سالمندی یكی از مهمترین دوره های زندگی به شمار می رود كه مستلزم توجه و مراقبت است. این مرحله نیازها، محدودیت ها و مشكل های خاص خود را دارد كه بایستی برای حل آنها برنامه ریزی های كارشناسانه و صحیحی صورت پذیرد.
بر پایه پیش بینی دفتر جمعیت سازمان ملل فاصله میان سال های 1385 تا 1430 خورشیدی كه هماهنگ با روند فعلی كاهش نرخ باروری كل در كشور است، بیان می كند جمعیت ایران از تعداد 73 میلیون تن در 1390 خورشیدی به 85 میلیون تن در 1430 خورشیدی افزایش خواهد یافت و در 10 سال پایان دوره، رشد منفی جمعیتی را تجربه خواهد كرد؛ تجربه‌ای كه با توجه به شرایط خاص كشور می‌تواند تجربه تلخی باشد.
در این باره «حسین نحوی نژاد» معاون امور توانبخشی سازمان بهزیستی كشور با بیان اینكه این كه درصد جمعیت سالمند رو به افزایش خاص ایران نیست، می گوید: «كاهش زاد و ولد كه در پی فقر كشورها و محدودیت منابع می‌آید دو دلیل بروز اتفاق سالمندی در كشورهای توسعه یافته است. همچنین بالا رفتن شاخص‌های بهداشتی در پررنگ‌تر شدن دلیل دوم بسیار تاثیرگذار است.»
تغییرهای ساختار اجتماعی جامعه امكان دارد، برای دوره سالمندی مشكل هایی را پدید بیاورد، بنابراین نبود برنامه ریزی و تدابیر مناسب جهت اصلاح این وضعیت از مهمترین چالش‌های پیش‌روی در دهه‌های آینده خواهد بود. در این زمینه دیدگاه های «احمد دلبری» رییس مركز تحقیقات سالمندی بهزیستی و توانبخشی و رییس انجمن طب سالمندان و سالمندشناسی ایران را از نظر می گذرانیم.
** افزایش جمعیت سالمند با پیشرفت در حوزه های بهداشت و درمان
با توجه به خدمات قابل توجه در حوزه های بهداشت- درمان و بیمه ای در دهه های گذشته، كنترل بیماری های واگیر و افزایش امید به زندگی سالمندان افزایش یافته است. افزایش جمعیت سالمند به عنوان فرصت و موقعیت در سده های اخیر در دنیا و ایران شناخته می شود اما اگر برنامه ریزی ها به درستی مدیریت نشود، می تواند به بزرگترین چالش اجتماعی و بهداشتی- درمانی سده 21 تبدیل شود. شیوع بیماری های مزمن و اغلب ناتوان كننده دوران بازنشستگی سبب افت عملكرد و از دست دادن استقلال فردی و تحمیل هزینه های گزاف به خانواده ها، دولت و صندوق های بازنشستگی از جمله چالش های دوران سالمندی به شمار می رود. افزایش امید به زندگی در كشور همواره نشان از موفقیت در عملكرد سازمان های و دستگاه های متولی بهداشت و درمان و مسایل اجتماعی و رفاهی كشور است. سازمان های مربوط به خدمات سالمندان باید به تمامی جمعیت سالمند كشور توجه كنند، در حالی كه امروزه بیشترین توجه بر روی قشر سالمندی است كه از بیماری های روحی و روانی رنج می برند.
اگر چه بیماری های دوران بازنشستگی و سالمندی را نمی توان حذف كرد اما با برنامه ریزی صحیح وكارآمد و به كار گیری روش ها و مراقبت های استاندارد از اختلالات و معلولیت های این دوران باید پیشگیری كرد و آن را به عقب انداخت. جهت برنامه ریزی و رفع نیازهای سالمندان و سیاستگذاری بر مسایل آنان بایستی نخست پیمایش، ارزیابی نیازهای سالمندان و بررسی وضعیت موجود از لحاظ سلامت جسمی- روانی، اجتماعی و اقتصادی آنان را انجام داد تا بر این پایه به تقسیم كار ملی و تهیه برنامه جامع و مدون اقدام كرد. دستگاه های دولتی، خیریه ای و خصوصی باید با ارایه خدمات ارزنده، زندگی سالمندان را كیفیت ببخشند و این مهم را در بطن جامعه نهادینه سازند.
** تكریم سالمندان و مراقبت از آنان؛ برنامه جامع كشورهای توسعه یافته
كشورهای توسعه یافته بیش از 70 سال قدمت در امر خدمت رسانی به سالمندان و تربیت نیروی انسانی متخصص در این حوزه دارند. ایران نیز حدود 10 سال است كه به صورت جدی و علمی به حوزه سالمندان وارد شده است كه این موضوع باید به یك دغدغه ملی تبدیل شود و با اراده و عزمی راسخ اقدامات لازم در این زمینه صورت پذیرد. كشورهای توسعه یافته از اقدام های مركز محور و آسایشگاهی به طرف مراقبت در عمل و منزل به وسیله خانواده روی آورده اند و از آن به عنوان راهبرد اصلی در تكریم سالمندان یاد می كنند. با توجه به نبود زیرساخت های درست جهت مراقبت و حمایت سالمندان در بخش های دولتی و خصوصی، سازمان های متولی می توانند با الگوبرداری از كشورهای توسعه یافته نسبت به ارایه مجوزها و تسهیلات لازم در این حوزه اقدام كنند.
تامین بیمه های تكمیلی و بلندمدت و ارایه خدمات بیمه ای مراقب در منزل؛ سالیان متمادی است كه در كشورهای توسعه یافته پیگیری می شود و جای این امر در ایران بسیار خالی به نظر می رسد. شهرداری ها مشابه كشورهای دیگر بایستی ورود جدی تری به این موضوع داشته باشند و در جهت طراحی و مناسب سازی شهرهای دوستدار سالمند اقدام كنند.
«جعفر بای» پژوهشگر و محقق آسیب شناس و مدرس دانشگاه معتقد است كه مهمترین دوران زندگی هر فردی دوره سالمندی محسوب می شود كه باید از تكریم تمام اقشار جامعه برخوردار باشند. نظرهای وی را در ادامه جویا می شویم.
** سلامت جسم كلید اصلی سلامت روح و روان در سالمندان
كلید اصلی سلامت روح و روان در سالمندان، سلامت جسم است و اینها ارتباطی دوسویه با یكدیگر دارند و وضعیت یكی از آنها می تواند تعیین كننده وضع دیگری باشد. بیماری‌های جسمی توانایی عملكرد را دچار اختلال می‌كنند و برای بیمار وضعیت ناامیدكننده‌ای به وجود می آورند كه به كاهش اعتماد به نفس و امید در آنها منجر خواهد شد. احساس تنهایی، نداشتن استقلال، مشكلات اقتصادی، بی توجهی از طرف اطرافیان موجب آسیب پذیری این افراد شده و وقتی این آسیب پذیری بالا می رود به دنبال آن بیماری های مزمن نظیر مشكلات گوارشی، ناراحتی های قلبی و عروقی و... نیز افزایش می یابد.
بیش از 80 درصد سالمندان در جامعه به اختلال افسردگی در درجه های مختلف آن مبتلا هستند و این میزان در سال های اخیر به دلیل نفوذ قابل توجه فناوری و رسانه های مجازی در خانواده های ایرانی افزایش یافته است زیرا اعضای خانواده با ورود به این فضا دیگر برای سالمندان ارزشی قایل نمی شوند و اینگونه بنیان خانواده ها رو به تزلزل می رود.
** كمرنگ شدن تكریم سالمندان در جامعه
در گذشته سالمندان در جوامـع سـنتی از قـدرت و منزلـت زیـادی برخـوردار بودنـد و به عنوان ذخیره های فرهنگی، دانش و تجربه محسوب می شدند اما امروزه تغییر نـوع خـانواده و صـنعتی شـدن جوامـع از جمله ایران پایگـاه اجتمـاعی سالمندان را دگرگون ساخته و آنها را با انواع مشكلات روبرو كرده است. در تمامی جوامع به ویژه در كشورهای پیشرفته دوران سالمندی، دورانی سرشار از تجربه و عزت اجتماعی به شمار می رود كه باید با فراهم كردن شرایط و امكانات یك زندگی درست و با بهره بردن از تجربه های ارزشمند آنها در زمینه های مختلف، امكان لذت بردن از زندگی را برای این قشر فراهم كرد. این در حالی است كه در ایران با ورود به دوران سالمندی، آزادی و استقلال افراد از آنها سلب و احساس سربار شدن به آنان تلقین می شود.
** آشنایی با زندگی سالم یك سالمند
آموزش و اطلاع رسانی از طرف رسانه ها در سطح جامعه و خانواده ها سبب می شود تا شیوه های زندگی سالم در اجتماع گسترش یابد. توجه به حوزه های روانی، اجتماعی، اقتصادی و ... در بررسی سلامت در دوران سالمندی بسیار ضروری است. در واقع سلامت در سالمندان نباید تنها محدود به جنبه های پزشكی باشد و بایستی متخصصان بالینی، روانشناسان و جامعه شناسان نیز در این زمینه مداخله داشته باشند.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مریم همتی**انتشار دهنده: شهربانو جمعه
پژوهشم**9117**2002**9131
ایرنا پژوهش، كانالی برای انعكاس تازه ترین تحلیل ها، گزارش ها و مطالب پژوهشی ایران وجهان، با ما https://t.me/Irnaresearch همراه شوید.
تاریخ انتشار: ۳۰ دی ۱۳۹۶ - ۱۱:۵۹
تهران- ایرنا- نمودار حركت جمعیتی ایران نشان می دهد، هرم سنی به طرف سالمندی در حال حركت است و این مهم از ضرورت مطالعه و شناخت مسایل مربوط با این روند حكایت دارد كه این امر ضرورت برخورداری از یك اراده راسخ و برنامه ریزی كارشناسانه را بیان می كند تا بدین شكل بتوان شرایط مطلوب و شایسته ای را برای این قشر فراهم آورد.