چهره شیراز دهه 90 شمسی با شیرازی كه در دهه 80 یا پیش از آن می‌شناختیم، از منظر فرهنگی بسیار تغییر كرده است. امروز شهری كه هویت آن با نام فرهنگ گره خورده، بیش از گذشته هوای فرهنگ و هنر دارد.
می‌توان جرقه آغازین ورود بخش خصوصی به حوزه هنر و فرهنگ را در دهه 80 یافت. آن زمان كه در شیراز هنوز جمع‌های هنری در فضای خانه‌ها و محافل خصوصی شكل می‌گرفت و جریان‌هایی خرده‌پا نیز در دانشگاه‌ها به فعالیت‌های فرهنگی دانشجویی می‌پرداخت و آن كس كه تمایل داشت اندكی از فضای این حلقه‌های هنری بهره‌مند شود، ناگزیر یا باید جزوی از قشر هنرمند سرشناس می‌بود و توسط آن‌ها شناخته می‌شد یا دانشجو می‌بود و در دانشگاه مجالی برای همفكری و تبادل نظر در زمینه فرهنگی می‌یافت.
با پدید آمدن كافه‌ها و اقبال مردم، به‌خصوص جوانان به برگزاری نشست‌های مختلف در این مكان‌ها، وجود جایگاهی ثابت و عمومی برای بهره‌مندی از برخی امكانات همچون نمایشگاه و فرصتی برای گفت‌و‌گو و دیدار بیش از پیش احساس شد. كم‌كم تعداد كافه‌ها افزایش یافت و با این افزایش، رقابتی در جذب مخاطب شكل گرفت كه بی‌شك تنها می‌توانست به حوزه فرهنگ و هنر كشیده شود.
برگزاری جلسات شعر‌خوانی، امضای كتاب، دیدار با نویسندگان و شاعران، شب شعر و شب نقد و حتی شب‌های ترجمه در كافه‌های شیراز، نشان می‌داد مردم خود فارغ از امكاناتی كه دولت در قالب فرهنگسراها برای آن‌ها فراهم آورده است علاقه مند به اداره و برگزاری برنامه‌هایی هستند كه براساس زمان، نیاز آن را احساس می‌كنند.
نیازها موجب شد مجتمع های فرهنگی چندمنظوره شكل گیرد كه دیگر وابسته و پیوسته به كافه نبود بلكه كافه به بخش كوچكی از آن مجتمع بدل شد كه امروز تنها به منزله یاریگر اقتصادی این موسسات به شمار می‌رود و درآمد آن به برگزاری برنامه‌های رایگان برای عموم كمك می‌كند.
بدین ترتیب، مجتمع‌های فرهنگی توسط افراد دغدغه مند،عموماً در مركز شهر برپا شد كه در حوزه ادبیات، فیلم، موسیقی، گالری داری، كافه داری و كتاب فعالیت می‌كنند و به صورت همزمان به نیازهای قشر عظیمی از مخاطبان هنر و فرهنگ پاسخ می‌دهند و محفلی را برای تبادل نظر و آموزش و انتقال تجربیات فراهم آورده‌اند.
** مجتمع‌های خصوصی فرهنگی، رابط فرهنگی هنرمندان
مسعود هوشیار كه پژوهشگر و فعال فرهنگی است می گوید: از ویژگی‌های بسیار مهم این مجموعه‌های خصوصی ارتباط دادن افراد به یكدیگر است. پیش از این، فرهنگوران شیرازی هریك در گوشه ای مشغول به كار خود بودند؛ نویسنده برای خودش داستان می‌نوشت، شاعر شعرش را می‌گفت و به همین ترتیب هریك در تنهایی به فعالیت می‌پرداخت.
وی در مصاحبه با ایرنا بیان كرد: با آغاز به كار این مؤسسات، افراد به مجموعه‌های فرهنگی جذب شدند و در آنجا با یكدیگر به تعامل پرداختند كه ورای این دیدار، آشنایی با رویكردهای یكدیگر و ایجاد تعامل و همفكری است كه خروجی آن رونق فعالیت‌های هنری و فرهنگی و تولید محتواست.
این فعال فرهنگی بر وجهه اقتصادی این مؤسسات تأكید می‌كند و می‌گوید:اگر این مؤسسات رویكرد اقتصادی نداشته باشند، دوام نمی‌آورند بنابر این باید بخش‌هایی همچون كتاب فروشی و كافه به صورت كمكی و برای تأمین نیازهای مالی مؤسسات وجود داشته باشد.
هوشیار ادامه داد:از دید من این مجموعه‌های خصوصی از برخی نهاد‌های دولتی بیشتر فعالیت می‌كنند و برنامه‌های كاربردی‌تری ارائه می‌دهند. این مجموعه‌ها از دل مردم برآمده‌اند و به‌صورت دغدغه‌مند برای مردم كار می‌كنند و در درازمدت تأثیر بسیاری بر پویایی شهر و پررنگ‌تر شدن نقش فرهنگ در آن خواهند داشت.
** سینماداری مدرن و جریان‌سازی فرهنگی
از سوی دیگر تولد یك سینما و دو پردیس سینمایی از سال 1394 تاكنون و افزوده شدن 12 سالن به ظرفیت سینمایی شیراز نیز بر اساس نیاز جامعه به شكل‌گیری محیط‌های چندمنظوره فرهنگی انجامیده كه در آن فیلم محور اصلی و نقطه اشتراك همه علاقه مندان به شمار می‌آید.
مدیر اجرایی پردیس سینمایی گلستان و سینما فرهنگ شیراز می‌گوید:تا سال 1394 هیچ سینمای خصوصی در شیراز وجود نداشت و قدمت سینماهای موجود به بیش از 50 سال می‌رسید كه پاسخگوی نیازهای مردم در عصر جدید نبود اما امروز كیفیت خدمات از صندلی گرفته تا محیط، صوت و تصویر در انتخاب تماشاچی نقش دارد و نمی‌توان مردم و به‌ویژه نسل جوان را از این پیشرفت‌ها محروم كرد.
علی آذری معتقد است: مقداری از روی آوری مردم به بخش خصوصی و رونق آن، به واسطه سیاست گزینشی فیلم در سینماهای حوزه هنری بوده است.
وی در گفت و گو با ایرنا بیان كرد:تحریم برخی فیلم‌ها وافزایش این رویكرد در مقطعی خاص، حق انتخاب را از مخاطب گرفته بود و بخش خصوصی با ورود به حوزه سینما این مشكل را حل كرد و موضوع انتخاب را به مردم واگذار كرد.
با به میان كشیده شدن پای بخش خصوصی به حوزه سینمایی، رقابتی در زمینه جذب مخاطب صورت گرفت و امروز در شیراز زمزمه‌هایی مبنی بر ورود حوزه هنری به مقوله ساخت پردیس‌های سینمایی نیز به گوش می‌رسد به‌علاوه بسیاری از سینماها بازسازی شد و این موضوع دست مخاطب را در نقاط مختلف شهر برای انتخاب سینما و همچنین فیلم بازتر كرد و باعث رونق فرهنگی در حوزه سینمایی شد به گونه‌ای كه رویكرد فعالیت در حوزه سینما تغییر كرد و از رویه سنتی آن خارج شد.
سینماهای بخش خصوصی در شیراز، علاوه بر آنكه پاسخگوی نیاز مخاطبان عام بوده‌اند، زمینه را برای رفع نیازهای قشر خاص نیز فراهم كرده‌اند، آنان كه فیلم‌ها را تخصصی‌تر می‌بینند و به دنبال محفلی برای نقد و تبادل نظر می‌گردند.
آذری در این زمینه می گوید: سینماداری امروز تنها جنبه سرگرم كنندگی ندارد بلكه از مفهوم عامه‌اش فراتر رفته و به تولید جریان‌های فرهنگی بدل شده است.
وی ادامه داد: اینكه امروز فیلم‌های هنر و تجربه در شیراز به نمایش در‌می‌آید و برای آن‌ها مخاطب وجود دارد، باعث شده بازار به فیلم‌هایی خارج از جریان عام یا بدنه نیز روی خوش نشان دهد آنچه پیش از این در محلی همچون سینما كمتر رخ می‌داد.
مدیر اجرایی پردیس سینمایی گلستان و سینما فرهنگ شیراز گفت:همین تولید جریان فرهنگی به حضور و رشد بخش‌های جانبی همچون موسیقی، ادبیات و نقد در فضای سینماهای امروز می‌انجامد كه باعث می‌شود افراد خود را در حركت‌های فرهنگی دخیل بدانند.
این فعال بخش خصوصی از تداوم تغییر بر اساس نیازهای جامعه نیز سخن می‌گوید: با گذر زمان قطعاً شاهد شكل‌گیری نیازهای جدیدی خواهیم بود و امیدوارم تغییراتی مثبت و رو به جلو رخ دهد تا امكان تنوع‌بخشی را فراهم آورد زیرا این بخشی از دنیای سرگرمی سازی فرهنگی است كه موجب شكوفایی فرهنگی در آینده‌ای نزدیك خواهد شد.
** سرمایه اجتماعی، محصول فعالیت بخش خصوصی در حوزه فرهنگی
البته جز سینما كه به اعتقاد بسیاری از فعالان اقتصادی درحال‌حاضر سودآورترین حوزه فرهنگی و هنری محسوب می‌شود، همه مجموعه‌هایی كه با سودای فرهنگ ورزی در شیراز آغاز به كار كرده‌اند،سرنوشتی مشابه ندارند و نخواهند داشت زیرا وضعیت اقتصادی بر گنجایش سبد فرهنگی اقشار مختلف تأثیرگذار است.
امروزه مجموعه‌هایی هستند كه با وجود فعالیت اقتصادی، از ناهماهنگی درآمد‌ها و هزینه‌ها می‌گویند و گاه زمزمه‌هایی از ناتوانی در اداره مالی یا تعطیلی شعبه‌هایشان به گوش می‌رسد اما آن‌ها كه در گذار ناملایمات می‌مانند، می‌توانند به بخشی از تاریخ فرهنگی و هنری و مردم‌شناسانه شهر بدل شوند و حركت‌هایی هنری و ادبی را شكل دهند كه سال‌هاست از تكاپو افتاده است و دیگر كمتر به چشم می‌خورد.
همچنین رونق‌گیری بخش خصوصی در حوزه فرهنگ و هنر باعث شده مقداری از بار سنگین فرهنگ‌زایی از دوش دولت برداشته شود و مردم در آفریدن فضایی كه خود را به آن نیازمند می‌بینند، سهیم شوند و بدین‌ترتیب مشاركت اجتماعی افزایش یابد و از رهگذر آن سرمایه‌ای اجتماعی در حوزه فرهنگ و هنر شكل گیرد.
شهركتاب كاغذی یكی از این مؤسسات است كه از دو سال پیش و با محوریت كتابفروشی در شیراز فعالیت می‌كند.
سید علی محمد حسینی مؤسس این مجموعه، علت راه‌اندازی آن را دغدغه كتاب‌خوانی و رساندن كتاب به دست مخاطبان برشمرد و گفت: برای حل معضلاتی كه در پخش كتاب وجود داشت، با دیگر دوستانم به فكر راه‌اندازی مجموعه‌ای شدیم كه هم كتاب‌های مختلف در آن موجود باشد و هم بتوان در آن نشست‌های مختلف ادبی هنری فلسفی، پخش فیلم، راه‌اندازی بخش كودك و نوجوان و كافه را به‌صورت همزمان برگزار كرد.
وی حاصل این پیوند را بسیار خوب توصیف كرد و افزود: استقبال مردم از این مجموعه بیش از حد انتظار بوده است و فعالیت مجموعه‌ای آن بر میزان استقبال تأثیر داشته است.
مجموعه فرهنگی پیرسوك هم بیش از یك سال است كه فعالیت خود را آغاز كرده است و محوریت آن برگزاری جلسات ادبی، مانند نقد ادبی، شب‌های شعر و ترجمه و مباحث فلسفی است و در كنار این‌ها به گالری‌داری، كافه‌داری و فروش كتاب نیز می‌پردازد.
نیما تقوی مؤسس این مجموعه به تمركز هنرمندان و مجموعه داران بزرگ در تهران اشاره می كند و شهرستان‌ها را در فعالیت‌های فرهنگی تنها می‌بیند و معتقد است: گسستی فرهنگی میان مردم و هنرمندان وجود دارد و از بین بردن این گسست دستمایه ایجاد مركزی برای گردهم آوردن نویسندگان و هنرمندان شده است.
این مجموعه به صورت ماهانه با برگزاری برنامه‌های مختلف سعی می‌كند همزمان با پایتخت برنامه‌های روز فرهنگی و هنری را در شیراز با حضور هنرمندان ملی فراهم آورد.
او توانسته است در این مجموعه هم میان هنرمندان و نویسندگان شیرازی و هم میان مردم و هنرمندان پلی برقرار كند كه پیش از آن دسترسی به آن یا ناممكن بود و یا دشوار.
تعداد این مجموعه‌ها با جمعیت قریب به دو میلیونی شیراز مناسبتی ندارد و همچنان باید برای افزایش سرانه فرهنگی و نیز بهره‌مندی همه اقشار و تقسیم جغرافیایی این مراكز برنامه‌ریزی و هزینه كرد.
گزارشگر: سیده سمیرا متین‌نژاد ** انتشاردهنده:غلامرضا مالك زاده
7375 / 1876
تاریخ انتشار: ۴ بهمن ۱۳۹۶ - ۰۸:۲۰
شیراز- ایرنا- وجود پردیس‌های سینمایی خصوصی و مجتمع‌های چندمنظوره فرهنگی كه درهای آن طی چند سال اخیر به روی مردم گشوده شده، امید‌ها را برای حفظ هویت فرهنگی و ساختن چهره‌ای هنربار از شیراز بیشتر كرده است.