشر معارف دين در پانزدهم شوال سال 252 هجري قمري وفات يافت و در منطقه ري به خاك سپرده شد.

** مقام علمي حضرت عبدالعظيم
شخصيت بزرگي همچون حضرت عبدالعظيم حسني(ع) روايتگر سخنان چهار امام معصوم(ع) بوده و دانشمندان به اعتبار سخن او احاديثي را از ائمه معصومين(ع) نقل كرده اند ولي اهميت مقام علمي او زماني بيشتر جلوه مي كند كه امام معصوم شيعيان را براي گرفتن پاسخ هاي سوالات خود به او ارجاع مي دهد.
حجت الاسلام حسن عامري پژوهشگر مذهبي به ايرنا گفت: با توجه به اينكه حضرت عبدالعظيم محضر چهار معصوم يعني امام كاظم، امام رضا، امام جواد و امام هادي(ع) را درك كرده و به بيان نقل روايات مفصلي از اين بزرگواران پرداخته، در واقع دائره المعارف بزرگي از معارف اسلامي در بخش هاي تفسيري، فقهي و معارفي ايجاد شده است.
وي از حضرت عبدالعظيم به عنوان يك محدث عليم ياد كرد و گفت:‌ در ميان محدثان، كساني وجود داشتند كه نقل روايت به الفاظ مي كردند ولي ممكن بود خود از معاني آن بهره اي نبرند يا كم بهره ببرند اما حضرت عبدالعظيم حسني در ميان محدثان، شهره به اين نام بود و علم فراواني در مباحث تفسيري، فقهي و ساير معارف ديني داشت.
برخي انديشمندان، حضرت عبدالعظيم حسني را به دليل جايگاه بالاي علمي به عنوان ياران خاص امام رضا(ع) مي دانند.
حجت الاسلام محمد اخوان گفت: حضرت عبدالعظيم از جمله شخصيت هاي بزرگي ديني است و بنابر رواياتي از اصحاب خاص امام رضا(ع) بوده است كه از جمله مي توان به روايتي از شيخ صدوق اشاره كرد كه «شخصي خدمت امام هادي(ع) رسيد و آن حضرت پرسيد كجا بودي و هنگامي كه اين شيعه عرض كرد براي زيارت امام حسين(ع) آمده بودم، امام هادي فرمود اگر مزار عبدالعظيم را كه نزد شماست زيارت مي كرديد، مانند آن بود كه به زيارت امام حسين رفته باشيد.»
وي همچنين گفت: يكي از شيعيان خدمت امام هادي(ع) رسيد و مساله اي را مطرح كرد و امام فرمود هر زماني كه در مسائل ديني به مشكلي برخورد كردي؛ از عبدالعظيم سوال كن و سلام مرا به او برسان.
مقام علمي حضرت عبدالعظيم به اعتقاد برخي صاحبنظران تا جايي است كه از وي به عنوان پايه گذار انقلاب فرهنگي و علمي در ري ياد مي كنند.
حجت الاسلام عامري گفت: پس از ورود حضرت عبدالعظيم به ري، يك انقلاب بزرگ فرهنگي و علمي ايجاد شد و گرچه او به صورت مخفيانه وارد ري شد و كسي از وجودش اطلاع نداشت ولي شاگردان مكتب تشيع به محضر اين دانشمند مي رسيدند و در همان مدت كم از وجود وي استفاده مي كردند.
وي افزود: به جز ورود امام رضا(ع) به طوس كه بحثي جداگانه را مي طلبد، ورود حضرت عبدالعظيم حسني به ري، وارد شدن احمد بن موسي(ع) معروف به شاهچراغ و حضرت معصومه(س) به شهرهاي شيراز و قم معناي خاصي دارد و در واقع مي توان گفت وجود اين سه بزگوار سبب شروع يك انقلاب شيعي در ميان مردم ايران شد.
اين استاد حوزه اضافه كرد: گرچه به گفته برخي مورخان، در دوران صفويه زحمات زيادي براي تشيع كشيده شد، اما اصل تشيع در ايران به واسطه مجاهدت ها و تلاش هاي اين سه بزرگوار بوده است و نيز گرچه آنها مدت كمي را در ايران بودند اما بركات وجودي اين سه بزگوار سبب شد كه كشور شيعي داشته باشيم كه اينك نظر دنيا را به خود جلب كرده است.

** مروري بر حديث عرض دين
در روايتي آمده است كه حضرت عبدالعظيم مي‏گويد: به خدمت آقايم امام هادي(ع) رسيدم. پس چون چشمش به من افتاد، فرمود «آفرين بر تو اي ابوالقاسم! تو به درستي دوست ما هستي».
حضت عبدالعظيم سپس از امام خواست تا دينش را بر آن حضرت عرضه كند تا اگر مورد رضايت آن حضرت است، تا زماني كه خدا را ملاقات كند يعني تا هنگام مرگ بر آن ثابت قدم بماند و امام از او خواست تا دينش را بيان كند.
آنگاه اين دانشمند به بيان اصول اعتقادي خود و مسائلي در باب توحيد، نبوت، امامت و معاد پرداخت و امام هادي(ع) خطاب به او فرمود: اي اباالقاسم! قسم به خدا، مطالبي كه گفتي، دين خدا است كه براي بندگانش برگزيده است، پس بر آن پايدار باش! خداوند تو را بر اعتقاد ثابت در دنيا و آخرت پايدار كند.
اين برخورد و رفتار حضرت عبدالعظيم حسني با امام هادي(ع) محكي براي هر مسلمان است تا دين و اصول اعتقادي خود را مرور كرده و تلاش كند تا آخر بر اين اصول پايدار بماند و برخي معتقدند حديث عرض دين باعث عظمت بيشتر و شخصيت حضرت عبدالعظيم شد.
حجت الاسلام محمد اخوان درباره جايگاه عبدالعظيم حسني به ايرنا گفت: آن چيزي كه باعث شد حضرت عبدالعظيم حسني مقامي رفيع و بلند داشته باشد؛ حديث معروف عرض دين ايشان است كه دين خود را به امام زمان يعني امام هادي(ع) عرضه كرد تا دچار انحراف در دين نشود.
اين پژوهشگر مذهبي افزود: اگر كسي اعتقاد صحيحي داشته باشد؛ اين اعتقاد سرمايه دنيوي و آخرتي او محسوب مي شود و بر همين اساس اگر اين عقيده، فاسد باشد براي صاحب اين اعتقاد، تاثير منفي در دنيا و آخرت خواهد داشت.
گرچه حضرت عبدالعظيم با حديث عرض قصد داشت تا ايمان خود را محك زند و اعتقادات خود را محكمتر كند ولي اين كار عبدالعظيم حكايت از ولايت پذيري او دارد.
حجت الاسلام حسن عامري استاد حوزه حضرت عبدالعظيم گفت: حديث عرض دين نشانگر عمق بينش حضرت عبدالعظيم به ائمه معصومين(ع) است و به همين دليل امام هادي(ع) از او به عنوان دوست و ولي ياد كرد و فرمود «انت ولينا حقا» كه نشان از گرايش و بينش آن حضرت داشت.
وي افزود: هنگامي كه آن حضرت خدمت امام دهم رسيد و همه معارف دين اعم از توحيد، نبوت و امامت را بيان كرد، در واقع با اين كار خود خواست تا همه مردم به ويژه سادات حسني و حسيني بدانند كه او به تعبير ما مريد امام است و هرگز از ولايت دست برنداشته كه اين مساله ويژگي بسيار بزرگي براي حضرت عبدالعظيم داد.
عامري اضافه كرد: حضرت عبدالعظيم يك مريد تام است و متاسفانه در زمان حاضر بعضي افراد به اين مساله توجه ندارند در واقع مريد بودن و مطيع تام بودن را از دست داده اند ولي اين موضوع در حضرت عبدالعظيم به عنوان فردي كه مسايل سياسي را دنبال مي كرد، به صورت كامل و جامع ديده مي شود و اين مساله سبب شد تا توطئه هاي زيادي كه براي ايجاد اختلاف ميان سادات حسني و حسيني طراحي شده بود، خنثي شود.
عامري همچنين به توطئه هاي دشمنان اشاره كرده و گفت: دشمنان اهل بيت(ع) از زمان زيد فرزند امام سجاد (ع) با تقسيم بندي سادات به سادات حسني و سادات حسيني، شكافي را در ميان اهل بيت(ع) به وجود آوردند و طي تاريخ سعي كردند با ايجاد اين شكاف در ميان اهل بيت نيز اختلاف ايجاد كنند.
وي افزود: در زمان حضرت عبدالعظيم، به دليل ويژگي هاي آن حضرت و ويژگي هاي خاصي كه ميان سادات حسني وجود داشت، فشارهاي زيادي را وارد كردند و دسيسه هاي مختلفي را به وجود آوردند كه اين دسيسه ها شامل تهمت به عبدالعظيم مبني بر توطئه چيني در مورد اهل بيت(ع) و تهمت به ائمه معصومين(ع) مبني بر دسيسه كردن نسبت به سادات حسني بود ولي ارادت كامل عبدالعظيم به اهل بيت(ع)، سبب خنثي شدن توطئه هاي دشمن شد.
اخوان نيز به فاصله سني امام دهم(ع) و حضرت عبدالعظيم اشاره كرد و گفت: يكي از علت هاي عظمت شخصيت عبدالعظيم اين است كه وي خاضعانه دين خود را به امام هادي(ع) كه از نظر سني بزرگتر از آن حضرت بوده، عرضه مي كند و زماني كه امام دهم عقايد عبدالعظيم را درباره توحيد، معرفت خدا، نبوت، معاد، سوال قبر، بهشت و جهنم، ميزان و صراط، معراج، ولايت ائمه اطهار(ع) و شناخت حجت خدا مي شنود، براي وي دعا مي كند و از خدا مي خواهد كه او را در اعتقادات خود ثابت قدم بدارد.

** سفارش امام هشتم از زبان حضرت عبدالعظيم
روزي امام رضا(ع) به حضرت عبدالعظيم فرمود: اي عبدالعظيم! سلام مرا به دوستانم برسان و به آنان بگو كه شيطان را به خودشان راه ندهند. آنان را به راست گويي و امانت داري و سكوت و ترك مجادله در كارهاي بيهوده و ديدار از همديگر و توجه به يكديگر دستور بده. چرا كه اينها مايه نزديك شدن به من است.
علي بن موسي الرضا افزودند: هرگز خودتان را مشغول دشمني با يكديگر نكنيد. من با خود پيمان بسته ام كه هركسي چنين كند و يكي از دوستانم را به خشم آورد، از خدا بخواهم كه او را در دنيا به شديدترين صورت عذاب كند و در آخرت نيز چنين كسي را از زيان كاران قرار دهد.

** شهرري، مركز حديث شناسي
شهرري كه به قبله تهران معروف است در گذر تاريخ، فراز و نشيب هاي بسياري را پشت سر گذاشته ولي آنچه كه موجب معروف شدن اين شهر در ميان شيعيان جهان شده، وجود مرقد حضرت عبدالعظيم حسني در اين شهر است و برخي معتقدند به بركت اين دانشمند بزرگ جهان تشيع، شهرري به يك مركز حديث شناسي تبديل شده است.
حجت الاسلام مرتضي چيت سازيان استاد حوزه و دانشگاه به خبرنگار معارف ايرنا گفت: حضرت عبدالعظيم حسني مايه بركت شهرري بوده و به همين جهت اين شهر در طول تاريخ به عنوان يك مركز حديث شناسي مطرح بوده است.
وي اظهار داشت: مرحوم كليني، شيخ صدوق و بسياري از بزرگاني كه در شهرري مدفون هستند و يا دانشمنداني كه مدتي را در اين شهر گذرانده اند؛ در زمينه حديث شناسي فعاليت داشتند.
اين استاد دانشگاه با اشاره به اين كه حضرت عبدالعظيم راوي حديث از چهار امام معصوم بوده؛ اضافه كرد: روايات حضرت عبدالعظيم مورد قبول همه علماي شيعه و حديث شناسان است.
وي تاسيس دانشگاه علوم حديث در شهرري را به سبب جايگاه شهرستان ري در حديث شناسي در سطح كشور دانست و آن را يكي از بركات وجود حضرت عبدالعظيم حسني در شهرري دانست.
حضرت عبدالعظيم بنا به نقلي بر اثر بيماري در سال 252 هجري قمري در سن 79 سالگي در پانزدهم شوال چشم از جهان فرو بست و در شهرري به خاك سپرده شد؛ بارگاهي كه اينك زيارتگاه شيعياني است كه از گوشه و كنار جهان بر اساس روايت «من زار عبدالعظيم بري كمن زار الحسين بكربلا»، زائر اين حرم مي شوند و مردم تهران نيز كه در ايام اربعين از كاروان پياده روي نجف تا كربلا جا مي مانند، دل هاي خود را با زيارت حرم حضرت عبدالعظيم التيام مي بخشند.
فراهنگ ** 1003 ** خبرنگار: محمدرضا جعفرملك * انتشار: اميد غياثوند