بياد استاد مفخم ، جغرافياداني كه در موسيقي دستي داشت

اگر بگوييم كه امروزه در دست داشتن رديف استاد ابوالحسن صبا و بسياري از هنرمندان گذشته را مديون زنده ياد دكتر مفخم پايان هستيم، سخن به گزاف نگفته ايم.
دكتر لطف الله مفخم پايان به سال 1294 خورشيدي در تهران متولد شد و از كودكي با گوش دادن به صفحه هاي گرامافون، به موسيقي به ويژه ويولن علاقه مند شد.
وي تحصيلات متوسطه را در دارالفنون و تحصيلات عاليه را در دانشسراي عالي به پايان رساند و در 1312به كلاس ابوالحسن صبا راه يافت و پس از 2 سال آموزش شماري از هنرجويان صبا را به عهده گرفت و به تدريج رديف هاي استاد را بازنويسي كرد و به رغم مشكلات اقتصادي آنها را به چاپ رساند.
با آغاز جنگ جهاني دوم چاپخانه ها حاضر به پذيرفتن چنين سفارش هايي نشدند. سرانجام رديف اول ويولن صبارا در سال 1321خورشيدي به چاپ رساند و بقيه دوره ها را در مردادماه 1325به زير چاپ برد.
پس از آن تدريجا به گردآوري و چاپ كتاب هاي گوناگون همت گماشت كه از آن جمله مي توان به 'هجده قطعه پيش درآمد براي ويولن' از استادان مختلف موسيقي در سال 1325، 'ترانه هاي ملي شامل 22 قطعه تصنيف و قطعات ضربي' از بزرگان موسيقي و شاعران معاصر در 1326، '25 قطعه ضربي شامل آهنگ هاي گوناگون' در 1327، 'سرودهاي آموزشگاه ها شامل 325قطعه سرود
مدارس' در1328، '6 آهنگ محلي دشت باوي و تئوري موسيقي' در 1329 و 'گام هاي ايران (شور، چهارگاه و همايون)' نگارش احمدفروتن راد در 1335 اشاره كرد.
شماري ديگر از كتاب هاي موسيقي از جمله دستگاه هاي موسيقي ايراني گردآورنده موسي معروفي، رديف آقاميرزاعبدالله، آقاحسينقلي و درويش خان، نگارش و انتقال براي ويولن با مقدمه دكتر مهدي بركشلي از انتشارات انيستيتوي تحقيقات موسيقيشناسي فرهنگستان ادب و هنر در سال 1356 خورشيدي را نيز مي توان از زحمات شادروان مفخم پايان دانست.
استاد مفخم پايان ضمن فراگيري موسيقي در سال 1318 پس از اتمام مقطع دبيرستان به دانشگاه تهران راه يافت و با اخذ دكترا در رشته هاي باستان شناسي و جغرافيا دانش آموخته شد.
وي پس از فراگيري موسيقي ، كلاس خصوصي داير كرد و هنرمندان بزرگي را به موسيقي كشور تقديم كرد كه از آن جمله مي توان به حبيب الله بديعي، محمود تاجبخش و اصغر ساسان اشاره كرد.
او سال ها با وزارت فرهنگ و هنر همكاري داشت و براي شناساندن رديف ها و گوشه هاي موسيقي ايراني كنسرت هاي متعددي در انجمن دانش آموزان دارالفنون و دانشسراي عالي به نفع دانش آموزان و دانشجويان برگزار كرد.
اين هنرمند بجز حرفه موسيقي، يكي از دانشمندان كشور محسوب مي شد كه نگارش چهل و پنج كتاب درباره آب و رودهاي ايران مويد اين ادعا است.
پيش از آن بيشتر اهالي موسيقي تنها در اين رشته تبحر داشته و معمولا از علوم ديگر بهره اي نداشتند در حاليكه شادروانان مفخم پايان و مهدي بركشلي را مي توان به عنوان نخستين موسيقيدانان ايراني دانست كه بجز رشته موسيقي به ترتيب در جغرافيا و فيزيك با اخذ مدرك دكترا استاد دانشگاه نيز بودند.
استاد مفخم پايان در هجدهم ديماه 1362 در 68 سالگي دار فاني را وداع گفت و در بهشت زهراي تهران آرام گرفت.
خبرنگار: زهره كرمي**انتشار دهنده: محسن حسن نيا
7330/1899