29 دی، روز هوای پاك/ قانون هوای پاك قانون نفس است

به گزارش گروه علمی ایرنا از پایگاه اطلاع رسانی سازمان حفاظت محیط زیست،این توجه اما بیشتر به اختصاص روزهای نمادینِ مرتبط با مشكلاتی همچون كمبود منابع آب، آلودگی هوا، فرسایش خاك و سایر چالش های محیط زیست معطوف شده و با وجود برپایی كمپین های مردمی و برنامه ریزی ها و سیاستگذاری های دولتی، متاسفانه نتوانسته است از میزان بسیار زیاد تخریب ها و آسیب ها بكاهد و این كمبود، در كشورهای در حال توسعه و جهان سومی، بیشتر خود را نشان داده است.
در این میان، هوا به عنوان عنصر حیاتی همه موجودات زنده، مهمترین نقش را ایفا می كند و داشتن هوای پاك و سالم، به ویژه در كلانشهرها، برای مردم و دولتمردان به یكی از مشكلات بزرگ تبدیل شده است، ازاین رو در كشورهای مختلف یك روز به عنوان روز هوای پاك با عناوین مختلف مانند 'روز بدون خودرو' و یا 'روز بدون دود' نامگذاری شده و در این روز، برای تنویر افكار عمومی، اقدامات خاصی تدارك دیده می شود.
در ایران، بحران آلودگی هوا در تهران و شهرهای بزرگی چون تبریز، مشهد، اراك ، اصفهان، شیراز و اهواز، منجر به تشكیل ستاد اجرایی كاهش آلودگی هوا و اعلام روز 29 دی ماه به عنوان روز ملی هوای پاك از سال 1374 شد.
*** آلودگی هوا چیست؟
آلودگی هوا، عبارت است از وجود هرنوع آلاینده اعم از جامد، مایع، گاز و یا تشعشع پرتوزا، بو و صدا در هوا، به صورت طبیعی یا انسان ساخت، به میزان و در مدت زمانی كه كیفیت زندگی را برای انسان، دیگر جانداران و فرآیندهای بوم شناختی( اكولوژیكی) به خطر انداخته یا به آثار باستانی و اموال، خسارت وارد كند و یا، سبب از بین رفتن یا كاهش سطح رفاه عمومی شود.
*** عوامل آلوده كننده ی هوا در شهرها كدامند؟
- تراكم جمعیتی بسیار بیش از توانِ تاب آوری شهری با زیرساخت های موجود به ویژه در كلانشهری مانند تهران.
- تردد شمار فراوان خودروهای فرسوده و بی كیفیت در شهرها( كه البته بیشترین آلودگی مربوط به وسایل نقلیه ایی مانند كامیون ها، اتوبوس ها، مینی بوس ها و موتورسیكلت های كابراتوری است).
- كیفیت پایینِ سوخت وسایل نقلیه عمومی و خصوصی
- وارونگی دما
- ساخت و سازهای خارج از استاندارد شهرهایی با ویژگی های توپوگرافی خاص مانند تهران.
- آلودگی های منتشر شده از كارخانه ها و صنایع ( نیروگاه های حرارتی، كارخانه‌های فولاد سازی و تولید مواد شیمیایی، سیمان سازی، كاغذسازی، نساجی، دباغی و...).
- وسایل گرمایشی و سرمایشی منازل مسكونی.
از سال 1380 با تشكیل ستاد هوای پاك در حوزه معاونت آموزش و برنامه ریزی سازمان حفاظت محیط زیست، هماهنگی های برنامه های روز هوای پاك، بُعد ملی پیدا كرد و با توجه به محورهای برنامه جامع كاهش آلودگی هوای تهران، هرسال موضوعی به عنوان محور فعالیت های روز هوای پاك اعلام شده و در قالبِ موضوع، اقداماتی صورت گرفته است.
هدف از اعلام روز ملی هوای پاك، ایجاد حساسیت و جلب توجهِ اقشار مختلف جامعه است چرا كه مشاركت مردمی و سازمان های مردم نهاد از یك سو و افزایش هماهنگیِ بین بخشی میان همه دستگاه ها و سازمان های دولتی و غیر دولتی و قانونگذاری كارآمد و نظارت قانونگذار از دیگر سو، می تواند در داشتن هوای پاك و كاهش آلودگی، مهمترین نقش را ایفا كند.
یكی از تاثیرگذارترین نهادهای دولتی در آگاهی بخشی و تنویر افكار عمومی برای كاهش آلودگی هوا، صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران یا همان رسانه ملی است كه به دلیل دسترسی فراگیر و گسترده توسطِ همه مردم، مخاطبان پرشماری از هر گروه سنی و صنفی دارد و با بهره برداری از این ظرفیتِ كم نظیر، از طریق سیاست‌گذاری در روابط متقابل این رسانه با سازمان‌های متولی آلودگی هوا و اولویت دادن به برنامه‌های محیط زیستی و افزایش
آگاهی شهروندان،با ایجاد حساسیت، الگوهای تغییر رفتار و ارتقای فرهنگ محیط زیستی و نیز معرفی راهكارها، می تواندكاهش آلودگی هوا را به مطالبه ی عمومی تبدیل و نیز مطالباتِ مردم را در این زمینه از مسوولان پیگیری كند.
اقدامات موثر دیگر از سوی رسانه ی ملی، وجود مشاور محیط زیست در كنار تهیه كنندگان و برنامه سازان، تاكید و توجه به ساختار برنامه های تولیدی و زمان بندی پخشِ برنامه ها، با توجه به مخاطب و محتوای پیام، توسعه زیرساخت‌های شهری و هماهنگی بین پیام پخش شده از سیما و شرایطِ محیطی مخاطبان، اعلام وضعیت موجود آلودگی هوای شهر در هر بخش خبری، شرح وظایفِ شهروندان به زبان ساده و جلب مشاركت آنان است.
وزارت آموزش و پرورش نیز از مجموعه های مهم در افزایش آگاهی مخاطبان برای كاهش آلودگی هوا از طریق ارتباط با دانش آموزان و خانواده های آنها به طور همزمان است.
نقش وزارت نفت و وزارت صنایع به مراتب سنگین تر و سخت تر است چراكه زیرساخت های سوخت پاك و خودروهای استاندارد، برعهده این دو وزارتخانه است.
نكته مهمی كه همه باید به آن توجه داشته باشیم این است كه معضل آلودگی هوا، با اقدام یك یا دو دستگاه قابل حل نیست. همانطور كه قانون برنامه جامع، مجموعه ای از دستگاه ها را در كنار هم، موظف به حركت در مسیر حل بحران آلودگی هوای تهران و كلان شهرها كرده است.
از سوی دیگر توجه و تمركز در عوامل پیش گفته نشان می دهد كه متولی فعالیت هیچكدام از سازمان ها، ارگان ها و دستگاه هایی كه به طور مستقیم یا غیرمستقیم مسبب آلودگی هوایِ كلان شهرها و شهرهای صنعتی هستند، سازمان حفاظت محیط زیست نیست و سازمانِ متبوع ، فقط بر بخش هایی از وظایف این مجموعه ها، آنهم به شكل محدود و تعریف شده توسط قانونگذار، نظارت دارد.
تنها در صورتی كه تمام دستگاههای مذكور، وظایف خود را به درستی انجام داده و در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی های خود در خصوص حفظِ كیفیت هوا، كنترل و كاهش آلودگی آن، هم سو با هم و با رویكرد واحد اقدام كنند، می توان امیدوار بود كه این مشكلِ بسیار جدی و مهم، حل شده و عوارضِ فراوان ناشی ازآن در سلامت شهروندان و نیز سایرِ زیستمندان از میان برود و هزینه های هنگفت ناشی از این معضل بزرگ، از دوش بودجه برداشته شده و اعتبار آن، به عمران و آبادانی كشور اختصاص داده شود.
سازمان حفاظت محیط زیست در چهارچوب وظایف خود درخصوص قانون هوای پاك، پیش نویس و لایحه هوای پاك را تهیه و تدوین كرده كه پس از رفت و برگشت های بسیار، به تازگی در 34 ماده و تبصره، به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده و در تاریخ 23/5/1396 از سوی ریاست جمهوری، به دولت ابلاغ شده است.
آنچه وظیفه ی تك تك ما، جدا از جنس، شغل، قوم و مذهب است، توجه به حقی است كه فرزاندانمان در آب، خاك و هوای این سرزمین دارند و ما، باید امانتداران خوبی برای سهم آنها از محیط زیستشان باشیم.
علمی 9014*
دریافت كننده: كیمیا عبدالله پور