ريشه كني جذام در ايران به زودي

به گزارش گروه علمي ايرنا، هشتم بهمن ماه مصادف با 28 ژانويه روز جهاني كمك به جذاميان ناميده شده است. جذام يك بيماري عفوني مسري است كه بيشتر پوست، اعصاب محيطي، چشم‌ها و مخاط دستگاه تنفسي فوقاني را درگير كرده و به مرور به ديگر اعضاي بدن سرايت مي‌كند.
اين بيماري به وسيله باسيل هاي مقاومي به نام مايكوباكتريوم لپره به وجود مي آيد و يكي از راه هاي نادر منتقل شدن اين بيماري ميزبان واسط يعني نوعي موش به نام آرماديلو است اما انتقال اصلي جذام از طريق ترشحات بيني يا تماس با پوست فرد مبتلا صورت مي گيرد.
اين ميكروب در درجه حرارت پايين به بقا و رشد خود ادامه مي دهد به همين دليل به نقاطي از بدن با درجه حرارت كم يعني پوست و سيستم اعصاب محيطي مانند دست، پا و چشم حمله مي كند.
بيشترين شيوع جذام مربوط به آسيا، آفريقا، تاحدودي آمريكاي مركزي و جنوبي و اقيانوسيه است. كشورهاي راس جذام بومي شامل هند، برزيل و اندونزي است. اين كشورها حدود ۸۵ درصد موارد تشخيص داده شده جذام را دارا هستند.
اين بيماري در گذشته در برخي مناطق ايران مانند مازندران، گيلان، زنجان و آذربايجان، به كردستان و كرمانشاه شايع بود و به دليل ناشناخته بودن بيماري و نبود روش هاي درماني موثر، ميزان ابتلا به آن تقريبا زياد بود اما اكنون با پيشرفت هاي حاصله در تشخيص و درمان بيماري، ميزان ابتلا به آن به مقدار قابل توجهي كاهش يافته است.
بر اساس تعريف سازمان جهاني بهداشت زماني كه شيوع يك بيماري در كشوري به يك در هر 10 هزار مورد برسد، آن بيماري حذف شده تلقي مي شود. به گفته كارشناسان، ايران سال ها است كه به اين عدد رسيده است. تعداد موارد كشف شده جذام در ايران در سال ۱۳۷۰ معادل ۱۹۱ بود كه در سال ۱۳۸۶شيوع اين بيماري به ۳۷ نفر كاهش يافت.
به گفته دكتر عليرضا فيروز رئيس مركز تحقيقات پوست و جذام دانشگاه علوم پزشكي تهران، ميزان ابتلا به اين بيماري در ايران درحال حاضر به حدود 10 تا 20 مورد در سال رسيده است.
وي روز يكشنبه در گفت و گو با خبرنگار علمي ايرنا درخصوص اين بيماري اظهار كرد: عامل جذام يك ميكروب به نام مايكوباكتريوم يا باسيل هانسن است كه محل تكثير اصلي آن در دستگاه فوقاني انسان است و در حيوانات وجود ندارد؛ بنابراين از انسان به انسان منتقل مي شود.
وي ادامه داد: ميزان عفونت زايي اين باسيل بسيار كم است به طوري كه حدود 95 درصد مردم دنيا به صورت ژنتيكي نسبت به اين باسيل مقاوم هستند و اگر اين باسيل وارد بدن آنها شود، به طور كامل آن را از بين مي برند و هيچگاه دچار چنين بيماري نمي شوند و تنها پنج درصد افراد به صورت ژنتيك نسبت به اين باسيل حساس هستند و اگر شرايط فراهم باشد، ممكن است مبتلا شوند.

** راه هاي انتقال بيماري
رئيس مركز تحقيقات پوست و جذام دانشگاه علوم پزشكي تهران اظهار كرد: براي انتقال اين بيماري تماس نزديك و طولاني لازم است؛ تا باسيل از بيمار به فرد سالم منتقل شود؛ از اين رو بيشتر بستگان نزديك بيماران در معرض خطر قرار دارند و افراد عادي در معرض اين بيماري نيستند.
فيروز ادامه داد: بيماران جذامي بر اساس پاسخ سيستم ايمني بدن به دو گروه تقسيم مي شوند؛ آنهايي كه ايمني خوبي دارند، به آنها كم باسيل گفته مي شود و ميكروب در بدن آن بسيار كم است و به همين خاطر بيماري آنها مسري نيست زيرا به دليل كم بودن ميكروب نمي توانند آن را به فرد ديگر منتقل كنند.
وي گفت: گروهي از بيماران كه باسيل در بدن آنها بسيار زياد است مي توانند منتقل كننده بيماري باشند و به آنها پرباسيل گفته مي شود؛ بنابراين ترسي كه نسبت به انتقال اين بيماري وجود دارد، اشتباه است شايد حدود 40 سال پيش كه اطلاعات زيادي در مورد اين بيماري نبود، اين ترس منطقي به نظر مي رسيد اما اكنون ديگر نبايد نسبت به آن نگراني وجود داشته باشد.

** ميزان شيوع
فيروز گفت: به دليل پيشرفت هاي حاصله در تشخيص و درمان اين بيماري، تعداد 10 هزار بيمار جذامي در پيش از انقلاب اكنون به حدود 10 تا 20 بيمار در سال رسيده است و اين ها نيز افرادي هستند كه يا دير به پزشك مراجعه كرده اند و يا اينكه پزشكان در تشخيص اشتباه كرده و بيماري تاحدود پيشرفت كرده است.
وي ادامه داد: اميدواريم با تشخيص سريعتر بيماران جديد و بيماراني كه اكنون مبتلا هستند و درمان كامل آنها، در آينده نزديك بتوانيم اين بيماري را مانند بسياري از كشورهاي ديگر ريشه كن كنيم.
فيروز اظهار كرد: بيماراني كه مبتلا شده و درمان شده اند، ديگر جزو مبتلايان به شمار نمي آيند؛ اين بيماري مانند بيماري هاي ديگر كه بيمار پس از طي دوره درمان بهبود مي يابد، پس از تكميل دوره درمان براي بيماران بهبودي حاصل شده و از نظر سازمان بهداشت جهاني جزو بيماران به شمار نمي آيند.
وي گفت: شايد معلوليت هايي به دليل تشخيص و درمان ديرهنگام براي بيماران ايجاد شده باشد؛ مثلا اينكه دچار نابينايي يا تغيير شكل ظاهري شده باشند اما ديگر بيمار نيستند.

** شيوع استاني
رئيس مركز تحقيقات پوست و جذام دانشگاه علوم پزشكي تهران اظهار كرد: زماني كه بيماري در كشور شيوع داشت، كانون هايي در كشور مانند استان خراسان، قزوين، گيلان، آذربايجان، كردستان داشتيم اما اكنون كه ميزان ابتلا به اين بيماري كم شده و پديده مهاجرت نيز زيادشده است، اين تعداد (سالانه 10 تا 20 بيمار) در همه جاي كشور پراكنده است و هيچ استان خاصي براي شيوع اين بيماري نداريم.

** علائم اوليه
فيروز در مورد علائم اوليه جذام گفت: اين بيماري ابتدا به صورت يك لكه روي پوست نمايان مي شود اگر بيمار پوست تيره داشته باشد، لك ايجادشده كمي روشن تر از پوست مي شود اگر بيمار پوست روشني داشته باشد، اين لك قرمزرنگ مي شود.
وي افزود: مشخصه اي كه اين لك دارد اين است كه به مرور زمان حس اين ناحيه از بين مي رود به طوري كه اگر سرما، گرما، زخم يا ضربه اي ايجاد شود، بيمار متوجه نمي شود.
رئيس مركز تحقيقات پوست و جذام گفت: از بين رفتن حس مهمترين علامتي است كه مي تواند در تشخيص جذام به پزشكان كمك كند. به تدريج موهاي منطقه لك نيز مي ريزد و تعريق آن ناحيه نسبت گذشته كم شده و خشك و پوسته پوسته مي شود.
فيروز خاطرنشان كرد: اين لك مي تواند در همه نقاط بدن كه سردتر از ساير نقاط است، ايجاد شود زيرا ميكروب جذام در سرما تكثير مي كند به همين دليل در زير بغل، كشاله ران و پوست سر اين لك ها ايجاد نمي شود.
وي ادامه داد: به مرور زمان اعصاب ديگر نيز گرفتار مي شوند؛ عضلات دست را گرفتار مي كند به طوري كه بيمار يك مداد را نيز نمي تواند در دست بگيرد، يا ضعف در عضلات پا ايجاد مي شود و مجبور مي شود كه پاي خود را هنگام راه رفتن روي زمين بكشد يا اينكه اگر زخم يا تاولي ايجاد شود، متوجه نشود و زخم عفوني شود و سپس باعث تخريب استخوان، غضروف و مفصل شود و معلوليت ها و بدشكلي هايي در مراحل پيشرفته ايجاد كند.
فيروز تاكيد كرد: اگر بيمار دقت كرده و به موقع مراجعه كند و تشخيص صحيح انجام شود، بيماري به موقع درمان شده و معلوليت هاي بعدي ايجاد نمي شود.

** درمان
فيروز ادامه داد: در گذشته با وجود اينكه باسيل اين بيماري كشف شده بود، اما درماني براي آن وجود نداشت اما از سال 1980 ميلادي درمان اين بيماري كشف شد و آنتي بيوتيك هاي خاصي براي آن تهيه شد؛ بيماران كم باسيل دو نوع آنتي بيوتيك را به مدت 6 ماه و بيماران پرباسيل سه نوع از اين دارو را به مدت يك سال مصرف مي كنند و پس از پايان اين دوره ميكروب از بدن آنها پاك مي شود و بيمار كاملا بهبود مي يابد.
وي اظهار كرد: داروهاي اين بيماري رايگان است و از سوي سازمان بهداشت جهاني در اختيار تمام كشورها قرار مي گيرد و بيماران هزينه اي براي درمان بيماري خود متقبل نمي شوند.

** برنامه ريشه كني جذام
رئيس مركز تحقيقات پوست و جذام درخصوص برنامه ريشه كني بيماري جذام نيز گفت: اكنون در مرحله كنترل بسيار خوبي از بيماري قرار داريم و اميدواريم با تداوم مرحله كنترل به فاز ريشه كني هم برسيم.
فيروز اظهار كرد: كلاس هاي آموزشي دوره اي براي پزشكان در قالب اين برنامه ريشه كني اجرا مي شود تا بتوانند اين بيماري را به درستي تشخيص دهند. همچنين كميته مركزي بررسي بيماري علائم بيماران در مركز پوست و جذام داير شده است تا افرادي كه تشخيص نوع بيماري آنها مشكل است يا از نظر درماني دچار مشكلاتي هستند به اين مركز ارجاع داده شوند و مشكل آنها زودتر حل شود.
وي اظهار كرد: لك در تشخيص افتراقي بسياري از بيماري ها مي تواند قرار گيرد؛ از اين رو تشخيص دقيق جذام نياز به آموزش و تجربه زيادي دارد.
فيروز به بخش ديگري از اين برنامه اشاره كرد و گفت: در قالب برنامه ريشه كني جذام از آنجايي كه بستگان درجه يك بيماران بيشتر از ساير افراد در معرض ابتلا هستند، آنها را تحت بررسي هاي پزشكي قرار مي دهيم تا اگر آنها نيز مبتلا شده اند، هرچه زودتر درمان آغاز شود.
وي ادامه داد: همچنين به آنها آموزش مي دهيم كه اگر مشكلي پيدا كردند يا ضايعه اي مشاهده كردند زودتر مراجعه كنند تا در صورت ابتلا به جذام به موقع تشخيص و درمان شوند.
فيروز خاطرنشان كرد: به طوركل اين برنامه عمدتا بر اساس آموزش پزشكان و كادر درماني پايه ريزي شده است كه بايد در امر تشخيص خبره شوند زيرا از نظر درماني مشكلي نداريم و اگر بتوانيم به خوبي تشخيص دهيم درمان و ريشه كني اين بيماري قطعي خواهد بود.
علمي**1834**1440
خبرنگار: ناهيد شفيعي** انتشار: گلشن