دشت های هرمزگان در حسرت آب

به گزارش ایرنا، طبق اعلام كارشناسان حوزه آب هرمزگان، شاخص های بحران آب در این استان به مراتب نامطلوب تر از متوسط شاخص كشوری است.
بر اساس آمارها 2 درصد از جمعیت كشور در هرمزگان ساكن هستند در حالی كه سهم آن ها از منابع تجدید پذیر كمتر از یك و نیم درصد است.
بیش از 18 سال خشكسالی و كم آبی در هرمزگان موجب خشك شدن 365حلقه چاه آب آشامیدنی، 18دهنه چشمه و قنات ، 100 حلقه چاه و كاهش آب 135حلقه چاه بین30 تا 70 درصد شده است.
اگر چه امسال نیز هم چون سال های گذشته میزان بارندگی ها در اقصی نقاط كشور كاهش داشته، اما این كاهش در هرمزگان شرایط بحرانی تری دارد و براساس آمارهای موجود میانگین بارندگی هرمزگان در سال آبی جاری 30 درصد كمتر از میانگین كشوری است.
به گفته كارشناسان شركت آب منطقه ای هرمزگان میزان نزولات جوی استان قادر به تغذیه میزان برداشت شده از منابع آبی نیست. دوم تیرماه امسال نیز رحیم میدانی معاون وزیر نیرو در امور آب و فاضلاب كشور، بندرعباس مركز استان هرمزگان را جزو 6 كلان شهر بزرگ كشور اعلام كرد كه در معرض تنش آبی قرار دارد، یعنی منابع آب و مصرف در این شهرها در حالت سربه سر است.
با وجود آن كه مردم این استان به دنبال بارندگی های آذرماه امسال به بهبود وضعیت ذخیره سدهای هرمزگان امیدوار بودند، طبق اعلام سازمان آب منطقه ای هرمزگان بارندگی های دهه آخر آذرماه خارج از آب ریز سدها بود و هیچ یك از چهار سد اصلی استان آب گیری نشدند كه این موضوع برای هرمزگان درگیر با كم آبی بسیار نگران كننده است.
می توان با قاطعیت تمام گفت كه هرمزگان با یك خشكسالی كم سابقه در 20 سال گذشته رو به رو است كه باید با عزمی ملی و همگانی برای گذر از آن گام برداشت.
محدودیت منابع آبی هرمزگان از نظر كمی و كیفی، استفاده نادرست از منابع آب های سطحی و زیر زمینی، نبود مدیریت و برنامه ریزی اصولی و صحیح برای استفاده از مقدار آب موجود و وقوع خشكسالی های چند دهه اخیر، باعث شده كه مشكلات و مسائل زیادی برای هرمزگان به وجود آید كه از جمله آن می توان به ایجاد فروچاله ها در میناب، مهاجرت روستاییان به شهرها به دلیل نبود آب و گستری آفت های مختلف در بخش كشاورزی اشاره كرد.
حداقل نیاز آبی روزانه استان هرمزگان چهار هزار و 100 لیتر و میزان تولید فعلی سه هزار و 200 لیتر بر ثانیه است كه 900 لیتر بر ثانیه كمبود آب دارد و بیش از 18 سال خشكسالی در این استان موجب شده تا سطح آب 90 درصد از دشت های آن با افت معادل نیم متر و حداكثر 28 متر مواجه باشند.

** سد استقلال میناب حال روز خوشی ندارد
یكی از مهمترین منابع آبی هرمزگان سد استقلال میناب است كه این روزها حال و روز چندان خوشی ندارد زیرا این سد بیش از 40 سال پیش با ظرفیت 250میلیون متر مكعب با هدف آبرسانی به شهر میناب و بندرعباس احداث شد ولی پس از دو دهه كم بارشی و خشكسالی، در سال های اخیر با بحران كم آبی مواجه شد.
با پر رنگ شدن این بحران، از 6 سال پیش سد های شمیل و نیان به كمك این سد آمدند و آب این سدها به بخش كشاورزی میناب و آب سد استقلال برای مصرف شرب به شهرهای بندرعباس و بندر خمیر اختصاص یافت.
اما با این حال به دلیل كاهش میزان بارندگی و افزایش شدت خشكسالی در هرمزگان، سد استقلال میناب هم اكنون با چالش های بسیاری برای تامین آب منطقه های مذكور روبه رو است.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان در این خصوص به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به كاهش بارندگی ها در استان، سد استقلال میناب تنها تا سه ماه دیگر ذخیره آب خواهد داشت.
هوشنگ ملایی یادآور شد: كمتر از 50 درصد آب شرب شهر بندرعباس از سد استقلال میناب تامین و بخشی از این نیاز از سدهای شمیل و نیان تامین می شود.
ملایی ادامه داد: در 11ماه گذشته از چاه های میناب نیز برای تامین آب شرب بندرعباس هیچ برداشتی صورت نگرفته است.
وی تصریح كرد: در حال حاضر از مجموع 54 دشت استان افزون بر 1.4 میلیارد متر مكعب آب از طریق 23 هزار حلقه چاه و حدود 340 چشمه و قنات برداشت می شود.
ملایی بیان داشت: حجم بارش حدود 13 میلیارد متر مكعب و نفوذ كمتر از یك میلیارد متر مكعب آن ،نشان از اضافه برداشت 400 میلیون متر مكعبی از بیلان آب های زیر زمینی در سطح استان دارد .
وی با اشاره به وجود بیش از پنج هزار حلقه چاه غیرمجاز و بدون پروانه بهره برداری در سطح استان، گفت: این چاه ها در طول 10 تا 15 سال اخیر حفر شده و حدود 20 درصد از مجموع برداشت از دشت های استان از طریق این چاه ها است.

** حفظ منابع آبی هرمزگان نیازمند صرفه جویی در بخش كشاورزی و شرب است
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان در بخش دیگری از صحبت های خود با اشاره به كمبود منابع آب های زیرزمینی استان، خاطر نشان كرد: با توجه به محدودیت منابع تولید آب و استمرار بیش از دو دهه خشكسالی در سطح استان و كاهش تولید منابع آب سطحی و زیر زمینی، ضرورت صرفه جویی در بخش كشاورزی و شرب بسیار ضروری می باشد.
به گفته وی در كل استان اگر 15 تا20 درصد كاهش برداشت از منابع آب زیرزمینی داشته باشیم، می توانیم از بحران آب در هرمزگان جلوگیری كنیم.
ملایی ادامه داد: در سال های اخیر كاهش بارندگی موجب كاهش سطح آب های زیرزمینی و خشك شدن چاه های بسیاری شده كه در چنین شرایطی مشاركت مردم در برنامه ریزی و مدیریت منابع آب ، استفاده از روش های نوین آبیاری و آبیاری قطره ای، جلوگیری از اتلاف آب و تغییر الگوی كشت توسط كشاورزان از مهمترین نكاتی است كه در ‏مدیریت منابع آب موجود مهم و اثر گذار است.
این مقام مسئول ضمن تاكید به شهروندان در خصوص جدی گرفتن هشدارهای بحران كم آبی در هرمزگان گفت: شهروندان و كشاورزان باید به منظور پیشگیری از هر گونه جیره بندی آب در فصل های گرم ، تمام تلاش خود را در صرفه جویی مصرف آب داشته باشند.
مدیرعامل شركت آب منطقه ای هرمزگان گفت: به دلیل برداشت های بی رویه در گذشته، در حال حاضر سالیانه افزون بر 210 میلیون مترمكعب كسری در منابع آب زیرزمینی داریم و با توجه به برداشت های فعلی صدمات جبران ناپذیری به مخازن و منابع آب زیرزمینی وارد می شود.
ملایی تصریح كرد: برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی به گونه ای فاجعه آمیز به بافت زمین آسیب رسانده كه نتایج و پیامدهای ناگوار آن شور شدن، تغییر كیفیت آب، فرونشست زمین و تحمیل خسارت های جبران ناپذیر به زیرساخت ها و در نهایت تخلیه منطقه های روستایی و مهاجرت به سوی شهرها به دلیل كمبود آب خواهد بود.
مدیرعامل آب منطقه ای هرمزگان با اشاره به وضعیت دشت های استان افزود: دشت های استان متاثر از تداوم دوره خشكسالی حاكم بر هرمزگان در وضعیت ممنوعه و ممنوعه بحرانی قرار دارند.

** واكنش مسئولان دستگاه قضایی هرمزگان نسبت به بحران آب
شرایط بحرانی منابع آبی هرمزگان حتی واكنش مسئولان دادگستری این استان را نیز در پی داشته است.
دادستان بندرعباس در همایش چالش ها و آسیب های حوزه آب كه طی روزهای گذشته در شركت آب منطقه ای هرمزگان برگزار شد، اظهار داشت: همه ما باید در قبال مساله آب احساس مسوولیت كنیم و در راستای فرهنگسازی و آگاهی بخشی برآییم.
سعید اسدی با تاكید بر لزوم اجرای صحیح احكام در حوزه صیانت از منابع آب تصریح كرد: باید با بهره برداران و كشاورزانی كه قانون را در برداشت های خود رعایت نمی كنند و یا كسانی كه اقدام به حفر چاه های غیر مجاز می كنند به شدت برخورد شود.
وی ادامه داد: آب جزو انفال است و متعلق به همه و به ویژه نسل های آینده می باشد.
اسدی بیان داشت: صدا و سیما باید چالش های منابع آب استان و چالش های پیش رو را به تصویر بكشد و در اختیار مردم قرار دهد تا مردم بدانند وضعیت آب به چه شكل است و برای تامین آب با چه مشكلاتی روبرو هستیم.
اسدی ابراز داشت: تشكیل یگان حفاظت از منابع آب یكی از ضرورت ها بوده و شركت آب منطقه ای می تواند با انعقاد تفاهم نامه با نیروی انتظامی و بسیج و گشت های مستمر در صورت مشاهده تخلف، گزارش ها را به مقام های قضایی ارسال كند تا سریعا با آن برخورد شود.

** تنش آبی در روستاهای هرمزگان شدیدتر است
بحران آب رفته رفته دامن گیر حیات مردم در روستاها نیز شده و هم اكنون بیش از 100 روستای هرمزگان شبكه آب لوله كشی نداشته و با تانكر آب رسانی می شود كه این مساله زندگی در این مناطق را به شدت دشوار كرده است.
در این شرایط به اعتقاد بسیاری از كارشناسان استفاده از ظرفیت شیرین سازی آب دریا تنها راه نجات استان هرمزگان از كم آبی است كه مدیرعامل شركت آب و فاضلاب روستایی هرمزگان دراین زمینه می گوید: 11 دستگاه آب شیرین كن با اعتبار 300 میلیارد ریال در روستاهای استان برای رفع كمبود آب آشامیدنی 150 روستا ساخته می شود.
عبدالحمید حمزه پور در گفت و گو با ایرنا افزود: هم اكنون برای روستاهای غرب بندرعباس نیز آب شیرین كن یك میلیون متر مكعبی در دست ساخت است كه تا سال آینده به بهره برداری می رسد.
این مقام مسئول خاطر نشان كرد: روستاهای شهرستان های بندرعباس ، سیریك ، بشاگرد ، قشم و بندرخمیر بیشتر با مشكل كم آبی مواجه هستند.
حمزه پور بیان داشت: با وجود مشكلات بسیار و كمبود اعتبار، با توجه ویژه دولت یازدهم موفق شدیم سال گذشته از چهار آب شیرین كن در قشم ، جاسك و بندرعباس با ظرفیت 15 هزار مترمكعب بهره برداری كنیم كه با این اقدام مشكل كمبود آب 70 روستای هرمزگان برطرف شد.

** هرمزگان پیشرو در استفاده از تكنولوژی شیرین سازی آب دریا
مدیرعامل آب و فاضلاب شهری هرمزگان نیز در خصوص آب شیرین كن ها، گفت: در حال حاضر استان هرمزگان با احداث 15 سایت آب شیرین كن فعال توسط بخش خصوصی در سطح شهرها و جزایر از استان های پیشرو در بهره مندی از سیستم شیرین سازی آب دریا از طریق سرمایه گذاری بخش خصوصی است.
امین قصمی افزود: 225 هزار مشترك زیر پوشش آب و فاضلاب استان هستند كه 85 درصد مشتركان در بخش خانگی بوده و 65 درصد كل مصرف آب را به خود اختصاص دادند.
وی با بیان اینكه هر سال تعداد مشتركین 17 تا 20 درصد افزایش می یابد ، تصریح كرد: با توجه به شرایط اقلیمی استان و كاهش منابع آبی در سال های اخیر، مصرف بهینه آب و رعایت الگوی مصرف از سوی شهروندان هرمزگانی یك ضرورت است كه می تواند ما را در تولید و حفظ منابع آبی پایدار استان یاری كند.
قصمی در خصوص بحران كم آبی در استان اظهار داشت: میزان ذخیره آب در هرمزگان مناسب نیست و در این شرایط همه باید خود را مالك آب بدانیم و در صرفه جویی و مصرف بهینه این سرمایه حیاتی تلاش كنیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر نیاز آبی شهر بندرعباس ، بندر خمیر و صنایع غرب بندرعباس ، حدود 3 هزار لیتر بر ثانیه است كه این میزان با اعمال مدیریت فشار، توزیع و مصرف ، كاهش سهم صنایع و محدود كردن آن به مجتمع های مسكونی صنایع به 2 هزار و 400 لیتر بر ثانیه كاهش یافته است.
وی یكی از اقدامات انجام شده برای رفع مشكل كم آبی در بندرعباس و بندرخمیر را احداث آب شیرین كن یكصد هزار مترمكعبی عنوان كرد و گفت: در تلاش برای بهره برداری از آب شیرین كن یكصد هزار مترمكعبی این شهر هستیم كه پیش بینی می شود تا پایان سال 50 هزار مترمكعب آن وارد بهره برداری شود.

** حوزه آب هرمزگان نیازمند تدابیر ویژه مدیریت مصرف است
با توجه به اینكه آب نقش بسیار مهم و حیاتی در توسعه دارد ، نبود مشكلی در تامین آب چه در بخش شرب و چه در بخش كشاورزی ، می تواند راهگشای افزایش تولید، خودكفایی و تحقق اهداف برنامه اقتصاد مقاومتی باشد و باید با اتخاذ تدابیر و راهكارهای ویژه در مدیریت مصرف آب، جلوی بروز بحران كم آبی به خصوص در فصل تابستان را گرفت.
اجرا و نظارت دقیق بر روش های آبیاری و الگوی كشت یكی از بخش های مهم مدیریت مصرف آب است كه مسئولان مربوطه باید راهبردهای عملیاتی مشخصی برای آن داشته باشند و با جدیت آن را پی بگیرند.
در این میان رفع مشكل بحران آب استان هرمزگان به عنوان دروازه طلایی اقتصاد ایران از اهمیت ویژه ای برخوردار است كه امیدواریم در آینده ای نزدیك و با وجود مشكلات بسیار شاهد رفع آن باشیم.
هرمزگان دارای جمعیتی افزون بر یك میلیون و 600 هزار نفر است.
از 74 دشت موجود در هرمزگان تمامی آنها دارای بیلان منفی هستند و 38 دشت ممنوعه بوده و مابقی دشت ها نیز شور است.
7198/7408
خبرنگار: فاطمه حسینی * انتشاردهنده: محمد جهانگیریان