قشم سرزمینی در مسیر توسعه پایدار با گام های آهسته

جزیره تاریخی قشم با وسعت یكهزار و 430 كیلومتر مربع و جمعیتی حدود 148 هزار نفر و 69 شهر و روستا به عنوان بزرگ ترین جزیره خلیح فارس، در فاصله 37 كیلومتری آن و در دهانه تنگه هرمز واقع شده و از گذشته تاكنون به محلی برای تردد بازرگانان و تجار بوده است.
نظر به همین خاصیت ژئوگرافی و ژئواكونومی، این جزیره در اواخر دهه 60 و بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی به همراه كیش و چابهار با هدف تمركز سوخت رسانی به شناورها و كشتی‌های در حال عبور از خلیج فارس، ایجاد صنایع تولیدی صادراتی، ارائه خدمات فنی - مهندسی، انتقال دانش فنی به منطقه و كشور، ایجاد پارك ملی به عنوان منطقه آزاد تجاری تجاری تغییر ماهیت داد.
در حال حاضر هفت منطقه آزاد تجاری شامل كیش، قشم، چابهار، ارس، اروند، انزلی و ماكو در كشور وجود دارد، و شورای اطلاع رسانی دولت با هماهنگی روابط عمومی شورای عالی مناطق آزاد، در راستای اعزام تورهای خبری به مناطق آزاد تجاری پس از ماكو و انزلی، جمعی از سردبیران و مسوولان رسانه های داخلی را در سفری سه روزه كه از 12 تا 15 دی ماه برگزار شد، با هدف بازدید و تهیه گزارش از طرح های صنعتی، اقتصادی، عمرانی و گردشگری قشم به این جزیره اعزام كرد.
این تیم رسانه ای طی سه روز حضور در قشم از برخی مراكز صنعتی و در حال احداث از جمله شركت پیرامون سیستم قشم، نیروگاه خورشیدی 7 مگاواتی، شركت تولید آب و برق قشم، شركت بهین پالایش قشم، پروژه ساخت و بهره برداری اسكله حرا و مجتمع ذوب و احیا روی قشم بازدید كرد و همچنین با برخی جاذبه های گردشگری این جزیره از جمله غار خوربس، جنگل آبی حرا، دره ستارگان، ساحل آبی ناز و چند اقامتگاه بومگردی بازدید و در آخر هم در نشست خبری حمیدرضا مومنی رییس هیات مدیره و مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم شركت كرد.
منطقه آزاد تجاری قشم به مدد ظرفیت های صنعتی - اقتصادی و نیز جاذبه های گردشگری و نیز مدیریت یكپارچه اعمالی در دو سال گذشته، گام های رو به رشدی در مسیر هدفگذاری تعیین شده برداشته، چنانكه مومنی در نشست خبری با تشریح فعالیت های صورت گرفته در این بازه زمانی، به وجود 17 میدان هیدرو كربنی در جزیره قشم اشاره كرد و از سرمایه گذاری 10 میلیارد دلاری در حوزه نفت، پتروشیمی و انرِژی در سال آینده خبر داد.
گسترش شهرك های صنعتی از 9 هزار و 575 هكتار به هشت شركت به مساحت 13 هزار و 653 هكتار و نیز ارتقا شركت های صنعتی از 130 شركت به 177 شركت را می توان از دیگر اقدامات صورت گرفته در این دو سال اخیر عنوان كرد.
همچنین طی این مدت اقداماتی از جمله ارتقا شبكه انتقال و توزیع آب قشم از 152 كیلومتر به 213 كیلومتر، گسترش شبكه آبرسانی از 23 روستا به 44 روستا، آغاز احداث دو نیروگاه جدید تولید همزمان آب و برق با ظرفیت یك هزار مگاوات برق و 200 هزار متر مكعب آب شیرین، احداث نیروگاه خورشیدی 10 مگاواتی و بهره برداری از نیروگاه 70 مگاواتی قشم مولد و نیز افزایش فیبرنوری از 25 كیلومتر به 80 كیلومتر صورت پذیرفته است.
در حوزه گردشگری نیز به گفته مومنی، در قشم نیازی به وجود هتل پنج ستاره احساس نمی شود، اما اجرای ایده اقامتگاه های بومگردی نقش موثری در جذب گردشگر به این منطقه داشته اما چنانكه مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم در نشست خبری خود عنوان كرد، اكنون پیشی گرفتن جمعیت مسافر (پرایدی) از جمعیت گردشگر یكی از مشكلات جزیره قشم است زیرا برای مسافر باید هزینه كرد اما در مقابل گردشگر درآمد ایجاد می كند و بنا داریم مسافر را تبدیل به گردشگر كنیم.
با این حال در دو سال گذشته، در حوزه گرشگری و اسكان مسافر و گردشگر اقدامات مثبتی صورت گرفته كه می توان به ساخت 30 باب هتل با 5 هزار 518 تخت، ایجاد 6 باب هتل آپارتمان، ساخت 8 باب مكان تفریحی - اقامتی با ظرفیت یك هزار و 290، ایجاد 16 باب مهمانسرا با ظرفیت 644 تخت، ایجاد 64 باب كاشانه مهمان با ظرفیت یك هزار و 320 تخت و برپایی 12 كمپ گردشگری ایجاد ظرفیت 19 هزار 350 نفر در روز اشاره كرد.
منطقه آزاد قشم گرچه روندی تدریجی رو به توسعه را می پیماید اما به گفته مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم، همچنان با چالش هایی مواجه است كه از جمله آنها باید به ساختار «مناطق آزاد» ، «دبیرخانه» و «دولت» اشاره كرد.
مومنی معتقد است مناطق آزاد از ساختار مالی و منابع پایدار و مشخصی برخوردار نیست و ساختار نیروی انسانی كمی و كیفی قابل اتكایی ندارد.
مدیر عامل سازمان منطقه آزاد قشم همچنین چالش گریبانگیر در بخش دبیرخانه را اشكال ساختاری آن دانست كه این موضوع سبب شده تا نتواند حق و حقوق خود را به طور از دولت مطالبه كند.
مومنی همچنین به چالش دولت اشاره و تصریح كرد: دولت هم در مورد مناطق آزاد به یك اجماع نرسیده و بی ثباتی مدیریتی و بی ثباتی برنامه ریزی مانع از رسیدن منطقه آزاد تجاری قشم به رقبای خود در منطقه شده است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم، عمده مشكل موضوع تجاری در قشم را نبود برندسازی عنوان كرد و خواستار تولید برنامه در این زمینه شد.
مومنی همچنین در مورد گرشگری گفت: در این حوزه مزیت های ویژه ای داریم. در حال حاضر در حوزه گردشگری 64 كاشانه مهمان داریم و گردشگری را بر اساس سه رویكرد تقویت اقتصاد محلی، فرهنگ بهره وری و توسعه فرهنگی تعریف كرده ایم.
وی ادامه داد: سال گذشته بعد از دو سال تلاش مجوز كارت سبز ژئوپارك قشم را از ژئوپارك جهانی تمدید كردیم و اكنون به عنوان یك برند بین المللی در این زمینه مطرح هستیم.
مومنی سفر به قشم در حوزه حمل ونقل را گران دانست و تاكید كرد، قیمت تمام شده حمل و نقل باید پایین بیاید و یكی از راهكارها برای تحقق این موضوع بهره مندی از حمل و نقل تركیبی است.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم با بیان اینكه 20 درصد بودجه تخصیص یافته، جاری و 80 درصد عمرانی است، افزود: در عین حال در حوزه عمرانی كمی ضعف داریم و با وجود آسفالت 300 كیلومتر از جاده های قشم همچنان برخی جاده ها نامناسب هستند.
مومنی به تشریح وضعیت كشاورزی در جزیره قشم پرداخت و گفت: در این بخش حركت به سمت كشت گلخانه ای است و مشاوره های برای كشت پنج محصول شامل خیار، گوجه، فلفل سبز، توت فرنگی و بادمجان با هدف صادرات به كشورهای اطراف صورت پذیرفته و اكنون سه شهرك به مساحت 270 هكتار زمین به این موضوع اختصاص یافته است.
وی شرایط فعالیت در قشم را به دلیل برخورداری از جمعیت 95 درصدی بومی مركب از شیعه و سنی متفاوت از مناطق دیگر دانست و گفت: مردم باید اثرات زندگی در مناطق آزاد را لمس كنند، نرخ بیكاری در قشم 5 / 6 (شش ممیز پنج) درصد است و توانسته ایم 4 هزار و 200 شغل ایجاد كنیم و تا پایان سال جاری هشت هزار شغل دیگر تا پایان سال جاری ایجاد خواهیم كرد.
مدیرعامل سازمان منطقه آزاد قشم افزود: در حال حاضر مشغول برنامه ریزی برای وارد كردن نیروی كار خارج از استان به قشم هستیم.
وی ادامه داد: اكنون تمام جوانان بیكار قشم ثبت نام شده اند و در 6 ماهه اول سال جاری 76 هزار ساعت در سازمان فنی حرفه ای شهرستان به آنها برای مشاغل ماهر و نیمه ماهر آموزش داده ایم.
مومنی با بیان اینكه توسعه در قشم از «جوامع محلی» می گذرد، تاكید كرد: تمام واحدهای صنعتی كه به قشم نمی آیند باید پیوست فرهنگی و اجتماعی داشته باشیم زیرا بدون این امر به موفقیت نمی رسند.
همانطور كه در سطور بالا اشاره شد، تیم رسانه ای در مدت حضور در قشم از چند مجتمع صنعتی و نیز پروژه های در حال ساخت دیدن كرد، كه مشروح هر یك از آنها در پی می آید:

** شركت پیرامون سیستم قشم
شركت پیرامون سیستم قشم در شهرك صنعتی طولا، از جمله شركت های پیشرفته و دانش بنیانی است كه ساخت دستگاه آنالایزر و نصب آن در پالایشگاه های پتروشیمی را بر عهده دارد.
شركت مهندسی پیرامون یستم قشم با شروع به كار شركت مهندسی پیرامون پالای، كار خود را در سال 1378 آغاز كرد.
این شركت مهندسی در 16 سال گذشته همواره بر توانمندی داخلی، تولید و اشتغالزایی تاكید كرده و در این چارچوب پروژه های بسیاری را برای نخستین بار در ایران به انجام رسانده است.
با تاسیس شركت پیرامون سیستم قشم در سال 1386، امكان تولید سیستم های نمونه برداری و آنالیز برای اولین بار در ایران فراهم شد و سپس در سال 1393 این شركت با هدف تولید و تامین سیستم ها كنترل، ابزار دقیق و میتریگ فعالیت خود را گسترش داد.
شركت مهندسی پیرامون سیستم قشم دارای بخش های از جمله انبار، ساخت و مونتاژ، كنترل كیفیت، الكتریكال، مكانیكال و اتاق آنالایزر است و در مجموع حدود 30 نفر در این شركت به كار مشغول هستند.

** نیروگاه خورشیدی 7 مگاواتی
در جزیره قشم یك نیروگاه خورشیدی 7 مگاواتی برای تامین برق جزیره و با سرمایه گذاری صدرصد ایتالیایی در حال احداث است.
قرار است 300 هزار و 300 پنل با قدرت 320 ولت در این نیروگاه نصب شود.
برای هر مگاوات این پروژه یك میلیون دلار هزینه خواهد شد.
خرید زمانی این نیروگاه 20 ساله است و قرار است اوایل اسفند سال جاری به بهره برداری برسد.
به جز پنل ها و اینورتور نیروگاه كه توسط شركت های خارجی ساخته می شوند، سایر تجهیزات و نیروی انسانی از داخل كشور تامین می شود.
در حال حاضر بخش زیادی از علمك های مربوط به پنل های این نیروگاه نصب شده و اقدامات دیگر در حال انجام است.

** شركت تولید آب و برق قشم
«شركت تولید آب و برق قشم مپنا» با هدف احداث، توسعه و بهره‌برداری از نیروگاه تولید همزمان برق و آب قشم در جزیره قشم در استان هرمزگان تاسیس شد تا 50 مگاوات برق و 18 هزار متر مكعب آب در روز را به ساكنان بزرگ‌ترین جزیره ایران اهدا كند.
این نیروگاه با سرمایه‌گذاری گروه مپنا به روش ساخت، تملیك و بهره برداری در شمال جزیره قشم و در فاصله 750 متری از دریا و با اختصاص هزینه 65 میلیون یورو احداث شده و به بهره‌برداری رسیده است.
با راه‌اندازی بخش آب این نیروگاه، برای نخستین‌ بار مردم روستاهای قشم كه حدود 70 درصد از جمعیت این جزیره را تشكیل می‌دهند، به آب شرب دسترسی می‌یابند.
ساخت این نیروگاه از سال 1390 آغاز شد و سال 1392 واحد اول و سال 1393 واحد دوم آن به بهره برداری رسید و از سال 1394 قرارداد این نیروگاه با شركت آب و فاضلاب كشور منعقد شد.
آب مورد نیاز پروسه شیرین سازی از دریا گرفته می شود و این سیستم برای نخستین بار است كه در كشور اجرا می شود.
علاوه بر این قرار است در آینده نزدیك خط تولید آب معدنی در ظروفی به اندازه های مختلف در كنار این نیروگاه برای صادرات به كشورهای اطراف نیز راه اندازی شود.
در حال حاضر اقدامات عمرانی برای راه اندازی این مركز در حال انجام است و پیش بینی می شود در آینده نزدیك بهره برداری از آن آغاز شود.

** شركت بهین پالایش قشم
شركت پارس بهین پالایش نفت قشم در اواسط سال 1392 به ثبت رسید.
این شركت مسئولیت دارد تا حدود 18 API نسبت به احداث پالایشگاه نفت فوق سنگین به ظرفیت 35 هزار بشكه نفت در روز اقدام كند.
پالایشگاه در زمینی به مساحت 45 هكتار در ضلع شمالی جزیره قشم و در محدوده نزدیك اسكله كاوه واقع شده است.
خوراك پالایشگاه به میزان 35 هزار بشكه در روز از میادین سروش و نوروز كه در خلیج فارس واقع شده تأمین خواهد شد.
خوراك پالایشگاه توسط كشتی های حدود 70 هزار تنی از میادین نفتی فوق الذكر به پالایشگاه حمل خواهد شد.
محصولات این شركت به عنوان پایه محصول قیر خواهد بود كه برش های نفت سبك مانند نفت سفید، نفتا و گازوئیل از محصولات جانبی پالایشگاه خواهد بود. محصولات تولیدی پالایشگاه از طریق اسكله كه در ضلع شمالی پالایشگاه احداث خواهد شد، برای مصرف كننده در داخل و یا خارج از كشور حمل خواهد شد.
زمینه فعالیت شركت پارس بهین پالایش نفت قشم تولید قیر به میزان یك میلیون تن در سال است. به همراه قیر، دیگر فرآورده های نفتی مثل گازوئیل، نفت سفید و نفتا تولید خواهد شد كه میزان تولید سالیانه آن چهار میلیون بشكه می باشد.
هدف اصلی شركت پارس بهین پالایش نفت قشم احداث پالایشگاه نفت سنگین قشم با ظرفیت روزانه 35 هزار بشكه می باشد. تولید قیر و فرآورده های نفتی استاندارد، صادرات محصولات تولیدی پالایشگاه به كشورهای هدف و تأمین نیازهای داخلی قیر از اهداف اصلی شركت است.

** پروژه ساخت و بهره برداری اسكله حرا
پروژه اسكله نفتی حرا با مشاركت سازمان منطقه آزاد قشم و شركت هلدینگ انرژی پاسارگاد در حال ساخت است و بزودی به بهره برداری می رسد.
ایجاد تسهیلات و تجهیزات در تأمین خوراك و انتقال محصول پالایشگاه های همجوار (پارس بهین پالایش نفت قشم و سایر پالایشگاه ها) بوسیله دو پست اسكله 70 هزار تنی و هفت هزار تنی و با در نظر گرفتن طرح توسعه و تأمین آب مورد نیاز، هدف اصلی از ساخت و بهره برداری اسكله حرا عنوان شده است.
30 درصد سرمایه گذاری این پروژه متعلق به سازمان منطقه آزاد قشم است و 70 درصد نیز به هلدینگ گسترش انرژی پاسارگاد اختصاص دارد.
این اسكله قابلیت حمل خوراك نفت خام سبك و سنگین تا ظرفیت 70 هزار تن و حمل فرآورده هایی از جمله قیر تا ظرفیت هفت هزار تن را خواهد داشت.
برآورد سرمایه گذاری برای احداث این اسكله 235 میلیارد تومان است.
ساخت اسكله مربوط به این پالایشگاه نیز پیشرفت قابل توجهی داشته است و بخش های زیادی از آن احداث شده و عملیات عمرانی برای ادامه آن از جمله ایجاد مسیر خط لوله برای انتقال نفت از كشتی ها در دریا در حال انجام است.

** مجتمع ذوب و احیا روی قشم
طی توافق رییس جمهوری وقت در سال 1376 با كشور چین، مقرر شد كه یك خط تولید روی با مشاركت شركت فرآوری معدنی و شركت «ان اف سی كیو» - NFCQ - چین در منطقه آزاد قشم ایجاد شود. بر این اساس توافق شد تكنولوژی و ماشین آلات از طرف چینی و زمین، نیروی انسانی و تامین مواد اولیه از طرف ایرانی تامین گردد.
پس از تامین ماشین آلات و اتمام ساختمان سازی طرف چینی انصراف داد و مراحل نصب و راه اندازی و بهره برداری توسط شركت فراچین قشم به انجام رسید.
شركت ذوب و احیاء روی قشم در سال 1376 برای تولید آندوكاتد با ظرفیت تولید سالانه 24 هزار تن در سال ایجاد شد.
شركت ذوب و احیای روی قشم با تولید شمش روی، محصولات جانبی و اسیدسولفوریك منطبق با استانداردهای بین المللی و ملی به عنوان یكی از مجموعه های صنعتی معتبر منطقه، مولفه های توسعه پایدار را در ارائه محصول به جامعه ذینفعان در نظر داشته و از طریق بهبود و ارزش افزایی در فرآیندهای سازمانی در این مسیر قرار گرفته است.
از تولیدات این شركت می توان به تولید روی بر اساس فرآیند تولید به روش دریافت كنسانتره روی، لیچینگ، فیلترینگ و الكترولیز اشاره كرد. در این روش عنصر روی استحصال شده با استفاده از روش ذوب و ریخته گری مبادرت به تولید شمش روی می كند.
همچنین این واحد، تولید كنسانتره روی را نیز از كیك های باطله انجام می دهد و اكنون ظرفیت تولید فلز این واحد 10 تن در روز است و با برنامه ریزی های انجام شده، ظرفیت تولید این واحد در آینده به 20 تن فلز محتوی خواهد رسید.
از دیگر محصولات این واحد تولیدی اسیدسولفوریك است كه واحد تولید اسیدسولفوریك با استفاده از تكنولوژی روزآمد با ظرفیت 180 تن در روز در خرداد ماه سال 92 به بهره برداری رسیده و در حال كار است.
كل محصولات این شركت به خارج از كشور از جمله كشورهای ایتالیا و اردن صادر می شود.

** غار خربس
غار خربس (xorbas) یكی از جاذبه‌های گردشگری جزیره قشم است. این غار در 15 كیلومتری قشم در سمت راست جاده قشم به روستای خربس و روستای رمچاه قرار دارد.
در دل ارتفاعات روستای خربس، آثاری از معماری صخره‌ای دیده می‌شود كه به عقیده برخی محققان، نیایشگاه پیروان مهرپرستی و با پرستشگاه آناهیتا (خدای آب) بوده‌ است.
قدمت تاریخی این غار به دوره اشكانی و ساسانی باز می گردد. این غار شامل دو طبقه است، طبقه اول، بخش طبیعی غار بوده و متشكل از یك دالان ورودی با سه حفره و بخش دستكند نیز در طبقه دوم كه شامل یك فضای مركزی و راهرو و یك فضای كوچك مجاور است كه در انتها راهرو جنوبی حفره ای چاه مانند قرار دارد.
چندین دریچه رو به دشت در این غار وجود دارد كه روشنایی داخل آن را تامین می كند.

** جنگل آبی حرا
كمتر گردشگری را می توان یافت كه در سفر به قشم، سری به جنگل آبی حرا نزده باشد.
گیاه حرا یا «مانگرو» در كناره‌های شمالی و غربی جزیره قشم می روید و تركیب آن با آب دریا چشم هر گردشكری را خیره می كند.
ریشه های این گیاه، از خاصیت ویژه ای برخوردار است و مانند یك تصفیه خانه، آب شور دریا را شیرین می كند.
جانورانی مانند حواصیل، موش و مار آبی در این منطقه زیست می كنند.
یكی از نقاط جذابیت جنگل آبی حرا، خانه «پیر حرا» است كه به باور مردم بومی، تا پایان عمر، به تنهایی در این محل زندگی می كرده است.
بسیاری از گردشگران در سفر به قشم، با قایق موتوری به گشت و گذار در میان این جنگل آبی می پردازند و اوقات خوشی را برای خود رقم می زنند.
هنگام گشت و گذر در این جنگل به خوبی می توان به میزان زیاد جزر و مد دریا در روز و شب پی برد.

** دره ستارگان
دره ستارگان از دیگر جاذبه های گردشگری در جزیره قشم است و شكل و شمایل معمایی و رازگونه آن، گردشگران و مسافران را به سوی خود جلب می كند.
این جاذبه طبیعی در حدود پنج كیلومتری ساحل جنوبی جزیره‌ قشم قرار دارد.
برای رسیدن به دره ستارگان باید از شهر قشم به سمت جنوب و پس از آن به سمت غرب جزیره حركت كرد.
گرچه زمین شناسان علل شكل خاص صخره های دره ستارگان را عارضه‌ای طبیعی و نتیجه فرسایش خاك، ماسه و سنگ موجود در این منطقه می دانند اما باور بومی این است كه دره ستارگان براثر برخورد ستارگان است.
باورهای عجیب دیگری در مورد دره ستارگان رایج است، مردم بومی این منطقه را محل حضور موجودات ماورالطبیعی از جمله جن‌ و ارواح سرگردان می دانند.

** اقامتگاه های بومگردی
اقامتگاه های بومگردی را باید از جمله راهكارهای هوشمندانه برای میزبانی از گردشگران در سفر به قشم به خصوص گردشگران خارجی ذكر كرد.
این اقامتگاه ها در محیط های طبیعی با رعایت بالاترین سطح ضوابط محیط زیستی و سازگاری با معماری و سیمای منطقه احداث شده اند.
در حال حاضر 64 خانه بومگردی(كاشانه مهمان) در قشم فعال است و وظیفه اسكان و پذیرایی از گردشگران داخلی و خارجی را بر عهده دارند.
در اقامتگاه های بومگردی كه توسط افراد بومی اداره می شود، انواع غذاهای محلی با چاشنی و ترشی ها محلی ارائه می شود.
اقامتگاه های بومگردی و ظرفیت های پذیرش گردشگری آنها، ضعف و نیاز هتل های مجلل را در قشم تا حدودی رفع كرده است.
این اقامتگاه ها به گونه ای ساخته شده است كه ضمن حفظ بافت قدیمی خانه ها از تمام امكانات امروزی برای رفاه گردشگران برخوردار است و از وسایل قدیمی مورد استفاده مردم قشم نیز برای تزیین آن استفاده شده است.

** ساحل آبی ناز
سواحل قشم با مساحتی تقریبا حدود یكهزار و 500 كیلومتر مربع، بیشترین كرانه‌ها و سواحل را در میان جزیره های خلیج فارس به خود اختصاص داده است.
ساحل آبی ناز از جمله ساحل های جزیره قشم است كه فرصتی برای شنای گردشگران در ساحل خلیج فارس را فراهم می كند.
اسب و شتر سواری، سواری بر روی موتورهای چهارچرخ و پرواز با پاراگلایدر از جمله امكانات تفریحی موجود در این ساحل است كه گردشگران با استفاده از آنها، خاطره خوشی را از سفر به قشم برای خود در قاب خاطره تصویر كنند.

** سخن آخر
منطقه آزاد تجاری قشم همانطور كه در سطور بالا بدان اشاره شد، در حال طی مسیر توسعه و رسیدن به نقطه ایده آل اما با گام های آهسته و پیوسته است.
به اذعان كارشناسان و دست اندركاران امور محلی آنچه كه مسیر دستیابی به توسعه را كوتاه می كند، ثبات مدیریتی و برخورداری از نگاه بلند مدت و راهبردی است.
منطقه آزاد تجاری قشم طی 18 ماه، شاهد تغییر چهار مدیر عامل بوده كه هر كدام بخشی از ایده های خود را برای توسعه این منطقه مد نظر داشته اند و جابجایی صورت گرفته، اجرای هر یك از ایده ها را نقش بر آب ساخته است.
مزید بر آن، علیرغم اینكه از نظر زیرساخت ها مانند جاده سازی و لوله كشی آب اقدامات خوبی در منطقه آزاد تجاری قشم صورت پذیرفته، اما همچنان تا نتایج مطلوب در حد قد و قواره یك منطقه آزاد تجاری فاصله وجود دارد.
شمار پرتعداد مراكز تجاری، بازار كسب و كار را به حالت اشباع رسانده است و اكثر كسبه را به ورشستگی كشانده است.
اقامتگاه های بومگردی به حمایت بیشتری نیاز دارند، و برای جزیره ای كه هتل 5 ستاره ندارد، با تقویت آنها می توان بستر گردشگر را رونق دیگری داد.
جاذبه های گردشگری و منحصر به فرد منطقه آزاد تجاری قشم آن چنانكه باید معرفی نشده اند و نیاز به تبلیغ بیشتری دارند.
سواحل آبی و تفریحی منطقه آزاد قشم با نمونه ای مشابه خود در برخی كشورها كه از رونق بازار گردشگری، سهمی دارند، قابل مقایسه نیست. امكانات تفریحی عرضه شده در این ساحل ها نیاز به جانمایی دارند و ساحل ها باید پاك و تمیز باشند.
زیرساخت های فرهنگی و هنری مانند سینما، سالن های تئاتر و كتابخانه و گالری ها جزیره منطقه آزاد تجاری قشم كه می توانند به عامل بالقوه ای برای جذب گردشگر شوند، ضعیف هستند و به نظر می رسد، برنامه ای كلانی برای گسترش آن وجود ندارد.
فراهنگ ** گزارش: امید غیاثوند ** انتشار: فرهاد راستی